Morgunblaðið - 14.06.1961, Blaðsíða 6

6
MORGUIVBLAÐIÐ
Miðvikudagur 14. júní 1961
Vetrarmávar
Jón úr Vör: Vetrarmávar.
Ljóð. 60 bls. Bókaskemm-
an, Reykjavík 1960.
JÓNI ÚR VÖR er rík í huga
gengisfelling orðanna og hugsjón-
anna, og er sem hann yrki 1
samræmi við það. Ljóð hans eru
létt í sér, næstum fislétt, svo
maður hefur á tilfinningunni að
minnsti andvari mundi blása þeim
út í buskann. Skáldið stígur
sjaldan fast til jarðar, heldur
læðist á tánum með sinn fis-
létta varning, sem lætur svo lít-
ið yfir sér við fyrsta tillit, en
á samt þær eigindir dúnsins að
ylja manni þegar frá líður. Ég
kann ekki aðra betri líkingu um
ljóð Jóns úr Vör, nema það væri
þá samlíkingin við smámyntina
sem hann notar um hugsjónir
samtímans.. Ljóðin láta jafnlítið
yfir sér og fimmeyringarnir á
biðstöðvum strætisvagnanna, en
tíni maður þau upp í skjóðu sína
eins og bóndinn úr Flateyjardal
fimmeyringana í „Auðhumlu",
þá er ekki að vita nema maður
standi uppi efnaðri eftir en áð-
ur. Að minnsta kosti eru nokk-
ur Ijóð í „Vetrarmávúm“ ósvik
in mynt sem halda mun gengi
sínu óskertu.
Bókinni er skipt í þrjá megin-
kafla, og er hinn fyrsti, „Rót-
gróið sem þöllin", að nokkru
leyti bergmál frá „Þorpinu", ef
mér misheyrist ekki. Fyrstu tvö
Ijóðin í kaflanum bera af, þau búa
yfir þessum tæra táknræna ein-
faldleik sem Jóni tekst á stund-
um að gæða Ijóð sín. Þriðja
Ijóðið, „Gömul ferðasaga", er
klénn skáldskapur þó orðaleik-
urinn með Lúðvík og Maríu eigi
að gefa því nýja vídd. „Ham-
ingja jarðar“ er dæmigert „þorps
ljóð“ og líkingin í endann mjög
í anda ,,Þorpsins“:
Berfætt í grasinu
standa börnin,
stráin vaxa
milli moldugra tánna,
krossfest hamingja jarðar
með grænum nöglum.
„Gamlir sjómenn" og „Vetrar-
kvöld“ eru í sama dúr, það síð-
arnefnda mjög hjartnæmt:
Titrandi höndum
heldur örþreytt móðir
áfram að sauma
fegurstu draumum
ný líkklæði.
Annað í fyrsta kafla bókar-
innar er léttvægt og mundi
sennilega talið til einseyringa
samkvæmt ströngustu gengis-
skráningu.
Næsti kafli, ,,Þeli í jörð“, kem
ur inn á vettvang dagsins. Þar
eru mælskar og stundum hvass-
ar ádrepur á hið margrædda
„'hernám", hrollvekjur um hern-
aðaranda og kjarnageislun
(„Draumurinn", „Á föstudaginn
langa 1954“), þrumandi „Páska-
ræða“ gegn hræsni og spillingu,
og óður til einfeldninnar og auð-
mýktarinnar (,Kom þú“, „Auð-
mjúkur skaltu ganga“). Loks er
í þessum kafla hið fræga og
mmm
Jón úr Vör
forðum umdeilda ljóð ,Lítil frétt
í blaðinu", sem er méð því bezta
í kaflanum, ekki vegna efnisins
fyrst og fremst ,heldur vegna
hins hógláta og íróníska tóns og
umfram allt vegna hinna snjöllu
mynda:
Vinur okkar hefur talið daga
sína
í fangelsi vegna sannleika
og kastað orðum sínum gegnum
járngrindur
yfir fangamúrinn eins og eld-
fuglum....
eða
á þá ekki lengur orð að mæta
orði
og tveir sannleikar að heilsast
eins og ókunnir menn á götunni
fyrir utan fangamúrana
til þess að ræðast við?
eða
og forsíðan heyrði ekki
hjartslátt í jarðneskum fanga-
klefa.
Tónninn í „hernámsljóðun-
um“ er hins vegar beiskari og
stólræðulegri, og líkingarnar
margar flatar og útjaskaðar:
En framhjá gleði yðar,
með harm í augum,
gengur Fjallkonan
með betlistaf.
