Morgunblaðið - 14.05.1961, Blaðsíða 3

Sunnudagur 14. maT 1961
MORGUNBLAÐIÐ
3

MMMMi

1. Bezta tryggring'in
„í>ú ert hamingjusöm,
Helga?“
, Já, það er ég. Ég hef lagt
allt mitt líf í hans stóru hönd
og nú á ég börnin mín, jörð-
ina og hænsnin. Þegar ég var
ung stúlka og ósjálfbjarga á
alla lund, var mér kennt að
bezta tryggingin væri sú að
trúa á hann, sem birtist okk-
ur jafnt í regndropanum og
hafinu. Kominn á þennan ald-
ur veit ég að sú trygging
bregst aldrei, þó ekki hafi
hún verið lögfest af þeim góðu
mönnum sem landi ráða. Þeg-
ar ég var lítil lærði ég þessa
vísu:
Þótt kóngar flykkist allir að
með auð og veldi háu,
þeir megna ei hið minnsta
blað
að mynda á blómi smáu.
Komdu hingað inn, elsku
bezti vinur, ég skal gefa þér
heitt kaffi, en það er ekkert
hægt að spjalla við mig. Ég
kann á emigiu skil og ebkert
merkilegt við ævina mina ja
nema kannski þetta eina:
„Já, þetta eina!“
„Veiztu hvað það er?“
„Nei, en ég kom til að fá
að vita það.“
„Já, þú komst og svo stend
ég hér eins og hvert annað
ræfilsgrey í eldhúsinu illa til
höfð og allt í skít og hef
ekkert að segja.“
„En þetta eina?“
„Jú það er rétt. Og allt
lagt í Guðs stóru hönd og hún
hefur varðveitt mig, það
hlýja skjól. En komdu inn,
elsku góðurinn minn, og ég
ætla að gefa þér bolla af rjúk-
andi kaffi, það skaltu fá. Það
er bara engin hlýja hér, skelf-
ing bregður manni nú annars
að hún Soffía skuli vera orð-
in köld.“
, Soffía?“
„Já, það er miðstöðin okkar.
Og nú er búið að taka hana
úr þessu gamla hrófatildri,
verið að setja einn og einn ofn
í nýja húsið, ég er svolítið
hreykin af því, þú verður að
koma uppeftir á eftir og
skoða það. Sjáðu, þarna er
það í allri sinni dýrð, teikn-
að af Þóri Baldvinssyni þeim
góða manni og ég veit það
verður fallegt og yndislegt og
útsýnið, maður lifandi. Nú
stend ég hér glöð og hreykin
og bendi þér á nýja húsið
mitt, sem kostar hálfa milljón
og ég skulda aðeins milli
40-50 þúsund í því. En tveimur
dögum áður en ég var fermd,
lagðist ég milli þúfna og grét.
Þá var ég nýbúin að læra
þessar lrnur:
Því fjær sem heims er hyllin
er hjarta Guðs þér nær.
„Það bjargaði mér.“
„Þetta er góðlegt hús.“
„Þú ert ágætur. Og re.isu-
gildi á sunnudaginn og þá
verð ég sextug og þá koma
að minnsta kosti hundrað
manns og þá verður kokkteil-
tunna í einu horninu, ég get
sýnt þér, hvar hún á að standa
Ég hef verið vel tryggð og
þarna sérðu árangurinn Samt
hefur iðgjaldið ekki verið svo
ýkja hátt, ojæja.“
„Þú hefur haft óvenjumikið
viljaþrek.“
, Ég veit svo sem ekki hvað
það heitir, ég er bara eins og
ánamaðkurinn, það er eitt-
hvað svona illt í mér, að ég
skríð alltaf saman aftur.
Viljaþrek, þú segir vel um
það.
En heyrðu Jónatan, er það
ekki í júní sem við getum
farið að flytja inn, heldurðu?
Og þá verður vesturflötin orð
in græn, iðjagræn eins og
land í draumi. Og svo höldum
við áfram að rækta og byggja
jör.ðina, sérðu hvað þetta er
elskulega falleg mold og of-
boðlítið er hún nú hlý fyrir
ræturnar. Heldurðu ekki að
ísland sé bezta land í heimi?
Það gæti verið það, en fer
auðvitað dálítið eftir hjarta-
lagi fólksins."
, Og svo yfirgefurðu gamla
hrófatildrið?“
„Já, kveð blessað kotið,
skjólið sem tók á móti mér og
börnunum báðum, þegar við
hröktumst frá Hjalla í Soga-
mýri og syrti í lofti. En nú er
það orðið eins og gamalmenni,
vill vel en getur ekki meira.“
H Uppboð
Við sátum heima í stofunni
í Engi í Mosfellssveit, þar sem
býr Helga Larsen, fædd Þórð-
ardóttir, og hefur ræktað jörð
ina af miklum myndarskap og
byggt yfir sig og börnin gott
hús. Úr hrollvekjandi fátækt
hefur hún brotizt til bjarg-
álna og hefur nú nóg að bíta
og brenna og alltaf svolítið
af aurum ef með þárf, eins og
hún segir sjálf. Þetta er löng
leið. og af Því handritamálið
er svo ofarlega á baugi getum
við sagt: leiðin frá skóbótum
til kokkteiltunnu. Á þessari
öld einni hafa liðið 1000 ár í
sögu þjóðarinnar, ef hægt er
að segja stóra hluti með litl-
um orðum. Um búskapinn á
Engi segir Helga:
„Jörðin er 20 hektarar og
hálfræktuð, eins og þú sérð.
