Morgunblaðið - 11.06.1961, Blaðsíða 13

I
Sunnuðgur 11. 3önl 1961
MORGVNBLÁÐI9
13

Heita vatnið streymir upp um borholur í miðri höfuðborginni.
S tór f ramkvæmdir
< við hitaveituna
*
Á bæjarstjórnarfundi sl.
fimmtudag skýrði Geir Hall-
grímsson, borgarstjóri, frá stór-
framkvæmdum þeim, sem hafn-
ar eru við Hitaveitu Reykjavík-
ur. Samkvæmt áætlun þeirri,
sem borgarstjóri gerði grein
fyrir, er gert ráð fyrir að hita-
veita verði komin í öll hverfi
Reykjavíkur eftir rúm 4 ár eða
í árslok 1965.
Hitaveita í öll hverfi bæjar-
ins er mjög fj árfrekt fyr-
irtæki og því einsýnt, að til
þeirra stórframkvæmda, sem
hafnar eru, hlýtur að verða að
afla mikils lánsfjár.
Eftir að viðreisnarráðstafan-
irnar höfðu verið gerðar á síð-
asta ári og Islendingar sýnt
með þeim, að þeir vildu treysta
efnahag sinn, opnuðust á ný
möguleikar til að afla lánsfjár
eftir eðlilegum leiðum og með
hagkvæmum kjörum. Hitaveit-
an er eitthvert bezta fyrirtæki,
sem Islendingar geta ráðizt í.
Enda þótt hún verði byggð á
traustum fjárhagsgrunni og geti
sjálf staðið undir útgjöldum sín-
um, mun aukningin, sem nú er
fyrirhuguð, spara bæjarbúum
hvorki meira né minna en 16 Vz
milljón króna árlega miðað við
það að þeir yrðu að kynda hús
6Ín með olíu. Er hér um að
ræða ca. 550 króna sparnað á
hvern einstakling.
Alþjóðabankinn hefur rann-
eakað áætlanir um þessar stór-
framkvæmdir hitaveitunnar og
er allt útlit fyrir að frá honum
fáist stórlán til framkvæmd-
anna, ef ekki verður kippt stoð-
um undan efnahagslegu jafn-
vægi á íslandi enn einu sinni.
Verkföll
kjarabætur
I miðjum verkföllum, sem
miða að því að knýja fram
stórhækkuð laun, er ekki úr
vegi að benda á að þessi eina
framkvæmd, aukning Hitaveitu
Reykjavíkur, mun spara þeim
fjölskyldum, sem hennar njóta
nálægt 3% meðallauna.
Þetta dæmi skýrir nokkuð,
hvað við er átt, þegar talað er
um kjarabótastefnu, sem and-
etöðu verkfalla og verðbólgu-
stefnunnar. Ef við höfum mann-
dóm til að tryggja efnahag
okkar, eru sköpuð tækifæri til
margháttaðra stórframkvæmda,
sem annars vegar geta sparað
borgurunum mikil útgjöld og
hinsvegar stóraukif^ afköst þjóð-
arinnar og þar með staðið und-
jr raimverulegum kjarabótum.
Verkfallastefna og óraunhæf-
•r kaupkröfur geta hinsvegar
REYKJAVÍKURBRÉF
ekki leitt til annars en verð-
bólgu og þess jafnvægisleysis,
sem skerðir kjörin og girðir fyr
ir þær stórstígu framkvæmdir,
sem annars eru á næsta leyti.
Þegar miðlunartillögu sátta-
semjara var hafnað, var jafn-
framt stefnt í voða þeim fram-
kvæmdum, sem fyrirhugaðar
eru vegna þess, að alþjóðlegar
lánastofnanir veita ekki lán til
þeirra ríkja, sem ekki kunna
fótum sínum forráð og sólunda
fénu í hít uppbóta og stjórn-
leysis. En alkunna er það, að
mörg þau erlendu lán, sem Is-
lendingum hafa verið veitt,
hafa verið fengin af annarleg-
um ástæðum, enda ekki orðið
að því liði, sem heilbrigð lán
til hagkvæmra fyrirtækja eiga
að verða.
Fyrsti vísir
um 1930
Hitaveita í heilum íbúðar-
hverfum er tiltölulega ný af
nálinni. Fyrstu framkvæmdir í
þá átt voru gerðar hér um
1930 þegar tilraunaveitan var
lögð frá Þvottalaugunum. Má
því segja að um öra þróun sé
að ræða, er allir Reykvíkingar
búa við þessi þægindi 35 árum
síðar, þrátt fyrir alla fólksfjölg-
unina í bænum.
