Morgunblaðið - 14.05.1961, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 14. maí 1961

— / fáum orbum
Framh. af bls. 3.
Smávinir fagrir, foldarskart,
fífill í haga, rauð og blá
brekkusóley, við mættum
margt
muna hvort öðru að segja
frá,“
„Góður_ sagðirðu áðan, held
urðu að þeim sem hafa orðið
vændiskonur finnist hann þá
jafngóður og þér?“
„Mundi ekki jarðlífið vera
áfangi á langri göngu, hvað
segirðu annars um það? ja,
svona eins og stoppistöð?“
„Hvað áttu við með því?“
„Að það sé hægt að fara út
úr vagninum á röngum stað
vegna kæruleysis? Eða vera
rekinn út á miðri leið vegna
þess að fargjaldið sem upp
var sett var ekki greitt, eins-
konar refsing þú skilur. Við
getum ekki svindlað okkur á-
fram. f*að kemur að skulda-
dögum. Kæruleysi, eigingirni,
allskyns vitleysa, allt þarf
þetta að borgast upp í topp.“
„En hver er þín stærsta vit-
leysa? Helga?“
„Sú að þykja vænt um
vondan mann, það máttu hafa
eftir mér. f>að er áreiðanlega
mitt mesta glappaskot af
mörgum stórum_ en ég réði
ekki við það. Ást rímar við
þjást, góði minn. Það er ekk-
ert nýtt.“
„En af hverju ræður maður
ekki við svona smámuni?“
„Ó, að þú gætir svarað mér
því.“
„Eiginmaðurinn?“
, Nei, friðillinn minn. I>áttu
það fara, elsku góði vinur,
láttu það bara fara eins og
það var. Ég hef vanið mig á
að segja allt satt, því þeir
sem eru heimskir hafa ekki
efní á að skrökva.
„Og var það nú ást Helga?“
„Því ekki það?“
, Og kömin yfir hana?
„Enginn veit hvenær sálar-
garmurinn er kominn í samt
lag og hvenær ekki. Ég er á-
gæt að staga í sokkaplöggin,
en það hefur tekið mig lengri
tíma að bæta sálarhróið mitt
eftir það áfall. En hvað á
þetta eiginlega að þýða, ég
sem hef börnin mín, jörðina
mína, dýrin mín, störfin mín
og vináttu margra? En hrakin
kom ég hingað að Engi. Og
einkennileg tilviljun að ég
skyldi fyrst þegar ég kom
hingað, finna blóm sömu teg-
undar og mamma mín á
Vatnsleysu gaf mér þegar ég
kom hrakin til hennar."
„Hvaða blóm er það?“
„Banfang, það er ósköp
góð lykt að því.“
„Mamma þín á Vatnsleysu?“
, Já, Sigríður kona Sigurðar
á Vatnsleysu. Mánaðargömul
var ég send til þeirra, dvald-
ist þar til 6 ára aldurs og leið
yndislega vel og þar man ég
mín fyrstu jól: ég fékk dálitla
sendingu frá Ólafíu móður
minni, innihald: undurfallegt
kerti, hvítt og rautt og svo
spil. Stóru krakkarnir smíð-
uðu ofurlítið jólatré og svo
var bundið lyng á það. Kertið
mitt góða var sett á toppinn.
Allt svo hreint og fallegt og
skemmtilegt. Mamma puntaði
okkur svolítið og fór svo sjálf
í sparifötin með bláröndótta
svuntu. Þegar pabbi hafði lok-
ið útiverkunum, hófst hátiðin
með því að mamma og pabbi
og stóru krakkarnir sungu
jólasálm. Svo las pabbi jóla-
guðspjallið og hugleiðingu á
eftir. Síðan sunginn annar
sálmur. Vatnsleysa var must-
eri, og það musteri tók ég
með mér út í lífið.
Einu sinni vorum við krakk
arnir að leika upp við Skrögg.
Þá fórum við að rífast, ég
veit ekki hver átti upptökin
en varð ofsareið, því þau
sögðu að hún Sigríður væri
ekki mamma mín. „Jú, hún
er víst mamma mín.“ hróp-
aði ég. „Jú, víst.“ „Nei, hún
Ólafía er móðir þín," sögðu
krakkarnir. Þá hljóp ég heim
til mömmu á Vatnsleysu og
a.'lur skarinn á eftir. Hún var
mild og yndisleg og góð, en:
„Það er satt,“ sagði hún,
„hún Ólafía er móðir þín.“
Eitt tár, tvö tár, og svo taka
því eins og öðru.
