Morgunblaðið - 04.06.1961, Qupperneq 12
12
MORGVNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 4. j'úní 1961
mtMafófe
Utg.: H.f. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
- * Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannesserv
Eyjólfur Konráð Jónsson
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalatræti 6.
Auglýsingar og afgieiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
LÆRDÓMUR AF URSLITUM
ATKVÆÐAGREIÐSLUNNAR
í Trslit allsher j aratkvæða-
greiðslunnar um miðlun-
artillögu sáttasemjara urðu
þau, að launþegar felldu
liana í 9 félögum, en sam
þykktu í fjórum, atvinnu-
rekendur felldu hana aftur
á móti í 11 félögum, en sam-
þykktu aðeins í tveimur.
j Sé ika athygli vekur
það, hve þátttaka var lítil
víðast í atkvæðagreiðslunni
af hálfu launþega. Bendir
það ótvírætt til þess að
menn hafi sæmilega getað
sætt sig við þessa lausn og
ekki haft áhuga á að fella
tillöguna. Alkunna er að
kommúnistar skila sér bezt
á kjörstað, enda smöluðu
þeir hvarvetna rækilega.
Þrátt fyrir mikla smölun
tókst kommúnistum ekki að
fá til stuðnings við stefnu
sína nema 1303 Dagsbrúnar-
menn, en við stjórnarkosn-
ingarnar fyrir nokkrum mán
uðum fengu þeir 1584 atkv.
í félaginu. Er enginn efi á
því, að þessi úrslit hafa orð-
ið þeim mikil vonbrigði.
E>á er það og athyglisvert,
að vinnuveitendur skyldu
víðast fella tillöguna. Bygg-
ist það auðvitað fyrst og
fremst á því, að ríkisstjórn-
in hefur lýst yfir, að hún
muni ekki stuðla að því að
kauphækkunum verði þegar
í stað velt yfir á almenning
á ný, eins og áður hefur
tíðkazt.
Þegar vinnuveitendur eiga
sjálfir að standa undir út-
gjöldunum er eðlilegt að
þeir séu tregari til kaup-
hækkana heldur en áður
hefur verið. Auðvitað var
þeim sama þó þeir sam-
þykktu hækkað kaup 1958,
þegar þeir höfðu upp á vas-
ann skriflegt loforð Lúðvíks
Jósefssonar um það að al-
menningur yrði látinn borga
hækkunina fyrir þá. Sumir
þéirra högnuðust jafnvel á
slíkri hækkun, því að verð-
bólga er þeim kærkomin,
sem mikið skulda.
OVIST HVAÐ
VIÐ TEKUR
Alveg er nú óvíst hvað við
tekur, þegar miðlunar-
tillagan hefur verið felld af
báðum aðilum. Hún miðaði
að því að tryggja raunhæfar
kjarabætur, en launþegar
tóku ekki nægilegan þátt í
atkvæðagreiðslunni til að
tryggja samþykki af sinni
hálfu, sem mundi hafa vald-
ið því að mjög erfitt hefði
verið fyrir vinnuveitendur
að standa gegn lausninni.
Af þeim sökum verður
sjálfsagt að byrja samninga-
þjark að nýju, þar sem
vinnuveitendur munu vafa-
laust halda sér að sínu fyrra
tilboði um 34-3+3%, sem þeir
telja vera það, sem atvinnu-
vegirnir sjálfir geta staðið
undir. Launþegar aftur á
móti munu gera hærri kröf-
ur en tillagan gerði ráð fyr-
ir’ —
Helzta vonin um lausn
virðist vera sú, að ræða í i
alvöru um leiðir til fram-
leiðsluaukningar, meiri á-
kvæðisvinnu og verð'laun fyr
ir aukin afköst, samstarfs-
nefndir launþega og vinnu-
veitenda, vikulaunagreiðslur,
vinnuhagræðingu o. s. frv.
LAUN í NOREGI
OG ÍSLANDI
Ijjóðviljinn er svo óhepp-
inn í gær að bera saman
launagreiðslur í Noregi og á
íslandi. Segir blaðið að
verkamannakaup í Noregi
sé nú 32—35 krónur um
tímann.
Þannig vill til að óvíða
hefur ríkt jafnmikill vinnu-
friður og skilningur milli
launþega og vinnuveitenda
og einmitt í Noregi. Þar
hefur allt frá styrjaldarlok-
um verið leitazt við að fara
leið raunhæfra kjarabóta, en
verkfallaleiðinni verið hafn-
að. Afleiðingin hefur orðið
sú, að Norðmenn, sem stóðu
langt að baki íslendingum,
geta nú greitt hærra kaup-
gjald.
Eftirtektarvert er einnig,
að hagfræðingur norska al-
þýðusambandsins, sem hér
kom á vegum launþegasam-
takanna, benti á þessa leið
raunhæfra kjarabóta og hafn
aði verkfallaleiðinni. Um
þann mann fóru kommúnist-
ar hinum verstu orðum. Nú
styðja þeir óvart stefnu
hans og þá kjarabótastefnu,
sem Morgunblaðið hefur
margtúlkað að undanförnu.
f plasttunnunum á myndinni eru sjóregnbogi og aðrar lífverur frá Fernvatni í vatni, sem
geislavirkum efnum hefur verið bætt í. Lífverurnar eru rannsakaðar af fiskifræðingum,
sem starfa að rannsóknunum á Fernvatni, í rannsóknarstofu Washingtonháskóla. Á myndinni
eru frá vinstri: Þór Guðjónsson, veiðimálastjóri, Paul Olson, starfsmaður Rannsóknarstofn-
unar Washingtonháskóla, er fjallar um áhrif geislavirkni á lífverur, og John R. Donaldson,
starfsmaður Veiðimálastofnunar Washingtonfylkis.
