Morgunblaðið - 28.05.1961, Blaðsíða 17

Sunnudagur 28. maí 1961
MORC f/IVBF 4Ð1Ð
17
— Fjalla Eyvindur
Framh. af bls. 8
hélt á Tótu litlu í fanginu sofandi,
Sylvia Bíldfell lék hana. Aftast í
ivagninum var afþiljaður reyk-
ingaklefi og meðfram honum
Igangur að dyrunum út. Ég fór
iþangað og lagði mig á bekk, sneri
höfði að glugganum og steinsofn
aði.
Ég hrökk svo upp með andfæl
um og vissi ekki, hvað gerzt hafði
vaknaði við það,' að fæturnir rák
ust út um gluggann og niður í
snjóinn.
Vegna frostsins hafði járnbraut
arteinninn hrokkið sundur við
samskeyti, og endinn rakst upp
í gegnum gólf farþegavagnsins,
mildi, að hann kom upp í gang-
inn milli sætanna. Vagninn slitn
aði aftan úr og á hliðina. Þetta
gerðist á gilbarmi, og fór vagninn
tvær veltur niður í það og stað-
næmdist þannig, að dyrnar
sneru upp.
í þá daga voru járbrautir lýstar
upp með gasi, og nú streymdi
það óhindrað inn í klefann og
hefði fljótlega drepið okkur. Ég
man það svo næst, að járnbraut
armennirnir komu með axir og
brutu gluggana sem upp sneru,
við það skánaði loftið í klefanum
strax. Ég hafði skorizt dálítið á
læri við það, að fæturnir brutu
rúðuna. Það var ekki hættulegt,
en blæddi þó töluvert. Við vorum
svo þarna góða stund í þreifandi
myrkrinu.
Friðrik Sveinsson hafði setið
hið næsta Guðrúnu hinum megin
við ganginn í miðjum vagninum.
Hann var vakandi, þegar þetta
gerðist, og um leið og hann sá,
hvað verða vildi, stökk hann a
fætur og greip Tótu litlu sofandi
úr fangi Guðrúnar og héit henni
undir annarri hendinni, en greip
hinni í ólar í loftinu, og þannig
valt hann með vagninum, en
sleppti aldrei takinu.
- Svo var nú farið að koma fóilc
inu út. Tveir járnbrautarmenn
stóðu uppi á hliðinni við dyrnar
og Þoríeifur Hansson, sem lék
Jón á réttunum, og Ólafur Thor-
geirsson handlönguðu alla leik
endurna upp á reykingaherberg
ið, og síðan skriðu þeir eftir því
og út. Þannig var síðan einnig far
ið með þá sem slösuðust.
j Voru margir slasaðir?
n — Tvær stúlkur slösuðust mik
ið og annar innlendu mannanna
mjög mikið. Þegar þetta gerðist,
var frostið -+■ 36 stig á Fareinheit,
nálægt 40 stigum á Celsius. Ég
var berhöfðaður, og mig kól dá-
'lítið á eyrunum. Fólkið var svo
sett í vöruflutningavagninn næst
lestinni, og þar var nú dálítið
svakaleg aðkoma. Þarna voru auk
leiktjaldanna lifandi iiænsn og
svín í kössum og ýmsar búnaðar
afurðir. Vagninn var óupphitað-
ur, svo að þar var jafnkalt og úti,
en á þennan hátt komumst við
samt til Somerset. Þar var hlúð
að okkur eftir beztu getu og bund
ið til bráðabirgða um þá slösuðu.
„ Varð framhald á sýningum?
* — Nei þarna fórst FjaUa-Ey-
vindur. Bæði skemmdust leik-
tjöldin í þessu bardúsi öllu, sum
ir leikendanna urðu frá störfum
um mánaðartíma, en mestu réði
þó, að þetta slys fyllti okkur ein
hverjum óhug, svo að við byrj
uðum ekki aftur. Annars var Guð
rún hér í nærri tvö ár og iék eftir
þetta í Apanum, dönskum söng-
íeik, og auk þess nokkrum hiuta
af Skugga-Sveini.
Lékstu með Stefaníu, þegar
hún kom hingað vestur?
— Nei, þá var ég kominn vestur
til Saskatchewan, svo að ég kynnt
ist henni aldrei... Þannig var, að
um 1920 skall kreppan á í Winni
(peg og þá þrengdist þar um
vinnu, svo að ég fluttist vestur.
iÞar átti ég heima, þangað tú kon
an mín dó 1937, en þá fluttisí ég
árið eftir til Winnipeg.
ki Fékkstu ekki við leiklist þar?
” — Jú, þar setti ég upp niarga
leiki, m.a. umfangsmikið leikrit,
sem ég held, að hvergi hafi verið
sett upp annars staðar, Óskastund
in eftir Kristínu Sigfúsdóttur. Ég
eetlaði ekki að leika í Óskastund
inni fannst nóg að stjórna henni,
en svo veiktist sá, sem lék prins
inn, og þá varð ég að taka það
hlutverk.
