Morgunblaðið - 15.06.1961, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. júni 1961

Utg.: H.f. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
ÁHRIF KAUPHÆKKANANNA Á
AFKOMU ATVINNUVEGANNA
Blöð, st j órnar andstöðunnar
halda áfram að hamra á
þeirri kenningu sinni, að
lítilsháttar vaxtalækkun
mundi gera atvinnuvegunum
kleift að standa undir 18%
kauphækkunum, og Tíminn
gengur meira að segja svo
langt í gær að fullyrð«a, að
liði. Með aðgerðum sínum til
þess að koma efnahagslífinu
úr skorðum á nýjan leik eru
framsóknarmenn og komm-
únistar hins vegar að koma
í veg fyrir frekari vaxta-
lækkun. Tal þeirra um vaxta
lækkun atvinnuvegunum til
hagsbóta er því ekki nema
skinhelgi ein.
Á undanhaldi fyrir farmsókn Pathet Lao — hermenn hægri stjórnarinnar í Laos og fátækt
flóttafólk ...
LAOSMALID
piófsteinn á framtiðarsambúð /\ustur og Vesturs
„vaxtalækkunin ein myndi
leysa allan vanda“.
Verði nú almennt samið
um sömu kjör og SÍS samdi
við Dagsbrún, yrði útgjalda-
aukning atvinnuveganna
vegna kjarasamninganna
einna u. þ. b. 540 millj. kr.
Allar vaxtatekjur viðskipta
bankanna nema hins vegar
aðeins um 300 millj. kr., svo
að jafnvel algerlega vaxta-
laus lán til atvinnuveganna
myndu ekki vega nema til
hálfs á móti kauphækkunun-
um. Nú gera ekki einu sinni
stjórnarandstæðingar sér
vonir um, að unnt væri að
lækka vextina um meira en
2%. Við það mundu útgjöld
atvinnuveganna aðeins lækka
um 70 millj. kr. Eftir standa
því 470 millj. kr., sem fram-
sóknarmenn og kommúnist-
ar hafa ekki gert neina til-
raun til þess að benda á,
hvernig afla ætti, eins og
kannske er ekki von til,
þegar þeir halda því blákalt
fram, að 70 millj. kr. „vaxta-
lækkunin ein myndi leysa
allan vanda“, sem stofnast af
540 millj. kr. útgjaldahækk-
un atvinnuveganna!
Því skal auðvitað ekki
neitað, að vextirnir séu
atvinnuvegunum töluverð
byrði eins og alltaf hlýtur
að vera. Vaxtahækkunin á
sl. ári var hins vegar nauð-
synleg ráðstöfun til þess að
koma á jafnvægi í efnahags-
lífi landsins. Árangur henn-
ar lét heldur ekki á sér
standa, og um síðustu ára-
mót var unnt að lækka vext-
ina nokkuð, og með sömu
þróun efnahagsmálanna
mátti gera ráð fyrir, að aft-
ur hefði verið unnt að lækka
vexti áður en mjög langt um
LÆKKUN
FISKV ERÐSINS
Ukki hefur Tíminn treyst
sér til þess að svara einu
orði upplýsingum Morgun-
blaðsins um tilraunir ýmissa
frystihúsa á Norður- og
Austurlandi til þess að fá
lækkað fiskverð það, sem
þau hafa greitt til sjómanna
og útvegsmanna. Hafa til-
raunir í þessa hátt komið
mönnum þeim mun meira á
óvart fyrir þá sök, að kaup-
félögin, er standa að rekstri
flestra þessara frystihúsa,
hafa gengizt fyrir stórfelld-
um kauphækkunum að und-
anförnu, sem óhjákvæmilega
hljóta að hafa í för með sér
stóraukinútgjöld þeirra. Enda
er það höfuðröksemd stjórn-
enda frystihúsanna, að þau
fái ekki risið undir hinum
nýju kauphækkunum nema
með lækkuðu fiskverði og á
nokkrum stöðum hafa fram-
sóknarmenn notfært sér ein-
okunaraðstöðu sína til þess
að knýja þessar lækkanir
fram. Hefur það vakið sér-
staka athygli, að einmitt
sömu menn og stóöu að
kauphækkununum á Húsavík
beita sér nokkrum dögum síð
ar fyrir samtökum allra
frystihúsa á Norðurlandi til
þess að fá fiskverðið lækkað
og draga enga dul á, að það
sé gert til þess að standa
undir kauphækkununum,
sem þeir sjálfir hafa komið
af stað!
