Morgunblaðið - 25.05.1961, Blaðsíða 6

6
MORGVNRl ÁÐ1Ð
Fimmtudagur 25. maí 1961
Jóhann Þ. Jósefsson. fyrrv. ráðherra
Jóhann Þ. Jósefsson
JÓHANN JÓSEFSSON var
fæddur í Vestmannaeyjum 17.
júní 1886. Foreldrar hans voru
hjónin Guðrún Þorkelsdóttir og
Jósef skipstjóri Valdason. Jósef
var fæddur undir Eyjafjöllum í
umkomuleysi og alinn þar upp
á vandalausu en góðu heimili.
Er hann komst á legg leitaði
hann sér bjargar í Vestmanna-
eyjum. Reyndist hann að sögn
séra Jes A. Gíslasonar „dugn-
aðarmaður og skaraði fram úr
samtíðarmönnum sínum fyrir
vitsmuna sakir.“ Hann var mað-
ur vel sjálfmenntaður í ýmsum
greinum og bar af öðrum í
reikningi. Jafnframt var hann
dugandi og aflasæll skipstjóri,
áræðinn og heppinn bjargmaður
til fuglatekju; stundaði segla-
saum, þegar annað var ekki
fyrir hendi.
Jósef druknaði rösklega hálf-
fertugur að aldri, þegar Jóhann
sonur hans var á fyrsta ári.
Stóð þá ekkjan uppi með þrjá
unga syni og var Jóhann yngst-
ur þeirra. Hún gif tist af tur
myndarmanni, Magnúsi Guð-
laugssyni, en hann drukknaði
áður en Jóhann næði fimmtán
ára aldri. Hinir eldri bræður
hans voru þá farnir að heim-
an og varð Jóhann þar með
fyrirvinna móður sinnar, en úr
sögunni voru vonir hans um
að verða settur til mennta, sem
stjúpfaðir hans hafði haft hug
á, þótt efni væri lítil eða eng-
in.
Af þessu sést, að ekki var
mulið undir Jóhann Jósefsson
á ækuárum. Skólalærdóm hlaut
Jóhann engan nema barna-
fræðslu hjá séra Oddgeiri Guð-
munssyni, og síðar nokkra til-
sögn í ensku hjá Magnúsi sýslu-
manni Jónssyni. Jóhann mat
mikils kennslu þeirra beggja,
enda hefur hann vafalaust ver-
ið frábær lærisveinn. Hann varð
skjótt mikill málamaður, talaði
reiprennandi þýzku, ensku og
frönsku auk Norðurlandamála.
1 íslenzkum bókmenntum, eink-
um kvæðum höfuðskálda, var
hann manna bezt að sér. Verzl-
unarfræði og viðskipti kunni
hsnn betur flestum sínum sam-
tíðirmönnum.
Mest af fræðum sínum lærði
Jóhann í lífsins harða skóla.
Ungur gekk hann í þjónustu
Gísla J. Johnsens og hafði þá
með höndum afgreiðslu skipa
og flutninga úr þeim og í. Á
þeim árum var höfn opin í
Vestmannaeyjum og bryggjur
eingöngu fyrir smábáta. Var þá
oft erfitt um vik, því að sjald-
an er sjór lengi alveg sléttur
við Eyjar. Jóhann lét sér það
ekki fyrir brjósti brenna held-
ur stundaði þetta starf um 14
ára skeið og með því, að hann
varð að bjarga sér sjálfur í
samskiptum við erlenda sjó-
menn lærði hann af þeim svo
vel þeirra eigið mál, að sú
kunnátta entizt honum alla
ævi. Dæmi þess var, að eitt
sinn er Jóhann var á efri ár-
um staddur á alþjóða-ráðstefnu
með tveim háskólagengnum
löndum sínum, nefndu þeir hann
til sérstaks trúnaðarstarfs vegna
þess, að þeir töldu hann sér
fremri í málakunnáttu.
Þegar Jóhann Jósefsson var
á tuttugasta og fjórða ári, 1909,
kom til Eyja Gunnar Ólafsson,
sem verið hafði verzlunarstjóri
Bryde í Vík í Mýrdal. Úr
þeirri stöðu hvarf Gunnar
vegna þess að Bryde setti hon-
um tvo kosti: Að hætta við
þingmennsku fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn eða fara úr sinni þjón-
ustu. Þá varð að ráði, að
Gunnar og Jóhann gengu ásamt
Pétri Thorsteinsson í félag um
verslun og útgerð í Vestmanna-
eyjum. Pétur hætti í félags-
skapnum að fimm árum liðn-
um, en hinir tveir héldu félagi
sínu til skamms tíma. Fyrir-
• Ameríkanismi
„Bíógestur" skriifar:
„Sumir eru sí og æ að fjarg
viðrast yfir því, að við séum
að ,,ameríkamíserast“, eins og
þeir kalla það með dönsku
orði. — Það er náttúrlega eðli
legt á okkiar tímum, að áihrif
berist hratt þjóða á milli, og
skiljanlegt,. að áhrifa hinna
stærri þjóða gæti meira en
hinna. En þessi áhrif eru ekki
öll vond, síður en svo, og
rnargs góðs njótum við, sem
tæki þeirra: Gunnar Ólafsson
& Co., á Tanganum, var lengi
þjóðktinnugt og viðbrugðið fyr-
ir öryggi og áreiðanleik í hví-
vetna.
