Morgunblaðið - 11.05.1961, Side 13

Fimmtudagur 11. maí 1961
MORGVNBLAÐ1B
13
Gunnar Finnbogason, cand. mag:
Prdf—einkunnir
ÞJÓÐIN gengur undir landspróf
-— svo hafa vísir menn kveðið og
margir orðið hrifnir af; er þá lát-
ið á sér skiljast, að of-skólun
þjóðarinnar sé slík, að vá sé fyrir
dyrum. En þó er það svo, að
ekkert foreldri vill láta barn sitt
verða af skólagöngu, og sýnir
það öðrum þræði, hve miklar
vonir foreldrar binda við skól-
ena. Einn. er sá þáttur í starfi
skóla, sem teljia verður mikil-
vægt að vel og réttlátlega fari
úr hendi þeirra, en það eru próf.
Hér verður nokkuð um þau rætt,
tilhögun þeirra og þá sérstaklega
haft í huga próf í skólum gagn-
fræðastigsins.
Margir líta lítilsvirðingar aug
um á próf og telja sér trú um
(ekki sízt sumir nemendur), að
þau séu enginn mælikvarði á
þekkingu þeirra. Að sjálfsögðu
er hægt að gera próf marklaus,
t. d. með því að gera þau svo létt,
eð allir, sem þau taka, hljóti háa
einkunn, en eigi sannar það
ógildi prófa heldur varðar hér
s-em oftar, í hverra höndum fram
ikvæmd verksins er. Vér getum
é sama hátt bent á misbresti og
endalok margra hjónabanda og
sagt sem svo: hjónaband hefir
mistekizt, — þess vegna skulum
vér afnema það. En á meðan eigi
hefir verið fundið upp sterkara
'band í milli karls og konu en
bjónabandið er þá tökum vér
eigi upp anniað form. Og á meðan
ekki hefir komið fram í skólum
annað né betra form en próf, er
þjónar hinum tvíþætta tilgangi:
keppni nemenda innbyrðis og
mælingu þekkingaratriða, — þá
Ihljótum vér að þreyta próf.
Tilhögun prófa getur verið
með mismunandi hætti; einkum
ber þó að greina þar á milli
munnlegna prófa og skriflegra,
þar sem verkleg próf verða ekki
rædd hér. Áður voru próf að meg
inhluta munnleg, en á síðari ár-
um hafa þau færzt í það horf að
verða skrifleg og oft ýmist að
einhverju eða öllu leyti. Svo vill
stundum verða, þegar nýjung
Ikemur fram á sjónarsviðið, að
bún heltekur manninn, og er
hinu gamla þá alveg kastað fyrir
fcorð. Slíkt má kalla í flestum
tilvikum óráðlegt. Nú er líkleg~
ast, að bæði sikrifleg próf og
munnleg hafi sína kosti og ókosti.
'Lítum því á hvorutveggja prófin,
fyrst hið munnlega.
1) Nemandinn setur þekkingu
sina fra mí orðum, en höfuðþátt-
,ur alls máls er munnleg fram-
setning, og er það mjög mikil-
vægt í kennslu að þjálfa nem-
endur sína í því að setja hugs-
lanir sinar fram í orðum og þess
vegna líka eðlilegt, að nemand-
inn sýni hæfni sína í þessu atriði.
2) Spumingar kennarans geta
minnt nemandann á ýmis þekk-
ingaratriði, sem annars gleymd-
ust í skriflegri frásögn, og þá
eýnt betur, hver þekkimg nem-
andans er í raun og veru.
3) Nemandinn skilur að öðru
Söfnu betur vald kennarans, —
að honum beri að sýna virðingu;
prófin eru mikilvæg í augum
nemandans og ekki er sama,
hvernig til tekst.
4) Hátíðleiki prófa verður
meiri, þegar breiddur er fagur
dúkur á borð, kennari og próf-
dómari sitja hlið við hlið, en
prófin verða einmitt að vena
virðuleg og ákveðið tákn í aug-
um nemandans.
5) Prófið í heild verður yfir-
gripsmeira, þar sem kennari get
ur prófað í meira efni, en hins
vegar verða spurningar að ein-
hverju leyti misjafnar milli nem
enda innbyrðis, ©n þá ber að
hafa hugfast, að allt hefir verið
lesið og kennt á skólaárinu, og
að þvi leyti standa allir nemend-
ur jafnt að vígi.
■Hverfum þá að helztu 'ein-
kennum skrifLegs prófs:
1) Allir nemendur fá sömu
spurningar til úrlausnar.
2) Margar spumingar hljóta
að verða á þann veg, að fullt
svar verður margþætt og því
hætta á, að sumt gleymist
þótt vitað sé (sbr. nr. 2 hér að
framan).
