Morgunblaðið - 31.05.1961, Síða 16

16
MORCUNBLAÐIh
Miðvik'udagur 31. mal 1961
— Grein Skúla
Framhald af bls 9.
rekin af ríkinu, að framleiðslu
járns og aluminium. Járnbræðsl-
an í Mo bræðir 3&0.000 lestir af
járni á ári og Noregur flutti árið
1959 út aluminium fyrir 477.8
milljón n-kr. — aðallega frá
verksmiðjum ríkisins í Árdal og
Sunndalseyri. Þannig er vatns-
orkan óbeinlínis seld úr landi og
skapar erlendan gjaldeyri. Og
beinlínis er hún seld (sem raf-
orka) til Svíþjóðar frá NEA-
orkuverinu í Þrændalögum. Lík-
ur eru til aukinnar sölu á raf-
orku frá Noregi bæði til Sví-
þjóðar og Danmerkur, en að
öðru jöfnu gefur orkan meiri arð
í þjóðarbúið með því að nýta
hana til iðnaðar í landinu sjálfu.
Af siglingunum, hinni miklu
máttarstoð þjóðarinnar, hefir
ríkisvaldið haft minni afskipti.
Þar hafa einstaklingar og hluta-
félög unnið stórvirki. Kaupfloti
þjóðarinnar var fyrir stríð um
5 milljón léstir, en af honum
fóru 60% í sjóinn. En tæpum
sjö árum eftir stríðslok var flot-
inn orðinn eins stór og hann
hafði orðið stærstur áður og í
byrjun þessa árs var hann orðinn
yfir 11 milljón lestir. Og enn
heldur hann áfram að vaxa þrátt
fyrir kreppu í siglingum undan-
farin ár. .
Fiskveiðarnar eru ef til vill
veikasti þátturinn í þjóðarbú-
skap Norðmanna. En stjórnin
hefur á margvíslegan hátt stutt
að því að útvegsmenn eignist
fullkomnari skip og veiðarfæri
en áður, en það hefur verið mis-
jafnlega þakkað, og innan út-
vegsmannastéttarinnar sjálfrar
eru mjög sundurleitar skoðanir
á, hvernig stunda skuli sjávar-
útveginn. Það er svo um þessa
atvinnugrein sem um landbún-
aðinn, að erfiðara er að gera
áætlanir um afköstin fyrirfram,
en um iðnaðinn. Enginn hag-
fræðingur getur áætlað veður-
far og fiskigöngur en framleiðslu
iðnaðarvöru má áætla fyrirfram,
og verðsveiflurnar á þeirri fram
leiðslu verða aldrei nærri því
eins miklar og framleiðslusveifl-
urnar á hinum fornu atvinnuveg-
um þjóðarinnar geta orðið.
Þjóðarbúskaparáætlanirnar, er
ríkisstjórnin hefur" látið gera
mörg undanfarin ár, hafa því
ekki alltaf staðizt, en frávikin
hafa aldrei verið stór. Að meðal-
tali hefur þjóðarframleiðslan
aukizt um tæplega 3% á ári, eða
ívið minna en áætlað hefur ver-
ið. í nýjustu áætlun, fyrir kjör-
tímabilið sem nú fer í hönd, er
gert ráð fyrir að framleiðslan
aukizt um rúmlega 4% árlega og
er mjög sennilegt að sú áætlun
fái staðizt.
III.
Um stefnu ríkisstjórnarinnar í
ýmsum innanlandsmálum yrði
of langt að fjölyrða hér. En í
stuttu máli má segja, að alls
staðar er framför. Það er að visu
kvartað undan því að framfar-
inar gangi of seint. Það er enn
kvartað undan húsnæðisleysi,
simaleysi, skólaleysi, sjúkrahús-
leysi. En þegar á það er litið, hve
verkefnin voru mörg, sem fyrir
lágu eftir stríðið, getur hlutlaus
áhorfandi ekki annað en dáðst
að því, hve mikið hefur verið
starfað í Noregi undanfarin 16
ár.
Þjóðin sjálf á mestan heiður-
inn af þessu. Hún hefur líklega
aldrei í sögu sinni verið sam-
hentari um að „elska, byggja og
treysta á landið“, en á þessu
stutta tímabili. Og þó að við stýr-
ið hafi setið stjórn, sem hefur
aðrar grundvallarskoðanir á
stjórnmálum en margir þeirra,
sem stjórna atvinnufyrirtækjun-
um, hefur furðu lítið verið um
árekstra. Verkamannastjómin
hefur eigi aðeins notað vald sitt
til þess að afstýra verkamála-
deilum. Hún hefur einnig verið
lagin á að sámþýða gagnstæðar
skoðanir, miðla málurri og láta
fulla sanngirni njóta sín í öllum
viðskiptum.