Vorið sem ég var 0 ára var
haldið þing og þá fann ég
áþreifanlega fyrir því að
mamma og pabbi á Vatnsleysu
voru ekki foreldrar mínir, ég
var böðin upp. Góssið hrepptu
ung, nýgift hjón, æ slppum
því. Gröftur í augum, þegar
ég vaknaði á morgnana og á
daginn kölluð jarðvöðull, sí-
hungruð og lúsin og óþrifin
það eina í tilverunni sem var
nokkurn veginn öruggt. Og
svo einn dag strauk ég heim
að Vatnsleysu. Var látin reka
hrossin í haga, það var 2. í
nöínu sinnar og föðursystur
okkar í Gróf. Við hin fórum
á sveitina nema Þóra systir
mín, sem var tveimur árum
eldri en ég, hún fékk að vera
með móður okkar Og voru
þær saman, meðan hún lifði.
Þóra býr víst einhvers staðar
í Reykjavík, ég veit ekki
hvar, hef engan samgang haft
við fólkið mitt. Magnús bróðir
fór til Noregs hjálparkokkur
á skipi, en var svo skipstjóri
í mörg ár. Hann er mjög dug-
legur maður og hefur komið
sér vel. Nú er hann hættur á
sjónum. Það er hægt að vera
heiíl, þó maður hafi komið
við í Vola.
Annars átti ég að vera með
móður minni, en því var
breytt vegna þess að hana
dreymdi, að hún ætti að hafa
telpuna sem var eldri en ég,
því lét hún mig frá sér.“

Nýja húsið á Engi
páskum og ég stóðst ekki
freistinguna, en hljóp heim
til mömmu. Þá var maður
nú ekki þreytt í fótunum, æ
nei, það var eitthvað annað.
Á þessum páskum leitaði ég
að minni upprisu. Þegar
mamma sá mig, spurði hún:
„Fórstu í leyfisleysi, Helga
mín?“ Þá fór ég að skæla.
Allir voru mér góðir, ekki
sízt hún Guðríður á Drumb-
oddsstöðum. Hún strauk mér
um kinn og koll, en ég reyndi
að skjóta mér undan, því ég
var svo hrædd um að hún
fengi óhreint af mér. En það
var engin upprisa þetta vor
og skömmu síðar kom bónd-
ínn með Ólafíu móður minni
og sótti mig. Ný krossfesting.
Næsta vor var ég svo aftur
bóðin upp á þingi. Þá fór ég
að Litla-Fljóti, leið skár. Guð
finna húsfreyja var mér góð
og hjálpaði mér að lósna við
kvikóþrif, í staðinn var ég
eins viljug að snúast fyrir
hana og ég gat.“
„Ólafía sagðirðu að móðir
þín héti.“
„Já, hún var Ólafsdóttir, en
faðir minn hét Þórður Magn-
ússön frá Skollagróf. Ég fædd
ist í Vola, hæfir vel eða hv'að
finnst þér?
„Við vitum ekkert hvað við
eigum að gera við hana
Snerru," sögðu tveir röskleg-
ir piltar, sem komu í þessum
svifum inn í stofu. „Þið setjið
hana þar sem hann Prati
var,“ svaraði Helga, „því hún
getur kastað einhverja nótt-
ina, hún er farin að stálma."
„Faðir þinn fór vestur á
land, sagðirðu, skildu for-
eldrar þínir?“
„Nei, það var enginn kven-
maður þar á milli, þó merki-
legt megi heita. Magnús, elzti
bvó'ðir minn, var sendur til
Kristínar, föðursystur okkar í
Haukholtum, en Valgerður
systir mín fór til Valgerðar
„En þú sást móður þína eft-
ir þetta.“
„Já, venjulega einu sinni,
kannski tvisvar á ári. Stund-
um fékk hún að koma til okk-
ar, svo hittumst við í réttun-
um, ef ég fékk að skreppa
þangað. Hún var fyrst vinnu-
kona í Miklholti í Biskups-
tungum en fór síðar að Holta-
kotum, áður en hún fluttist
til Reykjavíkur, þar dó hún.“
„Hvaða áhrif heldurðu að
baslið hafi haft á þig?“
„Ég veit það ekki, en hef
oft hugsað um það. Ég hef
aðeins viljað koma fram til
góðs en hef svo lítið getað,
mikil ósköp get ég nú annars
lítið. Ég er góð við skepnur,
af því þær eru góðar við mig.