„Á föstudaginn langa 1954“ er
annað bezta ljóð kaflans. Þar er
þetta erindi:
Gegnum píslarhjarta frelsara
vors,
sem dó á kiossi,
svo við mættum lifa,
synda inn í ljóð mitt
geislavirkir fiskar
hina löngu leið frá ströndum
Japans,
og breyta andakt minni
í ótta.
Þriðji kafli, „Meðan við lif-
um“, er eins konar ruslakista
þar sem nobkur djásn hafa lent
eins og af tilviljun: „Fangelsi",
,Svar“ „Hár þitt“, „Hvíl þú
væng þinn“ og „Meðan við lif-
um“. „Hár þitt“ er svona:
Einu sinni var hár þitt
net til að veiða í
augu mín.
Og ennþá geymir það
blóðbergsilminn
frá liðnum dögum.
Nú eru hendur þínar
hreiður fyrir
tvö dröfnótt egg,
hjörtu okkar brothaett
að vaka yfir
til langrar elli.
Orðfæri Jóns úr Vör er ein-
falt og hispurslaust, en of mörg
ljóð hans bera sterkan svip a£
prósa — eins og hann geti ekki
lyft þeim frá jörðinni. Það er
engan veginn spurning um há-
stemmdara orðalag, heldur um
hrynjandi, byggingu, myndvísi.
Eins og kunnugt mun vera, er'
smámynt ómissandi í viðskipta-
lífinu, og „smámynt" Jóns í ljóð
listinni er ekki síður þörf, þvi
það er svo margt í lífinu og list-
inni sem ekki verður keypt við
stórum seðlum.
Þröstur Pétursson hefur gert
mjög smekklega kápu á „Vetr-
armáva".
Sigurður V. Magnússon.
Fermingabarnamót
VÍÐA UM land verða ferminga
barnamót haldin aðra helgi í
júní. Koma þá prestar saman
með fermingarbörn sín frá vorinu
og margt er gert til uppbyggingar
og skemmtunar. Ákveðið umræðu
efni er á þessum mótum og nú
verður talað um kirkjuna, hlut-
deild æskufólksins í henni, þátt
töku þess í starfi hennar og þjón
ustu. Á laugardagskvöldið verður
kvöldvaka, en messað á sunnu-
dagsmorgni.
Vinnubúðir.
16. júní hefjast vinnubúðir að
Görðum á Álftanesi. Mun þá
hópur innlendra og erlendra
æskumanna og kvenna hefjast
handa við að endurreisa Garða-
kirkju. Þann 7. júlí kemur svo
20 manna hópur, skozkra stúlkna
Og pilta og heldur að Núpi í Dýra
firði, þar sem málningarpenslar
og trjáplöntur bíða þeirra. Munu
hvorar vinnubúðir standa í þrjár
vikur og eru allar nánari upplýs-
ingar gefnar af séra Braga Frið-
rikssyni, framkv.stj. Æskulýðs-
ráðs Reykjavíkur og séra Ólafi
Skúlasyni, æskulýðsfulltrúa þjóð
kirkjunnar, Biskupsskrifstofu.
Ættu þau ungmenni, sem áhuga
hafa á þátttöku í vinnubúðunum
að hafa samband við þá sem allra
fyrst.
Framh. á bls. 15.
• Sígaunabaróninn
og hljómsveitin
Einar Magnússon, mennta-
skólakennari, sendi Velvak-
anda eftirfarandi bréf á
fimmtudag í sl. viku:
Það á sjálfsagt ekki við að
ólærðir menn séu að skrifa
um leiklist eða hljómlist nema
þeir séu þá til þess skikkaðir
af dagblöðunum. En það erum
þó við, sem verðum að borga
fyrir aðgöngumiðana okkar,
sem berum kostnaðinn af þess
ari menningarstarfsemi og því
mættum við kannski einstöku
sinnum láta vita um okkar
áiit.
Ég fór í gærkvöldi að hlusta
á Sígaunabaróninn, Og ég
skemmti mér ágætlega —
svona yfirleitt. Kórsöngurinn
er alveg ágætur og einsöngv-
ararnir gætu verið góðir, ef
þeir fengju að njóta sín fyrir
hljómsveitinni. En svó til í
öllum söngleikjum, sem sýnd
ir hafa verið í Þjóðleikhúsinu,
hefur hljómsveitin yfirgnæft
söngvarana, Og svo var það í
gærkvöldi, Og sýndist mér
hljómsveitin þó ekki ýkja fjöl
menn í það skiptið. Jafnvel
þrumurödd Guðmundar Jóns-
sonar varð að láta í minni pok
ann fyrir hávaðanum í henni.