Samt sem áður hefði það ver-
ið þjóðinni mjög hagkvæmt, að
geta lagt i þessar stórfram-
kvæmdir fyrr. Grundvöllur hef-
ur hinsvegar ekki verið fyrir
því vegna þess að erlendar
lánastofnanir voru okkur lok-
aðar meðan við ekki tryggðum
grundvöll efnahagslífsins. Er
líka eðlilegt að bankamenn séu
ekki gírugir í að lána þeim sem
sólunda fénu, þegar mikil eftir-
spurn er eftir því hvaðanæva
til góðra og arðbærra fram-
kvæmda. Er það að sínu leyti
svipað og það að menn langar
ekki mikið til að lána þeim ein-
staklingum stórfé, sem eyða því
í stað þess að leggja það í góð-
ar framkvæmdir.
Samspil SÍS
og kommiínista
Nú er enn vegið að efna-
hagskerfi íslendinga og áhlaup-
ið er beinlínis og vísvitandi
gert í þeim tilgangi að reyna að
stofna til upplausnar og vand-
ræða. Aðferðirnar eru gamal-
Laugard. 10. júní ,
þekktar, en þó með nýjum til-
brigðum.
Aðförin er gerð undir því
yfirskyni að verið sé að v’inna
að kjarabótum fyrir alþýðuna.
Þess er þó vandlega gætt að
fallast ekki á neina lausn, sem
leitt gæti til raunhæfra kjara-
bóta og sérstaklega þó að
hindra að komið sé á samning-
um til langs tíma, sem tryggi
það öryggi í þjóðlífinu, sem
leiði til stóraukinna fram-
kvæmda. I þetta sinn var fyrir-
fram samið um það milli stjórn
arandstöðuflokkanna tveggja,
kommúnista og Framsóknarleið-
toganna, að Samband íslenzkra
samvinnufélaga mundi rjúfa þá
samstöðu, sem ætíð hefur verið
með vinnuveitendum og koma
þannig í veg fyrir að sú stefna
mætti ríkja hér sem annars
staðar, að launþegar og vinnu-
veitendur semdu sín á milli um
kaup og kjör án pólitískra af-
skipta.
Þar með skyldi hindraður
framgangur eins af meginstefnu
miðum ríkisstjórnarinnar, þ. e.
a. s. að komið yrði í veg fyrir
pólitísk afskipti af vinnudeil-
um, svo að launþegar gætu
fengið þær raunhæfu kjarabæt-
ur, sem atvinnuvegirnir yrðu
sjálfir að standa undir. Með
pólitísku samspili þessara
tveggja flokka skyldi kaup-
gjald spennt svo hátt upp að
útilokað vaéri annað en ríkis-
valdið gerði sérstakar ráðstaf-
anir til að hindra samdrátt og
atvinnuleysi. Síðan átti svo að
kenna ríkisstjórninni um ófar-
irnar og sérstaklega að undir-
strika að stefna hennar hefði
brugðizt.
En sjónarspilið hefur verið
svo augljóst og illa á svið sett,
að hver einasti landsmaður ger-
ir sér grein fyrir því að hér er
verið að leika Ijótan leik. Ríkis-
stjórnin mun því ekki veikjast
heldur styrkjast af því að
bregðast af mánndómi við vand
anum og gera hverjar þær ráð-
stafanir sem nauðsynlegar eru
til að tryggja efnahaginn á ný,
ef tilræði kommúnista og Fram-
sóknarmanna heppnast.
Kommúnisfar auð-
vitað kampakátir
í dag, laugardag, fagnar Þjóð-
viljinn ákaft yfir liðveizlu SÍS
við heimskomm.únistmann. Sér-
staklega er blaðið ánægt yfir því,
að samvinnufélögin skulu ætla
að greiða herkostnað kommún-
ista hér á landi. Um það segir í
ritstjórnargrein:
„Er þá ótalið það ákvæði að
atvinnurekandi skuldbindur sig
til þess að greiða í styrktarsjóð
Dagsbrúnar sem svarar 1% af al
mennum kaupgreiðslum sínum til
verkamanna og er það mjög
veigamikill félagslegur árangur".
