Morgunblaðið - 31.05.1961, Qupperneq 13

Míðvíkudagur 31. maí 1961
MORGVNBL4Ð1B
13
Nægileg ástæða
til handtöku
að eiga kennslufaók í málfræði
SÉRSTAKUH fréttaritari Observ
ers skrifar frá borginni Luanda
í portúgölsku nýlendunni An-
igóla: — „Sýnið þakklæti yðar —.
Að fara nú af landi brott eins og
málum er háttað, væri sama sem
landráð". — Þannig hljóða til-
Ikynningar frá portúgölsku stjórn
inni til hinna hvítu landnema,
meðan lögð eru á ráðin um
hvernig bezt verði gengið milli
bols og höfuðs á uppreisnarmönn-
um í Angola.
Þessi slagorð kunna að verða
grafskriftin eftir siðferðilegt hrun
hinnar óttalegustu nýlendu-
stefnu, sem Evrópa hefur vitað af
nokkru sinni.
í héraðinu Luanda þar sem
næstum ríkir miðjarðarhafs sól
skin hefur loksins linnt aftökum
uppreisnarmanna, ekki vegna al
menningsálitsins, heldur vegna
ótta yfirvaldanna um að hvíti her
inn hafi verið farinn að hætta að
láta að stjórn.
,4 Þess í stað hafa verið gerðar
„villimannlegar varúðarráðstafan
ir“, sem ná allt til suðurhluta
landsins, þar sem til þessa hefur
verið tiltölulega friðsamlegt.
Afríkumenn hafa verið hand
teknir í stórum hópum hvað eftir
annað — í héraðinu Lobito einu
voru handteknir 1500 menn
sama dag. Meðal hinna hand-
teknu eru kennarar, Afríkumenn
sem hafa náð sömu réttindum og
Evrópumenn og næstum allir læs
ir Afríkumenn. Það hefur verið
nægileg ástæða til þess að menn
hverfi af sjónarsviðinu að eiga
kennslubók í málfræði, útvarps
tæki eða jafnvel reiðhjól. Marg
ir afrískir prestar hafa verið flutt
ir til Portúgals til þess að losa
Angola við sem flesta þá Afríku
menn sem líklegir kunna að vera
til að rísa upp til forystu.
Aðgerðir þessar hafa valdið óg
urlegri hræðslu meðal Evrópu-
manna. Er nú svo komið, að ferð
ir til Portúgals eru upppantaðar
allt fram til janúar 1962 og lang
ar biðraðir eru hvern dag í bönk
um, þar sem menn reyna að fá fé
sitt flutt í banka í Evrópu.
Og enn streyma evrópskir
flóttamenn til borgarinnar Lu-
anda, að norðan og flytja með sér
sögur af hryðjuverkum beggja
aðila.
Þó er herliðið í norðurhluta
landsins bæði fámennara og verr
búið vopnum en hinar opinberu
tilkynningar Portúgala gefa til
kynna. Af þeim 25 þús. manna,
sem talið er að séu í Luandahér-
aði eru 10 þús. innfæddra, sem
taldir eru yfirvöldunum ótrygg
ir og hafa því nánast verið afvopn
aðir. Tvær þúsund manna her-
sveitir eru vel búnar og þjálfaðar
og fjögur þúsund þessara her-
manna eru nýkomnir til landsins.
Nokkur hundruð hafa komið flug
leiðis en flestir sjóleiðis með
skipunum „Niassa“ og „Vera
Cruz“. Það, sem enn er ótalið eru
yfirleitt illa æfðir og illa vopn
um búnir hermenn.
Aðgerðir úr lofti hafa hingað
til verið framkvæmdar með tíu
tveggja hreyfla orrustuflugvél-
um, sex könnunarvélum, tveim
fjögurra hreyfla farþegavélum og
gömlum þýzkum sprengjuflugvél
um, en þriðjungur þeirra er ó-
nothæfur vegna vélabilana.
Það sem yfirvöldin hafa nú
mestar áhyggjur af er hvernig
annað verði kaffiuppskerunni,
sem á að hefjast í næsta mánuði
Og ljúka í ágúst. Bregðist sú
uppskera blasir við efnahagslegt
hrun Angola.