SNERI SÖGUM KVARANS
í LEIKFORM
Hefurðu sérstakar mætur á
einhverju þeirra hlutverka, sem
þú hefur leikið?
— Ja, ég veit ekki. Auðvitað
var Fjalla-Eyvindur afar interes
sant. En þau eru svo mörg —
svona sitt af hverju tagi. f Ævin
týri á gönguför lék ég annan stúd
entinn. Þar og í Apanum hafði
ég þann bezta söngleik, sem ég
man eftir. í Apanum lék ég Óla.
Veiztu, hve mörgum leikritum
þú hefur stjórnað?
— Nei, ég veit það ekki. Ég
setti upp flest leikrit sem synd
voru í Winnipeg meðan ég var
þar, nema meðan Ragnar Kvaran
var mér samtíða, þá stjórnaði
hann. Hann var mikill listamað-
ur. Svo stjórnaði ég öllum leiknt
um, sem sýnd voru í Vatnabyggð
inni í Saskatchewan, meðan ég
var þar. Eftir að ég kom aftur
að vestan, sýndi ég Stapann eftir
sr. Jakob Jónsson, og síðasta leik-
ritið, sem ég stjórnaði, var Öldur
séra Jakobs. Þá var ég kominn
til Seven Sisters, en kom til bæj
arins til að æfa leikinn.
Hefurðu nokkurn tíma samið
leikrit?
Nei, en ég hef þýtt nokkra smá
leiki úr dönsku og epsku. Ekkert
af því hefur neitt bókmennta-
gildi. En áhuginn á þessu hefur
verið svo ódrepandi út í yztu
hverfi íslenzkra byggða. Það hef
ur verið ómögulegt annað en
koma til móts við fólkið. Svo
sneri ég tveimur sögum Einars
Kvarans í leikrit.
Hvaða sögum?
— Anderson og Ofurefli. Ég
var byrjaður að snúa Gulli en
þá lenti ég í því, að vatnsflóð
komst í kjallarann hjá mér, þar
sem ég geymdi þetta dót, og þar
eyðilagðist það, sem búið var. Ég
hef aldrei byrjað aftur. Annars
fannst mér eitt merkilegt um
Gull, hvað það minnti mig á
Samfundets Stötter eftir Ibsen.
Undarlegt, hvað skáld geta hugs
að líkt hvert öðru. Varla hefur
Kvaran viljandi stælt Ibsen. Of
urefli setti ég upp í Winnipeg
1940.
Þegar ég nú renni huganum til
baka, finnst mér alveg dásamlegt,
hve ódrepandi áhugi íslendinga
hefur verið hér á þessu atriði
menningarlífs. Hingað komu þeir
allslausir og fákunnandi, en
strax fóru þeir að leika og hafa
haldið áfram.
^ MITT GAMLA ÁHUGA-
MÁL
Málaðirðu leiktjöld fyrir
sýningar þínar?
— Oft. Við Friðrik Sveinsson
máluðum saman tjöldin í Fjalla-
Eyvind.
Þó að ég gerði ekki mikið að
því að mála um tíma, held ég„ að
málningin hafi kannski alltaf stað
ið hjarta mínu næst. Það er eink
um síðan ég kom til Seven Sisters
Falls, að ég hef haft góðan tíma
til að sinna þessu hugðarefni
mínu.
— Hvenær fórstu hingað?
— 1940. Ég fór þangað til að
sjá um málningu og viðgerðir á
húsum fyrir Manitoba Hydro.
Það stóð til, að ég yrði þar í tvo
mánuði, en það hefur teygzt
þetta úr því.
Ég hef aldrei málað til þess að
kallast málari. Mér þykir bara
gott að hafa þetta hobby.
Hefurðu sýnt myndir þínar?
— Nei, ég sendi einu sinni eina
mynd á sýningu sem The Mani-
toba Society of Artists hélt. Ég
gerði það mest af fikti og fyrir á-
eggjan kunningja minni. Nú, ég
hélt líka að það gæti verið gott
fyrir mig að fá dóma skynbærra
manna. Ég sendi eina mynd, vetr
arsýn frá Seven Sisters, sem ég
kallaði White Christmas. Þeir
tóku við henni, þannig að hún
slapp gegnum fyrsta prófið.
Þarna voru sýndar 95 myndir.
Sumir áttu eina, aðrir tvær eða
þrjár. Þannig var, að þeir höfðu
atkvæðaseðla fyrir sýningargesti,
, sem greiddu svo atkv. um mynd-
irnar. Einn hvern veginn fór það -
þannig, að þessi mynd min, fékk
langflest atkv. landslagsmynda.
