Morgunblaðið - 04.06.1961, Page 13
P Sunnudagur 4. Jfiní 1961
MORGVNBLZD1B
13
„Kom heill um höf
P herra konungur44
ÞAÐ var mikil stund, þegar
Davíð Stefánsson, skáld frá
Fagraskógi, flutti Ólafi konungi
Hákonarsyni kvæði sitt í hátíða
sal Háskólans. Þá var liðin
meira en hálf sjöunda öld frá
því að íslenzk skáld fluttu
Noregskonungi síðast drápur
sínar. Við þennan atburð hlutu
hugir manna því að beinast að
liðinni tíð, fornum frægðardög-
lim, að sögu beggja frændþjóð-
anna, öld frá öld og fram til
okkar daga.
Flutningur kvæðisins var eitt
hvað hið eftirminnilegasta og
skemmtilegasta við dvöl Nor-
egskonungs hérlendis og var
hún þó öll hin ánægjulegasta,
enda hjálpaði blítt og fagurt
yeður til.
Skipulag móttökunefndar var
yfirleitt með ágætum og sér-
staklega ber blaðamönnum að
þakka að nú var komið fram
við þá svipað því sem annars
Btaðar tíðkast, gagnstætt því
sem oft hefur viljað við brenna
hjá opinberum aðilum hér.
Leið atvik
Tvö leið atvik verður þó að
Ólafur konungur Hákonarson yfirgefur Reykjavík eftir ánægjulega heimsókn.
leið er tiltæk til að bæta upp | ir. Sá kostur væri að vísu fyrir
tjón það, sem af vinnustöðvun | Sá tími ætti að vera farinn
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 3. juní
nefna. Lofkvæði til konungs
var jafnsjálfsagt og það var mis
heppnað að flytja þá ólistrænu
sýningu, sem Þj óðleikhúsið
bauð upp á. 1 því húsi hefur
margt vel tekizt en áreiðanlega
fátt jafnilla og það sem þar
fór fram þetta kvöld. Því miður
naut sín þar enginn, hvorki
söngvarar, hljómlistarmenn né
leikarar —• og allra sízt þó leik
tjöld. Þar tókst ekki að færa
nútímamönnum mynd af fortíð-
inni, en það tókst að færa list
íslendinga aftur þetta kvöld um
allmörg ár eða áratugi.
Þetta var leitt atvik, sem
enginn einn ber ábyrgð á, en
hjá því verður ekki komizt að
vekja á því athygli, því að slíkt
má ekki endurtaka sig.
Áuk þess kostaði þessi ýning
mikið fé, sem hefði mátt spara,
þar sem bjóða mátti konungin-
um á óperettuna, sem nú er
leikin í Þjóðleikhúsinu. En sú
sýning er boðleg hverjum sem
er.
Auk þess kostaði þessi sýning
tnikið fé, em hefði mátt spara,
þar sem bjóða mátti konunginum
lá óperettuna, sem nú er leikin í
Þjóðleikhúsinu. En sú sýning er
þoðleg hverjum sem er.
I Þá eiga Islendingar líka erfitt
jneð að sætta sig við nær ein-
litann embættismannasvip eins
og var á listanum yfir þá, sem
boðnir voru í veizluna á Hótel
Borg. Menn hljóta að spyrja:
Hvers vegna er ekki boðið nein-
um forystumönnum atvinnuveg-
anna, bændasamtaka og laun-
þega, eða verkalýðsforingjum.
Það má vera að í hirðveizlum
erlendis séu eingöngu embættis-
menn, og þó verður að draga
það í efa. En hvað sem því líð-
ur, vilja íslendingar það ekki.
Skugj»i yfir
þjóðlífinu
Þótt vinnudeilurnar megnuðu
ekki að setja leiðan svip á mót-
töku konungs, er hitt ljóst að
skuggi hefur hvílt yfir þjóðlíf-
inu og uggur ríkt á mörgu al-
þýðuheimilinu og er það ekki
eð furða, þegar stefnt er að
langri vinnustöðvun.
Hið versta er þó, að engin
| hlýzt, hvorki fyrir þjóðarheild-
ina né þá launþega, sem þátt
taka í verkfalli.