Þetta ber fyrst og fremst að
þakka hinum víðsýna stjórnmála
manni Einari Gerha'rdsen. Ny-
gmrdsvold fyrirrennari hans var
að vísu stórmerkur stjórnmála-
foringi, en þó mun nafn eftir-
manns hans lifa lengur. Ger-
hardsen hefur flesta góða kosti
til að bera. Hann er Ijúfmenni í
framgöngu, fjölfróður og glögg-
skygn og brennandi af áhuga fyr-
ir sannri vélferð þjóðarinnar. Og
slyngasti sáttasemjari, þegar sam
Ræður hans eru jafnan að sama
skapi yfirlætislausar og þær eru
sannfærandi.
Gerhardsen hefur staðið við
Stjórnvöl Noregs síðan í júní
1945, að undanteknum rúmum
þremur árunum 1952—54, er
hann „hafði sætaskipti“ við Osc-
ar Torp stórþingsforseta. en tók
svo við aftur 22. jan. 1955. Má
því segja að hann hafi- verið
„mæniásinn" í norsku ríkisstjórn-
inni alla tíð eftr stríð. Þó hefur
Halvard Lange
annar maður I stjórninni lengri
ráðherraferil að baki sér,nefni-
lega Halvard Lange utanríkisráð-
herra, sem hefur gengt embætt-
inu óslitið síðan Trygve Lie sagði
því af sér 2. febr. 1946 og gerðist
aðalritari Sameinuðu þjóðanna.
Halvard M. Lange er nafn, sem
frægt er órðið á vettvangi al-
þjóða og sem mikils er metið,
ekki aðeins í Noregi heldur og
meðal allra þeirra þjóða, sem
skipað hafa sér undir merki Sam-
einuðu þjóðanna og NATO.
Aðrir ráðherrar hafa starfað
skemur. Það lætur nærri að 45
ráðherrar hafi verið starfandi í
ríkisstjórninni eftir stríð, svo að
oft hafa orðið mannaskipti í em-
bættunum.
Tvö málefni vita aðallega út
á við, af þeim sem stjórnum eru
alltaf mikil vandamál: hervarna-
málin og utanríkismálin.
Um hermálin hafa oft risið
snarpar deilur í Noregi. undan-
farin ár, og standa enn. Yfirgnæf
andi meirihluti þjóðarinnar er
að vísu sammála um, að efla
beri hervarnirnar eftir megni, svo
að ekki verði hægt að ,,taka þjóð-
ina í rekkjunni“, eins og Þjóð-
verjar gerðu 9. apríl 1940. í sam-
vinnu við NATO hafa Norðmenn
stóraukið hervarnir sínar til sjós
og lands og kostnaður við varn-
irnar hefur stóraukizt. Eini flokk
urinn í Noregi sem andæfir þessu,
er kommúnistaflokkurinn, sem á
hverju þingi leggur til að her-
varnarkostnaðurinn sé skorinn
niður um helming — eða í 500
milljón krónur.
En hitt veldur talsverðum deil
um nú, hvort Norðmenn eigi að
leyfa kjarnorkuvopn í landinu á
friðartímum. Verkamannaflokk-
urinn svaraði nei við þessari
spurningu á landsfundi sínum í
vor og í ýmsum öðrum flokk-
um eru skoðanir skiptar á mál-
inu. Allir flokkar eru að vísu
sammála um, að það sé hættulegt
fyrir héimsfriðínn að kjarnorku-
vopn verði staðsett hjá friðsam-
legum þjóðum, sem aldrei hyggja
á stríð, en aðeins vilja verjast
árás fjandsamlegrar þjóðar. —
Núna í apríl síðastliðnum var
háð hörð hríð um þetta mál:
kjarnorkuvopnabirgðir í landinu
á friðartímum eða ekki. Úrslitin
urðu þau, að afráðið var að leyfa
ekki kjarnorkuvopn í Noregi
nema á stríðstímum eða í mjög
aðkallandi nauðsyn. Það er stjórn
in, sem ræður þar, og hún verður
líka að leggja dóm á hvað „að-
kallandi nauðsyn“ sé, því að hún
ein getur leyft staðsetningu og
innflutning þessara drápstækja
til landsins. — Hins vegár er ein-
hugur um það að efla sem bezt
hervarnir landsins í samræmi við
þær reglur, sem nú gilda um
hervarnir þjóðanna. En Norð-
menn hafa óhug á kjarnorku-
vopnunum og vilja ekki stuðla að
því með fordæmi sínu, að þeim
sé dreift meðal smáþjóðanna.
Hins vegar leggja þeir fullan
hug á að auka hervarnir sínar
til sjós og lands, þannig að ekki
verði vaðið inn á þá að óvörum.