Við eigum 26 ær, tvo sauði,
tvo hrúta og tvo gemlinga, 10
hesta höfum við haft á fóðr-
um í vetur og þrjár bjargir
eigum við. Og svo eru lömb-
in að fæðast, en ég er ekki
nógu myndarleg til að vita
hvað mörg þau eru orðin. Við
höfum baslað' þetta hönd í
hönd í drottins nafni og mér
finnst kraftaverk að fá að
basla af sínum veikleika og
gera eitthvað, sem mark er
tekið á. Og svo á ég 200
hænsni og útungunarvél, svo
ég er ekki á flæðiskeri stödd.“
, Og þarna er hundurinn hjá
þér í eldhúsinu"
,,Já, hann Lappi.“
„Ósköp er hann nú feitur
hjá þér, Helga“
„Já, svona eins og ég. Við
étum mikið, sem höfum ein-
hvern tíma verið sveitakvik-
indi. þegar við komumst loks-
ins í ærlegan bita.“
„Þetta eina, er það — ?“
„Já, engillinn minn, einmitt
það: fædd á sveit, alin upp á
sveit, boðin upp á þingum.
Nú er þetta allt orðið grín og
gaman og fátækt fólk borgar
40 þúsund krónur fyrir eitt
málverk á uppboði, en það
r
voru engar 40 þúsund krónur
borgaðar fyrir mig enda eng-
in furða kannski, því ég er
ekki málverk.**
„Þú hefur átt mörg syst-
kin?“
„Já, ég var 10. barn for-
eldra minna, en látum það
vera.“
„Af hverju?"
„Æ hún systir mín litla
fæddist seinna sama dag, en
dó strax úr fæðuskorti að mér
er sagt. Af einhverri tilviljun
hitti ég einu sinni konu, sem
sagði mér frá ástæðum móður
minnar, daginn sem ég fædd-
trygginguna og læra eitthvað
lítilræði, en hefði líklega ekk-
ert haft í það. Viljasterk seg-
irðu það?? Ojæja þegar maður
fæðist £ vesaldómi og elst upp
á sveit, tekur langan tíma að
finna veginn og ná sér á
strik. En það kemur og nú
blasa möguleikarnir við, eins
og þjóðfélagið er orðið. En
við þörfnumst einhvers til að
visa okkur leiðina, ert þú ekki
viss um það? Ég veit það eins
og dagurinn er yfir okkur.
Hvernig heldurðu annars sé
hægt að þreyja þennan þorra.
Þegar ég var 19 ára, ákvað ég
> .. ■ ' ' • -
Á hestbaki í bolabás.
silfur. En skömmu áður en ég
lagði af stað, frétti ég lát föð-
ur míns. Nú var ferð mín til
Reykjavíkur án tilgangs, en
ekki varð aftur snúið. Það
var spáð illa fyrir mér. en
hverju skipti það, varla gat
það orðið verra. Og svo ról-
aði ég ein út Grímsnesið með
aleigu mína á bakinu og tvær
krónur í vasaklút, nokkrar
brauðsneiðar og sælgæti sem
ég hafði aldrei bragðað áður:
tvö egg. Og gekk og gekk og
gekk, gisti á Alviðru, það er
fallegt nafn. En þegar ég kom
í Hveradali, kemur maður á
móti mér. ,,Hvert ert þú að
fara?“ spyr hann. „Til Reykja
víkur,“ svara ég. .,Ertu ekki
hrædd hér alein uppi á
heiði?“ spyr hann. „Nei.“
„Það ætti að geta orðið mað-
ur úr þér,“ sagði hann þá og
brosti. Svona hafði aldrei
neinn talað til mín áður, þess-
um orðum gleymdi ég ekki
Þau urðu mér, sveitarómag-
anum, ljós í myrkri. Vex hver
við vel kveðin orð, stendur
þar. Ég held það hafi sannazt
á mér.“
.,Eins og dagurinn er yfir
okkur, sagðirðu?"
„Já, og stend við það. Þegar
ég bjó á Hjalla í Sogamýri,
var gengið á rétt minn og til-
finningarnar særðar svo ekki
var heill blettur eftir á mín-
um sálargarmi og fór að reyna
að ná rétti mínum, því nú var
ég komin upp á að tala um
rétt eins og hver önnur mann-
eskja, en náði honum auðvit-
að ekki. Enginn nær rétti til-
finninga sinna. Upp úr því fór
ég hingað að Engi, hrakin.
