Morgunblaðið - 11.06.1961, Blaðsíða 15
Sunnudgur 11. júní 1961
MORGUNBLAÐIÐ
15
Uppeldi æskunnar ekki heilt
nema tdnlistin sé einn þáttur þess
Kveðjuspjall við pólska hljóm-
sveitarstjórann Bohdan Wodiczko
— ÉG er Pólverji — Var-
sjárbúi. Fæddur í Varsjá
og uppalinn, hlaut þar
menntun mína að mestu
og hef lengst af starfað
þar. — -Staður, sem mað-
ur er tengdur í svo ríkum
mæli, hlýtur alltaf að
standa huganum nærri og
vera hjartanu kær — og
þar kýs maður eðlilega
helzt að verja starfsorku
sinni, heimahögum, landi
og þjóð til þess gagns,
sem verða má.
Þess vegna gladdist ég
vissulega, þegar mér var
boðin glæsileg staða við
hina miklu, nýju óperu í
Varsjá. Og þangað held
ég nú brátt, staðráðinn í
því að leggja mig allan
fram við að byggja upp
og móta þessa nýju lista-
stofnun og hefja hana til
vegs og virðingar. — En
það vil ég taka fram, áð-
ur en ég fer, að hvergi
kysi ég raunar fremur að
starfa, utan míns heima-
. lands, en hér — og ég er
staðráðinn í að neyta
fyrsta færis, sem gefst, til
að heimsækja . ísland að
nýju.
Eitthvað á þessa leið fór-
ust pólska hljómsveitarstjór-
anum Bohdan Wodiczko m.a.
orð, þegar blaðamaður Mtol.
hitti hann snöggvast að
máli á dögunum, í tilefni
þess, að hann er nú að
hverfa úr landi, en eins og
kunnugt er hefir hann um
nokkurra mánaða skeið þjálf
að og stjómað Sinfóníu-
hljómsveit íslands, meðmjög
góðum árangri. — Hann tek-
ur nú torátt við störfum sem
aðalforstjóri við nýtt óperu-
hús í Varsjá, eins og frá var
greint í frétt hér í blaðinu
á dögunum.
★ Við fyrstu sýn
Bodhan Wodiczko er
maður, sem vekur eftirtekt
þegar við fyrstu sýn. Hann
er grannholda, léttur á fæti
og hvikur í spori, en allsér-
kennilegur í hreyfingum —
gengur álútur nokkuð, og
gefur göngulagið hugmynd
um, að hann muni vera
ákafamaður og áhlaupa.
Skarpleitur er hann vel,
brúnaskápar alldjúpir, nefið
hátt, munnurinn varaþunn-
ur og fastmótaður og gefur
til kynna, að maðurinn sé
einbeittur, hvað sterkleg,
framstæð hakan leggur enn
frekari áherzlu á.—. Við
fyrstu sýn getur svipurinn
virzt nokkuð harður, einkum
ef listamaðurinn er í þung-
um þönkum; en þegar hann
brosir, verður andlitið hlýtt
og bjart. — í samræðum er
sem Wodiczko hverfi öðru
hverju frá stað og stund.
Horfir hann þá gjarna í
gaupnir sér nokkur andar-
tök, annars hugar, að því er
virðist. En skyndilega tekur
hann viðbragð og talar þá af
öru geði. — Hann talar ekki
til neinnar hlítar aðrar tung-
ur en móðurmál sitt, og kann
það vissulega að eiga sinn
þátt í því, að samtöl okkar
listamannsins hafa orðið dá-
lítið slitrótt — en undirrit-
aður getur ekki einu sinni
bölvað á pólsku, hvað þá
meira.
— ★ —
Bohdan Wodiczko hefir
unnið hér mikið og gott
starf við þjálfun hinnar
ungu sinfóníuhljómsveitar
okkar; þar held ég, að allir,
sem til þekkja, séu á einu
máli, — og fékk sveitin þó
eigi notið leiðsagnar hans all
an ráðningartímann, vegna
kjaradeilu hljómsveitar-
manna. — Mun ýmsum vera
nokkur eftirsjá að honum, er
hann hverfur nú héðan —
alveg eins og ekki verður
annað skilið en að honum
sé ekki með öllu sársauka-
laust að yfirgefa starf sitt
og vini á íslandi, þótt hann
eigi að eftirsóttu embætti og
mikilli upphefð að hverfa í
heimalandi sínu.