Því að það er sameiginlegt með
þeim og með niðjum þeirra á
íslandi, að þeir finna, að af öllu
dýrmætu er frelsið þó mest virði.
Og frá hernámsárunum muna
þeir vel, hvað ófrelsi er.
Utanríkismál Noregs hafa því
nær frá stríðslokum verið í hönd
um sama manns, Halvard Lange.
Um þau mál hefur aldrei verið
deilt (nema af hálfu kommún-
ista, skiljanlega). Allir aðrir
flokkar þings og þjóðar hafa
staðið einhuga að baki utanríkis-
ráðherrans. Stefnan er hrein: frið
við allar þjóðir. og samstarf við
alllar þjóðir. Norðmenn gerðust,
þegar í upphafi, aðilar að NATO,
og í sambandi við það hafa stund-
um orðið talsvert alvarleg orða-
skipti við Rússa, sem eru ná-
grannar þeirra nyrzt Og eiga
landamæri upp að Noregi. Jafnan
hefur greiðzt úr deilumálum við
austrænu þjóðina, og alltaf með
fullum heiðri Noregs. Hótanir
hafa stundum komið fram af
hálfu Moskvu, en þeim jafnan
verið svarað með fullri einurð og
hreinskilni. Noregur hefur aldrei
dregið dul á, að þjóðin sé, svo til
einhuga með vesturveldunum, þó
að hún hins vegar vilji eiga öll
góð viðskipti við austurveldin.
Ríkisstjórn Noregs. eftir stríðið,
hefur því sýnt sömu sanngirni
gagnvart öllum þjóðum, sem hún
hefur leitazt við að sýna öllum
flokkum í landinu, inn á við. Frið
ræma þarf gagnstæðar stefnur.
út á við og inn á við. Út á við
hefur Halvard Lange rsekt þessa
stefnu, inn á við hefur Einar
Gerhardsen gert það sama. —
Og þessir tveir öndvegismenn
norskra stjórnmála hafa markað
stefnu, sem hefur reynzt þjóðinni
farsæl.
Stjórnarandstaðan, og þá aðal-
lega hægrimenn, hefur sýnt full-
an áhuga á því, að láta málefnum
þjóðarinnar miða fram, og hið
sama hafa aðrir flokkar gert.
..Vaxandi þjóð“ er markmið
þeirra allra, þó að stundum
greini á um hver ráð séu bezt til
þess að láta þjóðina vaxa. Um
vöxt og vakningu þjóðarinnar
eru allir stjÓrnmálaflokkar sam-
mála, en greinir á um stytztu
leiðirnar til þess að ná sem skjót-
ustum árangri.
Um þær leiðir er deilt hjá öll-
um þjóðum veraldar. Leiðin, sem
Verkamannastjórnin hefir valið
sér, hefur reynzt farsæl. Sumir
álíta, að hægt hafi verið að fara
aðrar leiðir og ná árangrinum á
skemmri tíma. Um það mál er
ekki hægt að ræða, því að enginn
getur vitað, hvernig árangurinn
af stefnum hinna stjórnmála-
flokkanna hefði reynzt til fram-
búðar.
En hitt er ótvírætt, að norskt
stjórnarfar eftir stríðið hefur full
nægt aðaltilgangi ríkisstjórnar-
innar: að þjóðin fari vaxandi og
batnandi. Eitt aðalskilyrði þess
er, að öll þjóðin sé starfandi og
að plágu verkbanna og verk-
falla sé forðað frá þjóðinni. Þessu
hefur að miklu leyti tekizt að
afstýra með afskiptum gerðar-
dóma — eða svonefndra .,lönns-
nemder" sem oft kveða upp úr-
slitadóm í kaupdeilumálum. í
Noregi hefur síðustu sextán ár-
fall, sem umtalsvert er. Það var
árið 1956, er nær 965 þúsund
dagsverk urðu að engu vegna
kaupdeilu.
Nú fara nýjar kosningar í
hönd á komandi hausti, og flestir
flokkarnir hafa þegar birt stefnu
sína, og stjórnarflokkurinn hefur,
jafnframt birt áætlun fyrir næstu
fjögur ár. Sú áætlun er þannig,
að flestir stjórnmálaflokkar
þjóðarinnar munu aðhyllast
hana, því að aðalinnihald henn-
ar er: uppbygging landsins inn á
við, friðsamleg skipti við allar
þjóðir út á við.