Með miðlunartillögunni gengu
sáttasemjarar áreiðanlega eins
langt og frekast er nokkur
von til að atvinnuvegirnir geti
borið án þess að sérstakar ráð-
stafanir séu gerðar, sem lenda
'á almenningi. Meiri kauphækk-
anir mundu án efa kalla á gagn-
ráðstafanir.
Sá kostur væri að vísu fyrir
hendi að aðhafast ekkert, en þá
hlyti atvinna að dragast saman,
fyrirtækin myndu draga úr
rekstri sínum, ekki sízt þau
sem starfa við öflun útflutn-
ingsvara, jafnt og þétt mundi
þá þrengt að þar til að því
kæmi að laun hlytu að lækka
á ný
Þr jár leiðir
Þessi leið, leið samdráttar og
atvinnuleysis er sannarlega
uggvænleg. Þess vegna mundu
brátt koma fram kröfur um að-
gerðir. Önnur leiðin, sem þá
væri hugsanlegt að fara, er
nýtt uppbótakerfi og afturhvarf
til þeirra óhagkvæmu atvinnu-
hátta, sem valdið hafa kyrr-
stöðu í kjaramálum íslendinga,
meðan allar aðrar lýðfrjálsar
þjóðir hafa stórbætt sín kjör.
Uppbótaleiðin er því alls ekki
girnileg og naumast við því að
búast eftir þá hörmulegu
reynslu, sem við höfum af því
kerfi, að nokkur ríkisstjórn
vildi innleiða það á ný. Við-
reisnarstjórnin hefur líka lýst
því yfir, að hún muni alls ekki
taka það kerfi upp aftur.
Þá er ekki eftir nema ein
leið til að bjarga því sem bjarg
að verður, ný gengisfelling.
Gengið hefur nú í rauninni
síðasta áratuginn verið fellt
fimm sinnum og hraðast féll
það á tímum vinstri stjórnar-
innar, sem öllu ætlaði að
bjarga og tryggja hag launa-
manna. Auðvitað er hægt að
fella gengi stöðugt, annað hvort
ár eða jafnvel árlega, ef menn
vilja. Þótt sú leið sé skárst
hefur hún þó að sjálfsögðu í
för með sér margvíslega erfið-
leika og tefur fyrir heilbrigðri
þróun.
Meiri kauphækkanir mundu
án efa kalla á gagnráðstafan-
að nálgast að launamenn gerðu
sér grein fyrir því, að þeir
vinna mest gegn eigin hags-
munum, er þeir krefjast þess
í verkföllum, að svo hátt kaup
sé greitt að af því leiði beina
eða óbeina gengislækkun.
Stærstu tæki-
færin framundan
Stærstu tækifæri íslendinga á
sviði atvinnumála eru nú fram-
undan, ef þeir kunna fótum
sínum forráð. Fyrirtæki í tveim
löndum, Sviss og Svíþjóð, hafa
nú mikinn hug á að reisa hér
alumíníum-verksmið j u.
Sá áhugi vaknaði, þegar sýnt
var eftir efnahagsráðstafanirn-
ar í fyrra, að Islendingar ætl-
uðu að fara svipaða leið í gjald-
eyris- og viðskiptamálum og ná
grannaþjóðirnar og sýndu þann
manndóm að vilja treysta efna-
hag sinn og fjárhagskerfið í
heild.
Þessi tækifæri er hægt að
eyðileggja, þótt við verðum í
lengstu lög að vona að hjá
þeirri ógæfu verði sneitt, hvað
sem það kann að kosta um
skamman tíma.
Erlend og innlend
samvinna
Ef af þessum áformum verð-
ur, munu íslendingar sjálfir
byggja stórvirkjanir fyrir láns-
fé, sem fáanlegt væri, þegar
tryggð væri orkusala og samn-
ingur lægi fyrir um hana við
traust erlend fyrirtæki.
Afgangsorka yrði þá mjög ó-
dýr og gætum við sjálfir reist
minni iðnfyrirtæki, sem nytu
þess að fá hina ódýru orku.