Kjarnorka í þágu fiski-
rannsdkna í ferskvatni
UM MIÐJAN apríl kom í
Seatfle Ximes viðtal við dr.
Lauren R. Donaldson, prófess
or í fiskifræði, um hinar eft
ISLAND í VIÐ-
SKIPTABANDA-
LAG?
TjUns og Morgunblaðið
skýrði frá í gær getur
svo farið, að innan mjög
skamms tíma verði íslend-
ingar að taka afstöðu til við-
skiptabandalaga Evrópuríkj-
anna, ef samkeppnisaðstaða
okkar á ekki að verða mjög
slæm á Evrópumörkuðum.
Hin nýju viðskiptabanda-
lög miða að því að örva at-
vinnulíf aðildarríkjanna,
sem treyst hafa fjárhag sinn
ár frá ári. íslendingar hafa
dregizt aftur úr í því efni,
en nú verður ekki lengur
umflúið að tryggja slíka
stefnu, ef við eigum ekki að
einangrast frá okkar beztu
mörkuðum og búa við lakari
lífskjör en allar nágranna-
þjóðirnar. — Meðal annars
þess vegna verður að leysa
vinnudeiluna án þess að
efnahagslífið fari enn einu
sinni úr skorðum.
irtektarverðu 'tilraunir, sem
verið er að hefja í Fernvatni
í Washingtonfylki. Þór Guð-
jónsson, veiðimólastjóri, sem
dvalizt hefur að undanförnu
við fiskideild Washingtonhá"
skóla í Seattle, hefur tekið þátt
í undirbúningstilraunum. Út-
dráttur af viðtalinu fer hér á
eftir í lauslegri þýðingu.
Tilraunir með geislavirk
sporefni („radioactive traces“)
til undirbúnings dreifingu á-
burðar í Fernvatn í Washing-
tonfylki í Bandaríkjunum geta
haft víðtæk áhrif á fiskrækt í
framtíðinni. Áætlað er, að hin
ar umfangsmiklu rannsóknir
og tilraunir í Fernvatni standi
yfir í tíu ár. Eru þær fram-
kvæmdar í samvinnu Kjatn-
orkunefndar Bandaríkjanna,
Washingtonháskóla og Veiði-
málastofnun Washingtonfylkis
undir forustu dr. Lauren R.
Donaldsons, prófessors, og for
stjóra Rannsóknarstofnun há_
skólans, er rannsakar áhrif
geislavirkra efna á lífverur.
„Hér er tækifæri til þess að
nota kjarnorkuna í friðsamleg
um tilgangi", segir Donaldson
prófessor.
FernVatn er ófrjótt vatn. Á
siðustu ísöld náði jökull yfir
svæðið, sem Fernvatn er á, og
er það því fátækt af sporefnum
Jarðfræðingar, skógfræðingar
og fleiri sérfræðingar hafa
unnið ásamt fiskifræðingum
að rannsóknum á Fernvatni og
umhverfi þess. Trjógróður um
'hverfis vatnið er seinvaxinn og
veiðidýr eru fá, og dregur hið
ófrjóa vatn dám af umhverf-
inu.
Árið 1957 hófust rannsóknir
á Fernvatni með styrk frá
Kjarnorkunefnd Bandaríkj-
anna. Byrjað var á að rann-
saka ástand vatnsins, m.a.
framleiðslumátt þess hvað fisk
stofn þess snertir. Sýnishorn af
dýralífi vatnsins voru tekin
vikulega í hverskyns veðri, og
reynt var að halda ástandi við
vatnið sem líkast. Þurfti í því
sambandi að margflæma í
burtu bjóra, sem byggðu stífl
ur í útrennsH vatnsins. * ^
Vísindamennirnir hlaða á
bifreiðir bátum, dælum,
krukkum, slöngum, maeli-
tækjum og ýmsum áhöldum
til þess að taka með á hin-
ar vikulegu rannsóknarferð-
ir. Þeir rannsaka m. a., hve
langt ljósið nær niður í
vatnið, ákveða súrefnisinni-
hald vatnsins, mæla hita, og
taka sýnishorn af fæðudýr-
um fiskanna.
Mörg tonn af vatni hafa
verið flutt úr Fgrnvatni til
tilraunaeldisstöðvar fiski-
deildar Washingtonháskóla
til þess að búa til 16 lítil
Fernvötn þar í plasttunn-
um. Eru höfð í þeim sjó-
regnbogi, jurtir' og dýr, og
jafnvel leðja af vatnsbotnin-
um.
Geislavirkum efnum hefur
verið bætt í vatnið í tunn-
unum, og draga jurtir og
dýr þau til sín. 1 júnímán-
uði verður smávegis af
geislavirkum efnum bætt í
Fernvatn. Fylgjast má með,
hvað um þau verður í vatn-
inu, hvað lífverur taka til
sín, og hvað lendir annars-
staðar. Eftir ár mun svo
Framhald á bls. 22.