Fram undir síðari heims-
styrjöldina var aðalstarf Jó-
hann við fyrirtæki þeirra Gunn
ars. Smám saman hlóðust þó æ
fleiri og fleiri störf á Jóhann.
Hann var þannig frá upphafi
formaður Lifrarsamlags Vest-
mannaeyja og í stjórn SÍF, síð-
ar um skeið í síldarútvegsnefnd.
Eftir 1930 var hann nær ár-
lega sendur af ríkisstjórninni til
samningagerða um viðskipta-
mál í Þýzkalandi. Hann varð
þess vegna að dvelja langdvöl-
um frá Vestmannaeyjum og
vegna þingsetu og margháttaðs
úr Vesturheimi er komið. Fyr
ir utan alia tæknina, þá skul-
um við heldur ekki gleyma
því, að í Bandaríkjunium eru
nú flestir efnilegusitu og beztu
rithöfundar heimsins; fræði-
menn þeima njóta mikils á-
lits, enda hafa þeir oftast mun
betri aðstöðu en stéttarbræð-
ur þeirra í Gamla heiminum,
o. s. frv. Þar stendiur kvik-
myndagerð með mestum
blóma, og þótt margt sé mis-
jafnt gert í Hoilywood, þá er
nákvæmlega sömu sögu eða
erindisrekstrar æ lengur í
Reykjavík. Það varð því úr, að
hann flutti búferlum hingað og
átti hér heima lengst af siðasta
aldarfjórðunginn. Hér gerðist
hann meðeigandi í S. Árnason
& Co. um skeið og síðar
Brynju. Daglega umsjá með
þeim fyrirtækjum mun Jóhann
ekki hafa haft að staðaldri, en
margháttuð r^nsla og meðfædd
hyggindi hans nutu sín þar sem
ella.
Er skreiðarframleiðendur bund
ust samtökum fyrir h. u. b. tíu
árum, varð Jóhann framkvæmda
stjóri samlags þeirra og gegndi
því starfi með miklum ágætum
til síðasta aðalfundar, þegar
hann dró sig í hlé sökum ald-
Urs og heilsubrests.
Það, sem nú hefur verið talið,
mundi endast til þess að skipa
Jóhanni Jósefssyni í fremstu röð
sinnar kynslóðar, þá hefur þó
ekki nema óbeint verið minnzt
á hlut hans að almennum mál-
um.
Bæjarfulltrúi í Vestmanna-
eyjum var hann frá 1918 til
1938 eða tuttugu ár. Þarf ekki
að leiða getum að því, að þar
hafi verulega að honum kveðið
og fá ráð ráðin án hans at-
beina. Einkum mun aðild hans
að hafnargerð í Eyjum verða ó-
brotgjarn minnisvarði um fyrir-
hyggju hans og þrautseigju. Að
því máli vann Jóhann ekki ein-
ungis sem bæjarfulltrúi heldur
og sem þingmaður Vestmanna-
eyja óslitið frá kosningunum
haustið 1923 fram á árið 1959.
Náskyld hafnarmálinu voru
björgunarmálin í huga Jóhanns.
Hann var einn af stofnendum
Björgunarfélags Vestmannaeyja
og framkvæmdastjóri þess á
meðan það átti björgunarskipið
Þór. Fyrir atbeina Jóhanns
keypti ríkið síðan það skip og
urðu þau kaup upphaf land-
helgisgæzlu í höndum Islendinga
sjálfra.
Löngu síðar kom það í hlut
Jóhanns sem sjávarútvegsmála-
ráðherra að beita sér fyrir og
bera stjórnskipulega ábyrgð á
setningu landgrunnslaganna. —
Þau hafa verið — sem kunnugt
verri að segja anniars staðar
frá.