Gefin hefur verið út yfirlýsing
þar sem kveðið er á um, að stofn
aðir verði „Verkaflokkar til um
bóta“. Er þá safnað saman nýlið-
um, sem sendir eru til aðstoðar
Bailundu mönnum í suðurhluta
landsins. En miklir erfiðleikar
eru í veginum. Það þarf að
anna flutningum en þeir fara
fram um einn nothæfan veg, 170
mílna langan, sem eins og stend
Salazar einræðisherra í
Portúgal
ur, er algerlega í höndum upp-
reisnarmanna. Ógnunin um hrun
efnahagslífsins kann að grafa
undan yfirráðum Portúgala í An
góla í mun meiri mæli en upp-
reisnarmennirnir. í borginni
Luanda, þar sem 40 þús. Evrópu
manna býr, eru tíu þús. atvinnu
lausra utan hinna 8 þús. hvítu
flóttamanna, sem komið hafa að
norðan. Landið á ekkert f jármagn
til viðreisnar, því að allur arður
af framleiðslunni hefur verið
jafnóðum fluttur úr landi. Fjár-
festing er nú lítil sem engin. —
Fimm hundruð milljón escudos
lán, sem fengið var 195.9 og ætlað
til sex ára framkvæmdaáætlunar
hefur allt farið til hernaðarþarfa.
Akuryrkjan var þegar komin á
fallanda fót, áður en uppreisnin
hófst, því að verðlag hafði fallið.
Haldi baráttunni í Angóla á-
fram, verða afleiðingarnar skelfi
legar, bæði fyrir Afríkumenn og
Evrópumenn. Eyðileggingin blas
ir þegar við í norðurhluta lands
ins. Þegar flogið er yfir héraðið
er svo langt sem augað eygir,
mílu eftir mílu, einmana reykur
eina lífsmarkið ef svo má segja.
Afríkumenn flýta sér að taka of
an höfuðfa-t sitt, sjái þeir hvíta
menn nálgast, en hinir hvítu
safnast saman óttaslegnir í hlöð
um og vöruskemmum og hafast
þar við um nætur. í borginni
sjálfri, Luanda, er vart nokkurn
afrískan karlmann að sjá.
Nú er þegar talið, að 30—50
þús. manna hafi týnt lífi síðustu
mánuði, þar af a.m.k. eitt þús.
Portúgalar. En þess sjást engin
merki, að annarhvor hugsi sér
að gefa eftir.
Kaþólski skólinn í llafn-
arfirði lagður niður
HAFNARFIRÐI. — Kaþólska
skólanum var sagt upp laugar-
daginn fyrir hvítasunnu og að
þessu sinni í allra síðasta sinn,
eða annað er að minnsta kosti
ekki fyrirsjáanlegt. Skýrði systir
Lioba, skólstjórinn, blaðinu svo
frá fyrir nokkru, að orsakir til
þessa væru þær, að skólinn væri
eign St. Jósefsspítala og nyti því
engra styrkja frá ríkinu. Síðast-
liðin 10 ár hefði stjórn skólans
óskað eftir því við þá aðila, sem
með menntamálin hafa farið, að
hann fengi laun eins kennara
Iborguð af ríkinu. Þeirri mála-
leitan hefði ætíð verið neitað, og
því ’væri nú ekki lengur hægt
fyrir systurnar að halda skólan-
um gangandi. Gjald það, sem
greitt væri fyrir hvert barn,
etæði ekki undir kostnaði við
skólann, og ekki þættu tök á að
hækka það frá því, sem verið,
hefir.
Kaþólski skólinn
Mikil þrengsli í barnaskólanum
Þetta eru vissulega slæm tíð-
indi, því að strax næsta vetur
verða börn kaþólska skólans,
sem eru um 114 talsins, að setjast
í Barnaskóla Hafnarfjarðar, en
þar eru þegar mjög mikil
þrengsli fyrir. Að vísu er nýtt
skólahús í smíðum, en hvenær
það verður tilbúið er allt í óvissu
um, því að ekkert hefir verið
unnið þar undanfarið. Er sagt að
peninga vanti til framkvæmd-
anna.
Skóli St. Jósefssystra er all-
stórt hús, eins og kunnugt
eða þrjár hæðir. Eru þrjár rúm-
góðar kennslustofur á hverri
hæð, en ekki hefir þurft að taka
þær allar í notkun. Skólinn tók
til starfa árið 1930, en þetta hús
var byggt 1938. Tvær systur
Framh. á bls. 23.
ÞURFA ÍSLENDINGAR EINIR AÐ
BLJA VIÐ KYRRSTÖÐU í
KJARAMÁLUM?
Qumdeilt er að kjarabætur*"
hafi litlar eða engar orð-
ið á íslandi frá styrjaldar-
lokum, þótt allar að>rar frjáls
ar þjóðir hafi stórbætt kjör
sín. Blað kommúnista í gær
gengur jafnvel svo langt að
segja, að kjörin hafi versnað
svo mjög frá árinu 1947 að
heilan áratug taki að bæta
fyrir þær syndir, þótt hér
næðust framvegis sömu ár-
legu kjarabæturnar og í ná-
grannalöndunum.