Allt það sem kallast , dægur
þras og rígur" kafnar í Noregi
undir ríkri meðvitund, um að
þjóðin sé eining, sem aldrei megi
rjúfa. Þjóðerniskennd Norð-
manna er alvörumál, sem öllum
Norðmönnum nútímans hefur ver
ið innrætt alla daga, — frá þeirri
stundu, að Haraldur hárfagri
gerði allan Noreg að einu ríki,
til þeirrar stundar er Ólafur kon-
ungur fimmti stýrir Noregi. Vald
nesjakonunganna eyddist fyrir
nær 1100 árum, en vald þjóðar-
innar sjálfrar hefur aldrei not-
ið sín betur en nú í Noregi. Og
það ber að þakka því stjórnarfari,
sem landið hefur átt við að búa:
fullkomnu lýðræði. og þingræði
síðan árið 1884. Og vakandi skiln
ingi á því, sem þjóðinni sé fyr-
beztu. „Alt for Norge“, voru
einkunnarorð fyrsta konungsins,
sem varð innlendur konungur í
landinu eftir margra alda tíma-
skeið erlendra konunga. Það kon-
ungsorð hefur orðið einkunnar-
orð norsku þjóðarinnar sjálfrar.
Allt fyrir ættjörðina! segir hún
— og rneinar það líka. Þess vegna
eiga Norðmenn líka ríkisstjórn,
sem hefur fengið að starfa án
alvarlegra þröskulda á leiðinni.
Árangur norskrar framþróunar á
undanförnum árum er ekki að-
eins að þakka dugandi stjónarat-
höfnum, heldur líka hinu: að öll
þjóðin hefur verið samtaka.
Skúli Skúlason.
BÍLASALAN
Volkswagen ’50 til sölu fyrir
10—15 ára fasteignaskulda-
bréf.
Zodiac ’58, ekinn um 20 þús.
km. Mjög glæsilegur.
, i bíLasalan ,
íis-a-ftr
Ingólfsstræti 11.
Símar 1-50-14 og 2-31-36.
Aðalstræti 16. — Sími 1-91-81.
Bílamiðstöiin VAGM
Amtmannsstíg 2C.
Sími 16289 og 23757.
Fiat 500, ’54, sendiferðabíll.
Fæst með mjög góðum
greiðsluskilmálum.
Volkswagen ’50. Má borgast
með 5—10 ára vel tryggðum
skuldabréfum. Báðir þessir
bílar eru til sýnis og sölu
í dag.
Austin 8, vél og gírkassi til
sölu.
Bílamiðstöðin VAGH
Amtmannsstíg 2C Sími 16289
og 23757
Samkomur
Kristniboðssambandið
Almenn samkoma í kvöld kl.
8.30 í kristniboðshúsinu Betaníu
Laufásvegi 13. Jóhannes Sigurðs-
son talar. Allir eru hjartanlega
velkomnir.
NÝKOMIÐ
Markmannsbuxur
Hástökksskór (Adidas)
Körfuboltaskór (Wilson)
Strigaskór (háir)
Strigaskór (lágir)
Krokket
Skotskífur (Dart)
HELLAS
Skólavörðustíg 17 Sími 1-51-96
Nofað timbur
til sölu,ódýrt.
Sögin h.f.
Höfðatúni 2. Sími 22184.
1 -2 herb. og eldhiís
eða eldhúsaðgangur óskast
sem næst Miðbænum. Hús-
hjálp kemur til greina. Uppl.
í síma 18063 frá 10—12 og 1—3
næstu daga.
liíi selðum bílana
Ford Galaxi, árg. 1959, gull
fallegur bíll. Skipti á 4ra—5
manna bíl koma til greina.
Chevrolet árg. 1957, greiðist
með ríkistryggðum skulda-
bréfum.
Orginal Ford Station, árg ’57.
Tilboð.
Ford, árg. 1955. Samkomulag.
Ford Consul, árg 1958, ekinn
aðeins 37 þús km. í mjög
góðu ásigkomulagi.
Moskwitch, árg 1959. Útb. kr.
72 þús.
Ford vörubíll, árg. 1947 í
góðu standi. Samkomulag.
Bílamir eru til sýnis. —
Gjörið svo vel — komið og
skoðið.
Bifreiðcsalon
Borgartúni 1
Símar 18085 & 19615
Bíiamiðstiiðin VAGfil
Amtmannsstíg 2C
Sími 16289 og 23757.
Benz eða Volvo diesel ’55 eða
yngri óskast til kaups.
Bilamibstöðin VAGfil
Amtmannsstíg 2C
Sími 16289 og 23757.
Volkswagen '61
Ford Station ’55. Verð kr. 70
þús.
Moskwitcb ’58 í mjög góðu
lagi.
Opel Caravan ’55. Verð kr. 65
þús.
Volkswagen ’59.
Jeppar ’42, ’47, ’53, ’55, ’58.
Höfum allar tegundir bifreiða
til sölu og sýnis daglega.
Gamla bílasalan
Rauðará Skúlagötu 55.
Sími 15812.