Einu sinni átti ég góðan vin,
sem hét Smali. Hann var dug-
legur fjárhundur og mig hef-
ur oft dreymt hann.
En einhvern veginn hefur
þetta gengið. Ég hef haft
starfsgrundvöll. Það er guðs
lán að eiga eitthvað sem mað-
ur ræður ekki við, það dreifir
huganum og hrindir burt leið-
inlegum endurminningum. En
sjáðu þessa mynd, hér er ég
á brúnu merinni minni austur
í Bolabás. Það kvittast allar
raunir, þegar Guð gefur
manni svona stundir. Mér þyk
ir yndi að ríða út.“
„Þú fóst til Danmerkur?“
„Já.“
„Og þar giftistu manninum
þínurn?"
„Ég var 27 ára gömul, þegar
ég fór í vist til Danmerkur
að svala útþránni. Ég réð mig
í vist á Mön og þar kynntist
ég manninum. Ég var að leita
að hlýju, hann kannski líka.
Ég get sagt þér eitt, vinur
minn, og þú mátt ekki mis-
nota það, að hrakningur og
raunaskinn eins Og ég er allt-
af að leita að hlýju, en við
erum ekki nógu glögg þegar
okkur er bent og önum
áfram í blindingsleik. Það er
ekki alls staðar hlýja þar sem
leitað er að skjólL En það er
skemmtilegt á hestbaki, þar
hverfur allt, sem er illt og
vont.“
„Nú, þá veitti víst ekki af
að fleiri færu á hestbak? Gæt
irðu ekki komið honum
Magnúsi Kjartanssyni á hest-
bak?“
„Hver er hann, blessaður?
En það mundi ekkert saka.
Hýstu aldirei þinn harrn, það
er bezt, þú hefur heyrt það.“
„Þú minntist á ástina áðan,
Helga."
„Það var mín raun að kynn
ast henni."
„Það var spurt um það hér
í blaðinu um daginn, hvort
menn ættu að fá leyfi til að
líta svolítið í kringum sig,
hvað segir þú um það?“
„Það gerir ekkert góði
minn. Biddu fyrir þér, það
er eðlilega lífið, ég er ekki
svo vitlaus. En þetta ristir
sjaldnast neitt, hefur engin
áhrif skilur ekkert eftir. Það
á að vera guðsþjónusta hvert
sinn, sem maður og kona
verða eitt.“
„En þú giftir þig í Dan-
mörku.“
„Já, og eignaðist börn og
tilgang og lífið var ekki leng-
ur lítils virði. Við fluttumst
hingað heim.“
„Og börnin döfnuðu.“
„Ojæja, ekki meira en svo
að mér fannst þau dafna bet-
ur, þegar ég eignaðist fyrstu
kúna. Það var 9. ágúst 1938,
hvílík blessuð björg. Þá átt-
um við heima á Hjalla í Soga-
mýri, blessiað'atsita húsii sem
Guð og menn hafa byggt. Það
var eitthvað svo gott í viðun-
unum. Þegar börnin voru sofn-
uð á kvöldin, þreifaði ég um
húsið, hvort það væri virki-
lega satt að ég ætti þetta bless-
aða skjól og enginn gæti tekið
það frá mér. Ég kom þangað
svo óskaplega þreytt og úr-
vinda eftir baslið og dauða
mannsins míns, nei það var
ekki sorg, en þreyta. Og þar
hvíldist ég svo vel. En svo
kynntist ég ástinni og þá
hraktist ég hingað, en það
hefur orðið mér til góðs og
nú gæti ég ekki hugsað mér
að fara að Hjalla aftur, þar
sem ég eignaðist fyrstu björg-
ina. Það er drjúgt sem drýp-
ur, og það þarf engin móðir
að láta börnin svöng í
rúmið, ef hún á kusuna sína
á vísum stað.“
„Mér er sagt að þú sért
skyggn?“
„Nei, fer lítið fyrir því, en
ég finn, og svo þessi ljós.