Þó ber þess að geta, að þegar
hin austurríska söngkona
Christine von Widmann, sem
hefur yndislega framkomu —
en ekki ýkja mikla en mjög
viðfeldna rödd, söng einsörig,
virtist mér draga mjög úr
hávaðanum í hljóðfærunum,
svo að söngur hennar naut sín
oft mjög vel. Það var engu
líkara en hljómsveitin gerði
sér ljóst að okkur, sem höfum
borgað fyrir aðgöngumiða
langaði til að heyra svolítið í
henni og leyfði Okkur af greið
vikni að gera það í þetta
skipti. En hún var líka sú
eina, sem nokkuð verulega
heyrðist í, því að jafnskjótt
og hún hætti, byrjaði hávað-
inn að nýju.
Nú hef ég auðvitað ekkert
vit á músik, en þyki bara gam
an upp á alþýðumanna vísu
að heyra fagran söng, og svo
hygg ég að sé með flesta þá,
sem borga fyrir aðgöngumiða
sína.
• Hljómsveitin spili
undir
Músikfróður maður sagði
mér einhvern 'tíma, að spil-
verkið í hljómsveitinni væri
höfuðatriðið í óperum. En við
hinir ólærðu erum á öðru
máli. Fyrir okkur er söngur-
inn í söngleik aðalatriðið.
Hljómsveitin á bara að vera
til uppfyllingar. Við lítum svo
á að hljómsveitin eigi að spila
undir, en ekki yfir sönginn.
Ef söngvararnir hafa veika
rödd, finnst okkur þessvegna
að hljómsveitin eigi að taka
tillit til þess og spila veikara,
eins og hún líka gerði í gær-
kvöldi, þegar sú austurríska
söng ein. En hljómsveitin í
Þjóðleikhúsinu virðist yfir-
leitt vera á öðru máli, eða þá
ekki gera sér grein fyrir, hvað
hún er hávaðasöm.
Ég hef alloft heyrt óperur
og óperettur í nokkrum höf-
uðborgum Evrópu, en minnist
ekki annars en að ég hafi
alltaf heyrt sæmilega í söngv-
urunum. í hittifyrra heyrði
ég „Don Giovanni" í ríkis-
óperunni í Vínarborg. Söngv-
ararnir sungu flestir fallega,
w
FERDIIM AIMR
■1 A IJ
I ■% l.íllíw.ll * \ VoSTo4
mm ■
i > i V ■•■'i
Bfp
V'í' 1 rfiT'|Lr'Ti*'Í-i
fannst mér, og þó að þeir
beittu engri þrumurödd, mátti
greina hvert orð, sem þeir
sungu, að svo miklu leyti sem
ég skildi útlenzkuna (Hér er
það viðburður, ef nokkurt orð
skilst) Og hljómsveitin, sem
líklega hefur verið þrisvar
sinnum fjölmennari en Þjóð-
leikhúshljómsveitin, hafði eitt
hvert lag á að yfirgnæfa þá
ekki.
• Hljómsveitin illa
staðsett?
Einhvern tíma heyrði ég því
fleygt að hljómsveitin í Þjóð-
leikhúsinu væri svo illa stað-
sett þarna niðri í gryfjunni,
að söngvararnir á sviðinu
heyrðu ekki almennilega i
henni, ef veikt væri spilað,
og því yrði að spila Svona
hátt til þess að þeir færu ekki
út af laginu. Nú, en einhvern
veginn tókst þeirri austur-
rísku að halda laginu í ein-
söngslögunum sínum í gær-
kvöldi, þó að hljómsveitin
spilaði veikt. Kannski mætti
treysta því, að hinir íslenzku
söngvarar geti líka lært lög-
in sín svona vel. — Og ef gryfj
an er of djúp eða eitthvað vit-
laust við hana, er þá ekki
hægt að laga það einhvern
veginn?
En hvað sem að er, finnst
mér rétt, að þess sé getið, að
flestir þeir sem ég hef heyrt
minnast á þetta, eru „irriter-
aðir“ yfir hávaðanum í hljóm
sveitinni og hvernig hún í
flestum tilfellum yfirgnæfir
söngvarana uppi á sviðinu.
Ef þessi óánægja okkar
hinna ólærðu skyldi bara
stafa af fáfræði okkar og
skorti á músikþekkingu
þætti okkur vænt um að fá
fræðslu um þetta hjá þeim
lærðu. Og ef svo skyldi vera.
að hávaðinn í hljómsveitinni
eigi að’ vera höfuðatriði í söng
leik en söngvararnir auka-
atriði upp á punt, væri fróð-
legt að vita af hverju verið er
að þýða textann á íslenzku,
þegar svo til ekki heyrist eða
skilst nokkurt orð, sem söngv-
ararnir eru að reyna að
syngja.