★ Á að ala upp heyrnar-
lausa kynslóð?
Samtalið við listamann-
inn nú snerist' að vonum
mjög rnn starf hans með
Sinfóníuhljómsveitinni og um
framtíð hennar. — í því
sambandi drap hann m. a.
nokkuð á ummæli, sem fram
hefðu komið opinberlega —
í þeim dúr, að tæpast mundi
nú allt ganga úr skorðum á
gamla Fróni, þótt sinfóníu-
hljómsveit væri þar ekki til.
Þótti hinum pólska hljóm-
sveitarstjóra slíkur hugsun-
arháttur harla furðulegur.
— Hér er mikill vanskiln-
ingur á ferð, sagði Wodiczko.
— Ef menn með slíkan hugs-
unarhátt fengju að ráða,
væri þar með stefnt að því
að ala hér upp heyrnarlausa
kynslóð —. heyrnarlausa, eða
a.m.k. heyrnarsljóa, á góða
tónlist. Sumir vilja kannski
jafnvel halda því fram, að
slíkt sé nú ekki svo alvar-
legt mál. En það er glám-
skyggni. Uppeldi æskunnar
verður aldrei heilt — og ég
vil leggja áherzlu á það —
uppeldið verður aldrei heilt,
ef tónlistin er þar ekki einn
þátturinn, og helzt gildur
þáttur. En góð sinfóníu-
hljómsveit er einmitt eitt
áhrifaríkasta tækið til þess
að tryggja, að svo megi
verða. — Þetta ættu hinir
vísu landsfeður að athuga.
Þeir hljóta að vilja efla alla
menningu þjóðarinnar — og
þar má vissulega ekki
gleyma tónlistinni.
— Kröfur menningarinnar
hljóta að segja til sín — og
getur varla hjá því farið,
að ríkið sjálft taki á sig
rekstur sinfóníuhljómsveitar
hér áður en langt líður. Það
er eina ráðið til þess að
tryggja þann örugga starfs-
grundvöll, sem nauðsynlegur
er, til þess að slík hljóm-
sveit geti dafnað með eðli-
legum hætti og fagnað þeim
listræna vexti, að hún verði
sannkölluð lyftistöng fyrir
tónlistarlífið og allt menn-
ingarlíf í landinu, eins og
háttvísi gagnvart erlendum
manni, sem ráðinn er til
starfa. Ég get skotið því inn
hér, til athugunar, að mán-
aðarkaup mitt hér var svip-
að og ég hefi áður fengið
fyrir eina gestahljómleika
sums staðar erlendis.
Þetta er þó ekkert megin-
atriði. Aðalatriðið er, að
menn geri sér það ljóst í
framtíðinni, að reyndir
hljómsveitarstjórar liggja
ekki á lausu — og að þeir
fást ekki til starfa nema
fyrir sæmilega greiðslu. Það,
sem verður að gera, er að
tryggja þannig fjárhagsgrund
völl hljómsveitarinnar, að
ekki þurfi að miða allt starf
Á æfingu hjá Sinfóníuhljómsveitinni. — Wodiczko
hljómsveitarstjóri ræðir við konsertmeistarann, Björn
Ólafsson.
góðar sinfóníuhljómsveitir
hvarvetna eru.
★ Ekki miða við meðal-
mennskuna
— Það er eftirtektar-
vert, að á tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitarinnar sl.
vetur var nær alltaf fullt
hús áheyrenda, sem fögnuðu
sveitinni mjög vel. Þetta sýn-
ir, að almenningur metur
starf hennar og vill ekki
missa þennan menningarþátt
úr daglegu lífi sínu. — Þeim
mun furðulegri virðast mér
raddir þær, sem heyrzt hafa
í gagnstæða átt og ég minnt-
ist á áður. Og ég get ekki
stillt mig um að drepa enn
á eitt í því sambandi. Dag-
blað hér í bæ ræddi fyrir
nokkru um Sinfóníuhljóm-
sveitina — og gerði sig þá
sekt um það skilningsleysi á
hlutverki hennar, að gera
það að höfuðatriði, hve marg
ar krónur rekstur hennar
kostar. Auk þess virtist
blaðið vera að reyna að
gera hljómsveitarstjórann
tortryggilegan í augum al-
mennings með því að nefna
háa krónutölu, sem átti að
sýna kaup hans. Mig langar
til að koma því á framfæri,
þótt það skipti nú svo sem
engu máli gagnvart mér
sjálfum, að hvorki var tal-
an, sem nefnd var, sannleik-
anum samkvæm, né heldur
mundi slíkt skrif annars stað
ar vera talið bera vott um
hennar við meðalmennskuna
— heldur geti hún ótrauð
stefnt að háu marki, án
þess að þurfa sífellt að vera
að telja aurana í pyngjunni.