3) Prófið verður mörgum
freisting að reyna að svindla, og
því ber ekki að neita, að svin< .
Fyrri hluti
er víða í skólum, t. d. í barna- og
unglingaprófum.
4) Flest svör við spurningum
eru auðveld í útreikningi eink-
unnar, og unnt er að vinna úr
úrlausnum prófsins síðar.
5) Sumir telja, að taugaóstyrk
ur nemenda sé meiri í munn-
legum prófum en skriflegum, en
ærið er það vafasamt, og fáir eru
þeir, sem álíta, að feimni og
óframfærni bagi íslenzka ungl-
inga.
Það verður að álíta skynsam-
legast, ef hægt er að sameina hið
bezta úr munnlegum og skrif-
legum prófum. Það gæti t. d. ver-
ið þann veg:
1) Tungumál. a) Ritgerð eða
þýðing (úr ólesnu efni), stafsetn-
ing og greinarmerki skal vera
skriflegt; þó skal tekið tillit til
stafsetningar (og greinarmerkja)
í íslenzkum stíl, jafnvel þótt
annað próf sé í þeim atriðum
b) Munnlegt próf verður í fram-
burði erlendra tungumála, þýð-
ingu úr lesnu efni, málfræðileg-
um atriðum, einnig setningar-
fræðilegum atriðum, og fleiru, er

Gunnar Finnbogason
hér að lýtur.
2) Skriflegt próf í reikningi,
hvort sem er úr hinu lesna eða
ólesna.
3) Próf í eðlisfræði, landa-
fræði, náttúrufræði og sögu skal
vera að hálfu leyti skriflegt og
að hálfu leyti munnlegt. Hið
skriflega skal fyrst og fremst mið
ast við alhliða yfirsýn efnis eða
einhver grundvallarlögmál, sem
önnur sannindi byggjast á. Hið
munnlega takmarkast þá helzt
við þrengra svið og einstök
atriði.
4) Próf í handavinnu og teikn
ingu verður mat þeir-ra verka,
sem unnin hafa verið yfir náms-
tímann.
5) Próf í skrift að sjálfsögðu
skriflegt.
6) Kennarar gefi árseinkunn-
ir, er gildi að hálfu á við prófs-
einkunn.
7) I þeim greinum, sem eigi er
prófað í að loknu skólaári, gildir
árseinkunin kennarans.
Nú ber að geta þess, að hér
er landspróf miðskóla undanskil
ið. Það próf hefir hlotið fast
form og á að gegna ákveðnu hlut
verki, þ. e. að vera m. a. lykill
að menntaskólum. Það hefur í
flestu ekki brugðizt þeim von-
um, sem við það voru tengdar,
en hitt hlýtur svo alltaf að vera
deiluefni, hvort prófið sé í heild
nógu þungt og þess vegna beri
að gjörbreyta fyrirkomulagi
þess. Ekki er það ætlun vor að
ræða um áðurgreint landspróf að
sinni, þó oss þyki hlýða að drepa
á tvö atriði. — Próf í dönsku
hefur oftast verið þannig, að það
hefur mátt kallast styrjöld milli
tveggja bóka. Það hefur sem
sé gerzt, að oftast þegar prófað
er í dönstkubókum eftir Ágúsit eða
Kristin, að spurt er á tvo mis-
munandi vegu ( a. m. k. að ein-
hverju leyti) — annars vegar úr
málfræði Ágústs og hins vegar
úr málfræði Kristins. Mörgum
verður því á að spyrja: er ekki
sama málfræði í dönsku, þótt
Ágúst skrifi bókina eða Krist-
inn? Og hvers vegna þarf þá allt
af að kurla málfræðispurning-
arnar í tvennt? — Hitt atriðið
varðar próf í sögu. Þar hefir ver
ið venja, svo sem eðlilegt má
telja, að gefa nemendum kost á
að skrifa ritgerð um ákveðið efni
,og er sú einkunn í ritgerð látin
gilda að hálfu á móti þeirri eink
unn, sem reiknast úr öllum öðr-
um spurningum í sögu. Tilhögun
prófs í landafræði og náttúrfræði
er með líkum hætti og í sögu að
öðru leyti en því, að þar gildir
að sínu leyti hliðstæð ritgerð %
af heildareinkunninni. Oss er
ekki ljóst, hvað veldur þessum
mismun á mati ritgerðanna mið-
að við heildareinkunn, en líklega
kjósa flestir hina síðarnefndu
tilhögun.