Svo er það einhverju sinni að
ég er í strætó, og svo að mér
þrengt að ég get ekki einu
sinni haldið niðri í mér grát-
inum, en græt eins og barn
og úthelli tilfinningum mín-
um eins og hver önnur ó-
hemja. Það er komið fram á
kvöld og brúnamyrkur og
þegar ég fer út úr vagninum
er einhver annar á hælunum
á mér. og ég er dálítið leið
yfir því að finna að ég skuli
ekki vera ein, því mig lang-
aði ekki að blanda geði við
neinn þú skilur. En þá finnst
mér þetta vera hundur og
verð glöð yfir því, að hafa
hjá mér skepnu, en ekki
mann. Ég ætlaði að snúa mér
að hundinum og gæla við
hann, en þá breyttist hann í
hnött á stærð við fótbolta, of
urhægt, fyrst eins og dálítill
þokuslæðingur með bláu og
gyltu ljósi, síðan ljósrák, sem
fór á undan mér alla leiðina
Talað við Helgu Larsen sextuga í dag
ist. Faðir minn var nýfarinn
frá henni í atvinnuleit vestur
á land, eða fyrir 2 eða 3 dög-
um. Bjargarlaus beið hún þess
að fæða sín börn, engin mat-
ur, ekkert hey, eldiviðarlaust
í kotinu. Hún ein með hópinn
sinn og elzti bróðir minn, 10
ára gamall, sendur eftir ljós-
móður. asahláka og spræn-
urnar illfærar. Svo kom ég í
heiminn, eins og hvert annað
óviljaverk, persónugert vol-
æði þessarar ömurlegu stund-
ar.
Ég heyrði móður mína segja
frá því síðar að skorturinn
hefði verið svo magnaður
fyrsta sumarið sem ég lifði, að
sjálf hafi hún misst allar
neglur á höndum og fótum
og gekk þó að heyvinnu. Því
sem til féll var stungið í litlu
munnana, og samt fór sem
fór.“
„En þú lifðir."
„Já, segjum það. Ég hef alla
tíð verið sterk en heilsulaus,
alltaf vitað hvað mig langaði
en kraftasmá.“
,.Og til hvers langaði þig?“
„Að standa í skilum við
verkin mín, borga upp 1
að fara suður til Reykjavíkur,
og skrifaði Vaigerði. föður-
systur minni, og bað hana
ráða mig í fiskvinhu. Hún
skrifaði um hæl og sagði ég
gæti komið og skyldi byrja
að vinna 14. maí þá um vorið.
Þetta vor var ég kaupakona
á Kjaransstöðum og leið vel
eftir því sem mér gat liðið.
Ég hafði oft hugsað um árnar
og fjöllin, hvaðan kom allt
þetta vatn? spurði ég sjálfa
mig. Jú, gilið rann í Tungu-
fljót og Tungufljót í Hvítá og
Hvítá í hafið. En gilið, hvað-
an kom vatnið í það? Og
hvert fór hafið? Ég hafði
aldrei séð það, aldrei fengið
að kanna hvað var á bak við
þennan bláa draum, sem þeir
kölluðu fjöll. Mér var sagt að
þar væri líka fólk, meira að
segja þó nokkuð margt fólk í
Reykjavik. Og svo var faðir
minn á Vesturlandi, hann sem
allir hnjátuðu í. Skyldi hann
ekki vera einmana fyrir vest-
an? Átti ég ekki að skreppa
til hans og vera honum innan
handar? Og svo ákvað ég
fyrst að fara til Reykjavíkur
og vinna mér inn dálítið skot-

heim. Allan þann vetur hafði
ég styrk af þessu ljósi í raun-
um mínum og myrkri."
, Og hvað heldurðu þetta
hafi verið?“
„Enginn vafi, elsku bezti
vinurinn minn, einhver kær-
leiksgeisli frá honum sem gaf
okkur lífið, gaf okkur störfin,
gaf okkur gleðina og lagði á
okkur sorgina til að við kynn-
um betur að meta gleðina.
Svona er nú þetta einfalt. Við
erum ekkert nema það sem
okkur er leyft að vera.“
„Hvernig getur þér fundizt
hann vera svona góður fyrst
hann lét þig fæðast inn í
þetta volæði?"
.,Elskan mín góða, hugsaðu
þér þann mun eða ef mér
hefði verið dritað niður í ein-
hverri stórborginni og ég
hefði kannski lent í því að
verða vændiskona eða ....
ja hver veit hvað? Nei, hann
sér fyrir öllu og hönd hans
er styrk. í stað þess að verða
vændiskona, fékk ég að vera
í sambandi við jörðina og
blómin og skepnurnar. Dýrin
eru góð, ég geri ekki upp á
milli þeirra;
Otrúleg saga frá þessari öld
Framh. á bls. 6.