Þetta var svo sem gott og blessað,
en þó ekki það, sem mig langaði
að vita. Ég skrifaði þess vegna for
seta félagsins og bað hann að
segja mér kost og löst á myndinni
og hlífa mér hvergi. Hann skrif
aði mér svo alveg ótrúlega gott
bréf. Auðvitað þótti mér vænt
um það, en verst var þó, hvað
hann fann lítið að henni.
HVAÐ SVO SEM ÞÚ SÉRÐ
Hvernig lízt% þér á abstrakt
list?
— Ég held ég sé of gamall til
þess að geta skilið hana. Auðvitað
er alltaf álitamál, hvað er fagurt
og hvað ekki. Það er ekki heldur
neitt frumlegt í mínum myndum.
Þær eru aðeitts tilraun til að festa
í liti fyrirmyndir náttúrunnar. En
í þeim finnst ekki mikið af frum
leik — en frumleikur er kannski
það, sem helgar hvaða meðal sem
er í málaralist. Sumir ganga
kannski of langt — en þó.
Sjálfsagt má afbaka náttúruna
frá virkileikanum eins og mönn
um sýnist — en sjá menn fegurð
í því? Hvað getur þetta verið ann
að en dr'aummyndir? Varla getur
líkamleg sjón þeirra verið svo
afskræmd. Það virðist vera al
menn afstaða, að allt eigi að
tákna eitthvað. Ég ræddi einu
sinni við abstrakt málara á sýn
1 ingu, sem hann ’nélt. Ég spurði
hann um eitt málvcrk — hvað á
þeíta að vera? Þaö kann að vera
fjrir skort á ímyndunarafli að
spyrja svo. Þá sagði hann: —
Hvað sem þú sérð í þvi.
Gat hann snúið sig öllu betur
frá spurningunni? Auðvitað get
ur þetta litið allt öð-:i visi út í
þeirra augum, og hver maður hef
ur rétt á sinni framleiðslu. Ég
gtiði einu sinni að gamni mínu
fáeinar abstrakt myndir, en ég
gat engan áhuga fengið á þeim,
svo að þær fóru í eldinn. Þær
gátu ekki samræmzt mínu eðli,
sem fylgir engri skólatekník, held
ur þvi, sem stóð mér næ jt. hversu
mikið sem því kann að vera ábóta
vant.
Ég hef enga hæfileika til þess
að skapa nýja náttúru og verð að
láta það þeim eftir, sem hafa hæfi
leika til að gera endurbætur á
henni.
Ég sat nokkra hríð enn hjá
þessum aldna, hvíthærða lista-
manni og listaunnanda. Hann rifj
aði upp þær stundir er hann stóð
ungur maður og horfði niður y.fir
Björgvinjarbæ í Noregi. Éinnig
minnist hann glaðra daga í borg
inni við sundið og ljósra nátta við
Eyjafjörð. Svo kvöddumst við,
og ég þakkaði þessum prúða og
lítilláta manni fyrir samtalið.
S. S.
Kaup og sola
Þrykkivél, vörumerki S I O
Nýjasta gerð af pappamótum
og öllu tilheyrandi til sölu, ó-
dýrt. 10 stk. M2, 1 stk M3.
Tilboð merkt 242 sendist
Harlang & Toksvig Reklame-
bureau A/S.. Martinsvej 9, K0b-
enhavn V. Danmark.
Byrjjum að seljja á mánudag kl. 1
liæliskápa
sem eru smávegis gallaðir að utan,
með afslætti
Skáparnir verða til sýnis og sölu
að Laugavegi 22
Klapparstígsmegin
(áður Vöruhúsið)
Véla- og raftækjaverzlunln
Bankastræti 10 — Sími 12852
Útihurðir
Eigum teakspónlagðar og plasteinangraðar úti-
hurðir á lager í stærðum 90x206 cm.
og 81x206 cm.
Verð kr. 2.300,00 og 2.500,00
Söluskattur 3% innifalinn í verðinu.
PRÖFUN:
Hurðin höfð í vatni, geymd í þurrkskáp og við
stofuhita sitt á hvað.
1 vatni samtals 65 tíma
Við stofuhita 102 tíma
í þurrkskáp 50° hiti 22 tíma.
Þrútnun óveruleg og ekkert lát á límingu.
Útsölustaður í Reykjavík:
b yggingavörur h.f.
L^iugavegi 178 — Reykjavík — Sími 35697.
*
Kaupfélag Arnesinga
TII sölu nýtísku íbúð
2 herb. á bezta stað í Hlíðunum. — Upplýsingar í
dag í síma 19969.
Fullkomin tæki og vélar til
skerpingar á
GARÐSLÁTTUVÉLLM
og öðrum garðverkfærum.
Opið alla daga frá 4—7.
GERENIMEL 3 1
Hiö milda og bragögóöa, ameriska tannkrem
75sr tóP
fcoo**®*
j\ fiun-i'dent
0G>mi£alia f