Því hefir víst stundum verið
hreyft, að próf (og einkunnir) í
barnaskólum hafi litið skringl.
lega út í ýmsum greinum. Til
skamms tíma var t. d. reiknings-
próf lagt þannig fyrir börn, að
ekki var möguleiki að leysa það
upp á 10 fyrir önnur en þau, sem
voru í elzta bekk; m. ö. o. bam
í 9 ára bekk hlaut að vera langt
frá því að geta hlotið 10, hversu
duglegt sem það var. Einnig
hefir oss virzt, að sú væri hugs-
unin, t. d. í sambandi við skrift-
areinkunn, að barn hafi hlotið
að skrifa verr í fyrra, enda hafi
þroski komið til og aldur orðið
meiri nú, þess vegna hljóti það
að fá hærri einkunn í skrift í
ár, því að barnið skrifar betur.
Hið sama á sér stað um margar
aðrar greinar. Hér er, að vorum
dómi, byggt á sandi: þ. e. að
miða ekki próf við þann hugsan-
íega möguleika, að einhver geti
hlotið hæstu einkunn, í þessu
tilviki 10. Ef próf eru þann veg,
sem hér er lýst, undirbúin fyrir
böm í mörgum greinum, þá er
ekki að undra, þótt margt fari
miður í námi þeirra. Slík tilhög-
un sem þessi hlýtur að verða lítil
hvatning á framsækni í námi,
því að ekki þarf mikið vit tií
að sjá, „að ég fæ hærri, einkunn
en í fyrra, af því að ég er eldri“.
Til þess að gera þessa tilhögun
prófs enn Ijósari er gott að taka
dæmi til skýringar og nánari út-
færslu. Nemandi, sem hefur
tungumálanám í 1. bekk gagn-
fræðaskóla, hlýtur að fá lága eink
unn á ársprófi eftir einn vetur,
þar sem þekking hians í viðkom-
andi tungu er ekki mikil. Jafn-
framt hlýtur einkunn nemandans
að hækka eftir því, sem skólaár-
in verða fleiri. Væntanlega er þá
einkunn nemandans orðin 9 eða
10 á stúdentsprófi, því að nem-
andinn hefur aukið þekking
sína. Ætli það væri heppilegt fyr
ir gagnfræðaskóla að leggja út á
þessa braut? Áreiðanlega ekki.
Þess vegna ber að stuðla að þvi,
að öll próf í barnaskóla á
ákveðnu aldursstigi miðist við
það, að hugsanlegt sé, að ein-
hver geti hlotið hæstu einkunn.
í RússEandi kosta föt
mánaða laun verkamanns
EINN af starfsmönnum tímarits-
ins U.S. News & World Report,
Alex Kucherov, sem er rússneskr
ar ættar og talar rússnesku bezt
allra tungumála, dvelzt um þess-
ar mundir í Rússlandi. Hann fór
þangað einnig árði 1959 og dvald-
ist í tvo mánuði í sambandi við
bandarisku sýninguna í Moskvu.
Hann skrifaði þá um ástandið í
borginni og næsta nágrenni eins
og það kom honum fyrir sjónir.
í ferð sinni nú hefur hann endur
nýjað kunningsskapinn við þá
Rússa sem hann kynntist í fyrri
ferðinni og segir hér á eftir dá-
lítið frá þeim breytingum, sem
orðið hafa síðan 1959.
Þær eru með ýmsu mótl, spum
ingarnar, sem Rússar hafa lagt
fyrrir mig um Bandaríkin.
Afgreiðslumaður i smávðru-
verzlun spurði t. d. hvort yfir-
menn Fordverksmiðjanna
byggju við götur, sem sérstak-
lega væru ætlaðar þeim einum,
— hvort þeir borðuðu á sérstök-
um matsöluhúsum og hvort fólk-
ið á götunni hneigði sig fyrir
þeim.
Leigubílstjóri spurði: — Getur
maður sem dvelst í Bandaríkjun-
um fengið atvinnuleysisstyrk,
þótt hann sé ekki ríkisborgari?
Og þjónustustúlka spyr: -—
Verður yður varpað í fangelsi, ef
þér segir allan sannleikann um
álit yðar á Rússlandi, þegar heim
kemur.
* * *
Það hefur margt breytzt í
Moskvu síðan 1959. Þá lá við að
Rússar réðust að okkur í hópum
til að fá svalað forvitni sinni um
Bandaríkin. Nú voru þeir vin-
gjarnlegir en sýndu fremur lítil
merki forvitni. Menn hópuðust
aldrei kringum mig, enda sagði
mér rússneskur kunningi minn,
að þeir væru mjög farnir að venj
ast ferðamönnum.
Spurningu minni um hvað
Rússar segðu um hina nýju
stjórn Bandaríkj anna svaraði
einn opinber embættismaður í
Moskvu svo: — Við urðum glað-
ir við er við heyrðum hverjum
mönnum hin nýja ríkisstjórn
væri skipuð. Nú er vissulega kom
inn tími til fyrir þjóðir okkar
að bindast vináttuböndum.