Aluminíumverksmiðjurnar sjálf
ar mundu hin erlendu fyrir-
tæki eiga að mestu eða öllu
leyti fyrst í stað, en að sjálf-
sögðu væri hugsanleg sam-
vinna milli þeirra og innlendra
aðila, t. d. í formi almennings-
hlutafélags, þar sem fjöldi
landsmanna gætu verið þátttak
endur og Islendingar eignazt
smám saman meira og meira
af þessum stórfyrirtækjurn.
Þessar leiðir hafa aðrar þjóð-
ir farið með bezta árangri og
ber okkur hiklaust að gera það
líka og hagnýta reynslu ann-
arra.
Innlent
byggmgarefni
Það færist nú mjög í vöxt
að aluminium sé notað til bygg-
inga. Ekki sízt þess vegna er
nú gert ráð fyrir að aluminium-
framleiðsla nær tvöfaldist á
þessum áratug, meðan talið er,
að stálframleiðslan muni aðeins
aukast um nálægt fjórðung.
íslendingar hafa hvorki timb
ur né járn og væri því vissu-
lega mjög mikilvægt að fá
aluminíum framleitt hér til
bygginga. Hefði hagur okkar í
þessu efni mjög vænkazt, er
hér væri bæði framleitt alum-
iníum og sement.
Auk þess er svo margháttað-
ur smáiðnaður tengdur alum-
iníumvinnslunni sjálfri. Hvers
kyns áhöld og smávara er nú
framleidd meir og meir úr
aluminíum og gæti fjöldi minni
fyrirtækja risið upp í kringum
hin stóru iðjuver, ef bæði þessi
fyrirtæki í Svíþjóð og Sviss
fengjust til að reisa hér verk-
smiðjur, annað t. d. norðan-
lands og hitt sunnan. Þá mundi
aluminíum-iðnaður á skömmum
tíma verða mikilvæg atvinnu-
grein íslendinga og renna stoð-
öryggi og alhliða framþróun.
Framsýni verður
að ráða
Hér er um svo stórkostleg
tækifæri að ræða til að gjör-
breyta efnahag landsins, að
einskis má láta ófreistað til að
tryggja framgang málsins. Við
tvenns' konar þröngsýni er þá
að kljást.
í fyrsta lagi eru enn til þeir
menn, sem halda að ættjarðar-
ást eigi að beinast gegn þeim
efnahagslegu framförum, sem
tryggja bezt fjárhagslegt sjálf-
stæði landsins, vegna þess eins
að í því efni þurfi samvinnu
við útlendinga. Sem betur fer
fækkar þeim mönnum, sem
halda að það sé heiður að berj-
ast gegn hagsmunum landsins
með slíkum þjóðrembingi.
Hins vegar eru svo þeir, sem
af póhtískum einka- eða flokks-
hagsmunum, vilja vinna gegn
því að þjóðin búi við það efna-
hagsöryggi, sem getur tryggt
henni öruggar framfarir. Þessi
hópur er áhrifameiri, því að
hann hefur um sig skipulagða
stjórnmálaflokka og málgögn.
Þess vegna þarf að berjast ötul-
lega gegn rangtúlkun þessara
manna.
1 lengstu lög hljótum við að
vona að skoðanir beggja þess-
ara hópa verði að víkja fyrir
framsýni og djörfung ungs þjóð-
félags, sem staðráðið er í að
standa jafnfætis öðrum um alla
framtíð.
Sérstök ástæða er til að menn
hafi það í huga, þegar miklar
vinnudeilur standa yfir, að það
var fyrst eftir að íslendingar
sýndu á síðasta ári, að þeim
væri alvara að treysta þjóðarhag
sinn, sem leiðir opnuðust til að
fá fjármagn til stórframkvæmda.
Enginn verri lausn er á verk-
föllunum en sú, sem benti til þess
að þjóðin hefði ekki lengur
manndóm til að treysta fjárhag-
inn og viðhalda og auka við-
skiptafrelsi.
í ám Iandsins býr þaff reginafl, sem gjörbreytt getur íslenzku
þjófflífi á næstu árum, ef viff kunnum aff hagnýta tækifærin.