• Sinnep og lauklykt
Það, sem virðist ókyrra
taugar flestra í sambandi við
amerísk áhrif, er tuggu-
gúmmíjapl. Þetta er nú samt
sauðmeinlaus siður og ólí'kt
hollari tönnum unglinga en
sætindiaátið í Gamla heimki-
um. Þar að auki er japlið sagt
taugaróandi. Hitt er svo ann-
að mái, að ófagurt er að sjá
er — lagaleg undirstaða allra
aðgerða til stækkunnar fiskveiði
lögsögu okkar fram á þennan
dag.
Allt frá æsuárum hafði Jó-
hann mikinn áhuga á stjómmái-
um. Þegar Landvarnarmenn
gáfu út Ingólf á fyrsta áratug
aldarinnar Var Jóhann dugleg-
asti útsölumaður þess blaðs,
enda eindreginn fylgismaður
þeirra. Fylgdi hann þeim mál-
stað m.a. með starfi í Sjálf-
stæðisflokknum gamla á meðan
sú f lokkaskipun hélzt. Þegar
Jóhann var fyrst kosinn á þing
var ringuíreið á flokkaskipun og
á fyrsta Alþingi sem hann sat
gerðist hann einn stofnenda
íhaldsflokksins, sém 1929 sam-
einaðist Frjálslynda flokknum,
undir hinu gamla flokksheiti,
Sjálfstæðisflokkurinn.
Á Alþingi var Jóhann löngum
einn af aðal-talsmönnum flokks
síns, enda lengi í miðstjórn
hans. Hann var kosinn forseti
efri deildar á sumarþingi 1942
og forseti neðri deildar á haust-
þingi sama ár, eftir almennar
þingkosningar. Eru ekki margir,
sem verið hafa forsetar beggja
deilda þingsins, og sennilega
einsdæmi, að sami maður sé það
á sama ári.
Eftir að Ólafur Thors mynd-
aði nýsköpunarstjórnina 1944
skipaði hann Jóhann Jósefsson
formann Nýbyggingarráðs. Var
það þá, svo mjög sem á því
valt, að Nýbyggingarráði tækist
starf sitt vel, mesta trúnaðar-
staða, sem unnt var að fela
stjómmálamanni utan ríkis-
stjórnar.
Deilt var um störf Nýbygg-
ingarráðs eins og önnur vanda-
verk. Skoðun flokksmanna Jó-
hanns á því, hvernig honum
tókst til, má marka af því, að
þegar nýsköpunarstjórnin lét a£
völdum var hann af flokknum
valinn til þess að vera fjármála-
og sjávarútvegsmálaráðherra í
stjórn Stefáns Jóhanns Stefáns-
sonar. í árslok 1949 tók flokks-
stjóm Sjálfstæðismanna við
undir forystu Ólafs Thors og
var Jóhann sjávarútvegsmála-
ráðherra í henni og gegndi þvi
starfi þangað til í marz 1950.
Síðar átti Jóhann kost á þvl
að verða fyrsti sendiherra Is-
lands í Þýzkalandi en kaus þá
heldur að taka við framkvæmda
Framh. á bls. 15.
þroskað fólk maulandi á
mannamótum, og fyrir mér
a. m. k. rýrnar álit mitt á
ungri stúlku, ef ég sé hana
sprengja eða teygja tugguna
út úr sér á almannafæri. Ég
get skotið þvi hér inn í til
gamans, að þegar ég fór fyrsit
í óperu — það var í giaunalli
menningarborg í hjarta Evr.
ópu — brá mér óþyrmilega
við í hléinu, þegar allir rudd.
ust að barborðum og svolgr.
*uðu öil úr könnum og stýfðu
pylsur úr hnefa, svo að sinn.
epið sauð og vall um munn.
vi'kin. Lauklyktinini í salnum
eftir hlé þarf ekki að lýsa.
• Sóðaskapur
Jæja, þetta er orðinn lang.
ur formáli að litlu efni. Ég
fer oft í kvikmyndahús, og
þar hef ég orðið var við öra
útbreiðslu heldur hvimleiðs
bandarísks siðar. Hann er sá
að bryðja svo kallað „pop.
corn“ án afláts, meðan á sýn.
ingu stendnr. Skrjáfið í um.
búðunum er truflandi, og þar
við bætast háværar sníkjur
þeirra, sem „gleymdu" að
kaupa sér poka, eða boð
hinna birgu. Þessu áti fylgir
svo bönnaður ekkisen ódaunn,
sem gerir manni gramt í geði.
Sóðaskapur í sætum Og á gólf
um, sem þessu fylgir, er einn-
ig ógeðslegur. Veit ég, að
mörgum væri kært, ef hætt
yrði að selja „pop-corn“ í bíó*
húsunum, enda nóg af öðru
sælgæti á boðstólum. Læt ég
svo þessu nöldri mínu lokið“.