En ég var ákaflega berdreym-
in. Þegar hún mamma á
Vatnsleysu dó, dreymdi mig
að ég færi austur að finna
hana, kem inn í húsið og
kalla: „Guð, nú á ég hana
mömmu í alvöru, og'afa og
ömmu.“ Geng síðan inn í bað-
stofuna og þar situr hún
mamma mín og eitthvað
tvennt í rúminu hjá henni
og afi og amma sem ég kall-
aði voru líka inni í stofunni.
Hún mamma var með hvítt
sjal um herðar, en þegar ég
lít á hana tek ég eftir, að hún
er eitthvað dauf í dálkinn og
lasleg, svo ég segi við hana:
„Ertu eitthvað lasin, mamma
mín?‘“ En hún svarar: „Ég
er svolítið þreytt síðan um
jarðarförina.“ Svo ég hugsa:
Ósköp er það vitlaust að láta
gamalt fólk vera að fylgja,
það er nóg að það fylgi í hug-
anum. Geng út og inn í afar-
stóran sal og þar standa þrjú
blóm svo falleg, að ég hef
aldrei séð neitt jafnfallegt,
hvorki hér né annars staðar,
Þegar ég virði blómin fyrir
mér, heyri ég að rödd seg-
ir: „Þessi fagra lífsins rós er
upp sprottin af þeim fölskva-
lausa kærleika, sem þú barst
alltaf til hennar mömmu þinn-
ar.“
Og heldurðu að ég vilji
missa þetta? Nei, ekki fyrir
fallegustu villuna í allri
Reykjavík.
„Þetta var fallegt með kær-
leikann."
Já, hamn 'er slberkBistiuir af ölliu
sterku, ef við hefðum þroska
til að líta yfir hitt.“
„Hefur þú getað það?“ ’
„Stundum. Okkur leggst
það til, að finna leiðir til að
losna við beiskjuna. Aðalatrið-
ið er að eiga bæði kærleikann
og Salomonosvitið, eins og hún
Sigrún í Réttarholti, það
máttu segja eins og ég hef leit-
að til hennar í þrengingum
mínum, þar er ekki kuldinn.
Þau hjón hafa eignazt 15 dæt-
ur og ef þær og þeirra börn
líkjast Sigrúnu verður ísland
betra land en það var.
Þegar ég missti mannitin
áttum við dálitlar eignir og ég
hafði til umráða 200 krón-
ur á mánuði en var mikið
hrædd um að þetta mundi
ekki endast til að koma börn-
unum á legg. Þá dreymir mig
eina nóttina að ég er með
budduna mína og í henni 200
krónur, en þegar þær eru
búnar, detta í hana 2ja krónu
peningar, 25-eyringar Og fleiri
smápeningar, og aldrei urðu
börnin svöng. Og enn dreymir
mig, að ég fari yfir brú sem
er ekki nema fet á breidd, en
undir henni hvítfyssandi
svelgurinn. Ég er að bera
þungan þvottabala yfir brúna
og nota alla krafta, sem Guð
hefur gefið mér, og kemst
yfir, en litlu munaði. Þegar
ég er komin yfir, stendur á
bakkanum kona sem Guðlaug
heitir og segir við mig:
„Þetta fór nú vel.“
Þegar mdg dreymdi þennan
draum var ég langt niðri
vegna harms og hugarkvala,
en þá er hann sem öllu stýrir
svo góður að láta mig dreyma
fyrir því, að ég fái að sjá
börnin mín södd og óskemmd.
Svona hefur hann alltaf vak-
að yfir mér og ekkert orð
þykir mér fallegra í íslenzku
en handleiðsla. Ætli það sé til,
t. d. í ensku? Þegar ég var
fjórtán^ára dreymdi mig fyrir
lífi mínu: ég var stödd í stóru
húsi, ein og yfirgefin, en hvert
skipti sem ég er að því komin
að láta bugast er eins og mér
sé lyft til einhverra óþekktra
hæða í lófa séra Guðmundar
í Reykholti. Reykholt er lífið
og þegar mig hefur borið upp
á sker, hef ég fundið Guðs
návist og hann hefur séð fyrir
því að ég fengi styrk, þvi
sjálf erum verið ekkert, nema
montið stundum:
og finn að blómin eru mín Án hans gæzku aldrei sprytti rós,
eign‘ án hans náðar dæi sérhvert ljós.

Ótrúleg saga frá þessari öld
M