Nánar skýrir blaðið hinn félags
léga árangur sem forsprakkar
Framsóknarflokksins hafa fært
heimskommúnismanum á gull-
diski og segir:
„Verkalýðssamtökin hafa náð
mikilvægum árangri. Þau hafa
styrkt aðstöðu sína 1 þjóðfélag-
inu til mikilla muna og eru nú
mun betur búin en áður undir
sóknina að næstu áföngum".
Þannig er ekkert dult með það
farið, að Framsóknarflokkurinn
hafi styrkt kommúnista í þeirri
baráttu, sem þeim er boðið að
heyja hér á landi. Og kommún-
istamálgagnið heldur áfram að
hrósa_ SÍS og Framsóknarleiðtog
unum, sem „hófu í staðinn sam-
starf við verkalýðssamtökin um
lausn á vinnudeilunum og það
samstarf hefur nú borið árangur
í samningunum við Dagsbrún,
félögin á Akureyri, Húsavík og
víðar. Þessi samvinna er ekki að
eins úrslitaatriði til lausnar á
kjaradeilunum nú heldur getur
hún haft afdrifaríkustu áhrif á
þróunina framvegis".
Samvinnan á þannig ekki að
verða endaslepp, hún að halda
áfram og hafa „afdrifaríkustu
áhrif á þróunina framvegis".
Menn skilja væntanlega hvað við
er átt og hvaða hlutverk Fram-
sóknarflokknum er ætlað að inna
af höndum framvegis.
Bráðabirgðalögin-
um flugið
Sjaldan mun lagasetningu
hafa verið tekið með meiri og
almennari ánægju en bráða-
birgðalögumnn um að tryggja
rekstur flugfélaganna. — Með
þeim lögum gerði ríkisstjórnin
það, sem borgararnir ætluðust
til af henni.
Kommúnistar ætluðu sér að
láta örfáa starfsmenn stöðva
þennan mikilvæga atvinnuveg.
Hugsuðu þeir sem svo að flug-
félögin hlytu að fallast á mikl-
ar kauphækkanir til þessara
fáu manna. Það væri lítill liður
í rekstri þeirra. Gerðu þeir þess
vegna ráð fyrir að f’ gfélögin
mundu reyna að kljúfa sig út
úr Vmnuveitendasambandinu
og síðan átti að nota samning-
ana við þau til þess að knýja
á um sömu kauphækkanir til
allra launþega á landinu.
Auðvitað gátu flugfélögin
ekki farið þessa leið.. Þau hafa
skyldur við sína félaga í Vinnu-
veitendasambandinu alveg eins
og launþegar standa saman í fé-
lögum sínum, þótt vinnustöðv-
anir komi misjafnlega við þá.
Vegna sérstöðu flugfélaganna
var því eina rétta lausnin að
tryggja rekstur þeirra með lög-
gjöf eins og gert var.
Lögin skulu virt
1 fyrri verkföllum hafa komm
únistar beitt hvers kyns lög-
leysum, sett upp vegatálmanir,
leitað í bílum manna og jafnvel
húsakynnum, eyðilagt eignir
o.s.frv. Minna hefur á þessu
borið nú, vegna þess að komm-
únistar gera sér ljóst, að al-
menningur krefst þess að lög-
um og rétti sé haldið uppi I
þjóðfélaginu.
Formaður Dagsbrúnar, Eð-
varð Sigurðsson, hefur þó op-
inberlega hvatt til lögbrota, og
er það honum og félagi hans
lítt til sóma og sízt af öllu til
þess fallið að vekja samúð með
félögum hans.
Verkföll eru nógu alvarleg,
þótt leitazt sé við að gæta hófs
og fara að lögum. Þess vegna
krefjast borgararnir þess, að
fast sé staðið gegn öllum til-
raunum kommúnista til að
brjóta lög íslenzka lýðveldisins
og innleiða hér „réttarfar al-
þýðudómstóla.“
Handritin heim
Þó mest sé nú rætt hér um
efnahagsmálin og horfur á þvi
sviði, vegna verkfallanna, fylgj-
ást menn líka af miklum áhuga
með framvindu handritamáls-
ins.
Á málinu hefur verið haldið
með hógværð af núverandi ríkis
stjórn á sinn hátt, alveg eins
og gert var í landhelgismálinu
með hinum ánægjulegu lyktum
þess. Árangurinn af hinum
Framh. á bis. 14. j
t ym.uu mivmiW^IW^uiiiiiu n ■ i Juinnmmimi:
■ i w*
Unnið
hitaveituframkvæmdir