★ Miklir möguleikar
Þegar blaðamaðurinn
innti Wodiczko frekar eftir
ástæðunum til þeirra um-
mæla hans, sem fyrr greinir
— að hann vildi hvergi frem
ur starfa utan síns heima-
lands heldur en á Islandi,
komst hann að orði eitthvað
á þessa leið:
— Það er vegna þess, að
hér eru mikil og nær ótæm-
andi verkefni fyrir hendi á
mínu sviði — við að byggja
upp sinfóníuhljómsveitina,
þjálfa hana til æ stærri verk
efna og meiri afreka, færa út
starfssvið hennar á margan
hátt — og gera hana þannig
í raun að ómissandi, lífrænni
einingu í menningu þjóðar-
innar, ef svo mætti segja.
Þetta er mikið og verðugt
verkefni fyrir hvern áhuga-
saman hljómsveitarstjóra. —
Það tekur auðvitað sinn
tíma, en er engan veginn
eins erfitt og sumir virðast
ætla. Meginhluti hljómsveit-
armannanna er nefnilega í
hópi hinna færustu hljóm-
listarmanna, sem væru tald-
ir hlutgengir, hvar sem er í
heiminum. — Já, það má
gera þessa hljómsveit mjög
góða, ef hún fær að njóta
þeirra starfsskilyrða, sem hún
á skilið. Og sveitin ætti að
hafa næga vaxtarmöguleika.
Hinn ágæti tónlistarskóli, sem
þið hafið hér, er dýr sjóður,
sem verða mun Sinfóníu-
hljómsveit Islands æ styrk-
ari bakhjallur — ef framtíð-
arþróunin verður með þeim
hætti, sem ég vona. — Svo
vil ég; ljúka þessu með þvi
að láta í ljós ánægju mína
og þakklæti fyrir ágætt sam-
starf við hljómsveitina. Eim
skugginn, sem þar ber á, af
minni hálfu, er að þetta sam
starf skyldi rofna um tveggja
mánaða skeið, sagði Bohdan
Wodiczko að lokum.
- ★ —
Það ber að vona, að góð-
ar spár þessa reynda lista-
manns um framtíð hinnar
ungu sinfóníúhljómsveitar
okkar fái rætzt — þrátt fyr-
ir þau útkjálka- og afdala-
sjónarmið, sem enn gera
vart við sig í hljómlistarmál-
um okkar. (Kannski er viss-
ara að taka það skýxt fram,
að þetta orðalag felur ekki
í sér áróður gegn hinni
frægu hugsjón um „jafnvægi
í byggð landsins".) H. E.
'
1
'
<
1
(
KRiNÓL
NÆLON SHEER
SKJÖRTIÐ
Ný sending — Lækkað verð
Fást á eftirtöldum stöðum:
Verzl. Dídí, Hraunteigi 9
Verzl. Guðrún h.f. Rauðarárstíg 1
" Verzl. Markaðurinn, Laugavegi 89
Verzl. Sísí, Laugavegi 70
Verzl. Höfn, Laugavegi 40
Verzl. Höfn, Vesturgötu 12
Verzl. Skeifan, Blönduhlíð 35
Islenzki Verðlistinn Box 598, Reykjavík
Verzl. Hlíð, Kópavogi
Vevzl. Skemman, Hafnarfirði
Verzl. Framtíðin Vestmannaeyjum
Verzl. Túngata 1 h.f., Siglufirði
Verzl. Nonni & Bubbi, Keflavík
Verzl. Einar & Kristján, ísafirði
K.F. Fram, Norðfirðí.
Verksmiðjan