Verkamaður einn svaraði: — Það
er of snemmt að segja nokkuð
um stjórn Kennedys. Við vonum,
að hann breyti heiðarl.ega og
hy.ggi ekki á styrjöld. Hver þarfn
ast styrjaldar? Fólkið er orðið
þreytt á styrjöldum. Ungur há-
skólastúdent svaraði. Ég tel ekki
að neinna breytinga sé að vænta
undir stjóm Kennedys, en Nixon
hefði orðið verri — hann hefði
tekið harðari stefnu gegn okkur
en það væri alvarlegt mál.
Það er greinilegt að endurbæt-
ur á lífsskilyrðum Rússa halda
stöðugt áfram, en þeim fer hægt
og enn er margt ógert. Fólkið á
götunum virðist heldur betur
klætt en það var 1959. Algengara
er nú að sjá konur með málaðar
varir og þær sjást nú ekki leng-
ur í vinnubuxum og jökkum, sem
voru eins og einkennisbúningur
þeirra. Þó er sjaldséð kona á
götuf Moskvuborgar, sem talizt
gæti vel klædd á vestrænan mæli
kvarða.
í helztu stórverzlun Moskvu-
borgar — GUM — er fatnaður
enn mjög dýr soman borið við
tekjur fólksins. Venjulegur
verkamaður vinnur sér inn 80—
100 rúblur á mánuði — en rúbl-
an er skráð 1,10 dollarar. —
Góðir leðurskór kosta 30 rúblur,
góð ullarföt 160 rúblur, skyrta
frá 6 og upp í 14 rúblur og frakki
eða kápa kosta allt frá 90 rúbl-
uro upp í 1000 rúblur.
Mataræði Moskvubúa virðist
fremur fábreytt, en fá má tiltölu-
lega nægan mat í borginni. Þrátt
iyrir slæma hveitiuppskeru á síð
asta ári, er enginn skortur á
brauði. Kartöflur, gulrætur og
kál má fá á frjálsum mafkaði
hvar sem er. Ennfremur má fá
blómkál — en það er dýrt, 4
rúblur höfuðið — og einu ávext-
irnir, sem ég sá voru smáar cítr-
ónur, smáar appelsínur og smá
ipli. í GUM er selt smjör og mjólk
en kjöt er sjaldgæft að sjá —
og þegar það er til er það ýmist
afar slæmt eða rándýrt. Það bend
ir allt til þess að Sovétríkin eigi
enn langt í land til að ná Banda
ríkjunum í kjötframleiðslu —
hvað sem allar opinberar skýrsl-
ur segja.
Mjög er athyglisvert að sjá,
hversu mikil áhrif flug U-2 flug-
vélarinnar bandarísku hefur haft
á rússneska borgara. Vitaskuld
notuðu yfirvöldin sér málið til
hins ítrasta í áróðursskyni og
árangurinn er sá, að það ber á
góma hvað eftir annað og hvar
tveggja
sem er. Einn leigubílstjóri sagði
við mig: — Ég veit ekkert um
stjórnmál, en það var samt ekki
rétt hjá ykkur að senda flugvél-
ina inn yfir landamæri Rússlands
— Það er satt sem Krúsjeff seg-
ir — hún hefði getað borið atóm-
sprengju.
Þegar ég benti ungum kennara
á, að slíkum könnunarflugferð-
um hefði verið hætt og tilkynn-
ing gefin út um að þær yrðu
ekki teknar upp á ný, sagði hann:
— Segjum nú svo, að Kennedy
virði þá tilkynningu að vettugi
og sendi aðra flugvél. Verður
hann þá settur frá embætti?
f annað sinn átti ég samtal við
Rússa um einræðishætti Stalins.
Þá sagði Rússinn: — Hafði Eisen
hower samráð við bandarísku
þjóðina áður en hann sendi U-2
flugvélina inn yfir landsvæði
okkar? Að hverju leyti var sú
ákvörðun hans frábrugðin Stal-
íns?
Bandaríkjamaður, sem búsett-
ur er í Moskvu segir mér, að
eina skiptið sem Rússar bafi sýnt
verulega óvild í garð Bandaríkja-
manna hafi verið fyrst eftir að
U-2 vélin var skotin niður.
Þegar rætt er um samband
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna
við Moskvubúa, takmarka þeir
sig alltaf við strið og frið. Vinn-
andi menn í Moskvu segja hvað
eftir annað að þeir eigi ekkert
sökótt við Bandaríkjamenn —•
þeir hafi ekkert til að berjast um
og styrjöld yrði skelfing. Stjórn
Sovétríkjanna heldur slíkum
hugsunum sífellt vakandi og hlú-
ir að þeim, en þar með er ekki
sagt að þær séu óeinlægar.
* * *
í byggingarmálum í Moskvu-
borg hefur verið gert verulegt
átak, en þó eru húsnæðismál
Frh. á bls. 17
/