Þessar fullyrðingar Þjóð-
viljans eru að vísu ekki
áreiðanlegri en aðrar í sam-
bandi við kjaramálin. Nær
sanni er, að hér hafi verið
kyrrstaða en ekki bein aftur-
för. Samt er það ljóst, að
borið saman við aðrar þjóðir
höfum við dregizt svo
ískyggilega aftur úr að ó-
trúleg skammsýni verður það
að teljast að vilja ekki gera
tilraun til að feta svipaðar
slóðir og þeir, sem bezt hafa
stjórnað efnahagsmálum sín-
um.
En þá spyrja menn: Er
nokkur von til þess að við
getum farið þessa leið? Svar-
ið er ofur einfalt: Við getum
það, ef við bara viljum. ís-
lenzka þjóðin hefur sýnt það
í rúmt ár, að hún var reiðu-
búin að leggja að sér til þess
að tryggja fjárhag landsins.
Grundvöllurinn er nú lagður
að kjarabótastefnu. Það hef-
ur vissulega kostað fórnir og
það miklar fórnir að styrkja
þennan grunn. En vegna
þeirra fórna er nú hægt að
fá raunverulegar kjarabætur
ár frá ári, sem ekki hefur
áður tekizt hér á landi í hálf
an annan áratug.
Meginmáli skiptir að bog-
inn sé ekki spenntur svo
hátt, að grundvelli sé kippt
undan raunverulegum kjara-
bótum og heilbrigðri þróun
efnahagslífsins. Ef deilurnar
leysast án þess, er engin
ástæða til að ætla að við
getum ekki sótt jafnhratt
fram og aðrar þjóðir.
HVER DAGUR
DÝR
F’n hver dagur, sem verkfall
ið stendur, er dýr og
margir mega þeir áreiðan-
lega ekki verða, án þess að
vonin um raunverulegar
kjarabætur á næstu árum fari
þverrandi. Ef þessi vika líð-
ur án þess að samkomulag
náist um raunverulegar
kjarabætur, fer það að nálg-
ast að kjaraskerðingarstefna
verkfallanna hafi sigrað á
ný. Þá má búast við að
vinnustöðvun standi vikum.
saman og endi með kyrr-
stöðu í kjaramálum eða jafn-
vel almennri kjaraskerðingu,
eins og öll önnur verkföll
hafa gert frá styrjaldarlok-
um.
Við höfum nú styrkt fjár-
haginn á sama hátt og aðrar
þjóðir gerðu þegar við lok
styrjaldarinnar. Við 'getum
kollvarpað því, sem áunnizt
hefur, svo að áfram verði
hér kyrrstaða.
FJÖLSKYLDU-
BÆTURNAR
GLEYMDAR
A lkunnugt er nú örðið, að
tvö dagblaðanna, Þjóð-
viljinn og Tíminn, ástunda
vísvitandi fréttafölsun og
rangtúlkun staðreynda, ef
það er talið pólitískt hent-
ugt. Fyrir ári var beinu sam-
bandi komið á milli rit-
stjórnarskrifstofa þessara
blaða til að samræma falsan-
irnar. En þrátt fyrir allar til-
raunir til samræmingar ó-
haldið áfram að styrkja þann
grundvöll, ef við viljum, og
þegar farið að njóta ávaxa
hans með raunverulegum
kjarabótum, að vísu hægt í
fyrstu en síðan hraðar. En
við getum líka á 2—3 vikum
sanninda, þá er það nú einu
sinni svo að þegar til lengd-
ar lætur, þá koma falsanirn-
ar þeim í koll, sem beita
þeim.
Að undanförnu hefur meg.
inkapp verið á það lagt að
sannfæra menn um að kaup-
máttur launa hafi rýrnað um
15—20%. Sú tala er að vísu
tilbúin, en látum það liggja
milli hluta. Við vitum að
kaupmáttur launa allra
þjóðfélagsþegna minnkaði við
verðhækkanir þær, sem
fylgdu viðreisninni. En hins
gæta blöð þau, sem áður eru
nefnd, vandlega að minnast
ekki á að fjölskyldubætur
komu á móti, sem fyrst og
fremst bættu hag þeirra, sem
við erfiðust kjör búa. Sú
kjarabót bætti hag sumra að
fullu þegar í stað, annarra
minna. En engu er nú lík-
ara en blöð þessi telji fjöl-
skyldubæturnar einskis virði
og vilja þá sjálfsagt afnema
þær.