í orði hefur verið látið að
því liggja, að fyrirtækin
sjálf gætu staðið undir kaup
hækkununum, en í verki er
þannig ótvírætt viðurkennt,
að þeim sé það algjörlega
um megn og að þær muni
því þegar í stað verða tekn-
ar aftur í hækkuðu verð-
lagi, og geti jafnvel valdið
stöðvun framleiðslunnar.
Þ E G A R Kennedy Banda-
ríkjaforseti greindi þjóð sinni
frá viðræðum þeirra Krús-
jeffs, forsætisráðherra Sovét-
ríkjanna, í Vínarborg í byrj-
un mánaðarins, lét hann svo
um mælt, að Laosmálið hefði
raunverulega verið hið eina
af þeim málum, sem þeir
ræddu, þar sem sjónarmið
þeirra hefðu verið nokkuð
svipuð. — Báðir hefðu þeir
lýst fylgi sínu við þá stefnu,
að Laos þyrfti að vera hlut-
laust og óháð — og báðir
hefðu lagt áherzlu á nauðsyn
algers vopnahlés í landinu,
meðan verið væri að ræða
leiðir til þess að tryggja
framtíð þess á fundum ríkj-
anna 14 í Genf.
— ★ —
Það má segja, að Kennedy hafi
varla sleppt orðinu, þegar her-
flokkar Pathet Lao og vinstri-
manna í Laos, sem búnir eru
sovézkum vopnum að mestu, réð
ust að liðssveitum hægri-stjórn-
arinnar í Vientiane, sem Banda-
ríkin hafa veitt stuðning, og
hröktu þær úr hinni mikilvægu
framvarðarstöð skammt frá f jalla
þorpinu Padong við suðurjaðar
„Krukkusiéttunnar“ svonefndu.
Þegar eftir þetta gerðist það svo
á ráðstefnunni í Genf, að sendi-
nefndir vesturveldanna neituðu
að sækja fundi, í mótmæiaskyni
við þetta „svívirðiiega brot“ á
vopnahléinu — og jafnframt til
þess að fá tóm til þess að ræða
síðustu atburði við ríkisstjórnir
sinar.
• Vestrið á í vök að verjast
Þessi sjólfhelda í Genf endur-
speglaði hið stjórnmálalega og
hernaðarlega ástand í sjálfu Laos
þar sem Vestrið á í vök að verj-
ast. — Síðastliðinn vetur tókst
Pathet Lao-mönnum og vopna-
bræðrum þeirra, sem ýmist eru
kenndir við hlutleysis- eða
vinstri-stefnu (fylgjendur, Souv-
anna Phouma, fyrrverandi for-
sætisráðherra, sem er höfuðfull-
trúi hlutleysisstefnunnar), að ná
yfirhöndinni í átökunum við liðs-
sveitir andkommúnista. — Fyrir
forgöngu vesturveldanna kom
ekki til vopnaðrar íhlutunar af
hálfu Suðaustur-Asíubandalags-
ins (SETAO). Voru aðalröksemd-
irnar þær, að bein íhlutun mundi
aðeins vexða til þess, að Sovétrík-
in, Norður-Vietnam og Kína ykju
aðstoð sína við uppreisnaröflin
í Laos - - og væri jafnvel eins
víst, að Pekingstjórnin stigi skref
ið til fulls og sendi hersveitir sín-
ar til Laos, ef SEATO hæfist
handa. Eftir mikið þóf var loks
lýst yfir voonahléi í landinu hinn
3. maí sl., tn þá höfðu vinstri
öflin yfirráS í um það bil tveim
þriðju hlutum Laos — og voru
hvarvetna í sókn.
• Kærur » báða hóga
Síðan vopnahléi var lýst, hefir
svo ekki linnt kærum á báða
bóga um brot á samkomulaginu.
Þar hefir þó verið um einangrað-
ar skærur að ræða, en ekki sam-
ræmdar hernaðaraðgerðir — og
hefir það sjálfsagt #verið ein
ástæðan til þess, að ráðstefnan í
Genf hélt áfram nokkurn veginn
hindrunarlaust um þriggja vikna
skeið. önnur ástæðan mun hafa
verið ótti vesturveldanna við það
að andkommúnistar í Laos
mundu, ef ráðstefnan færi út um
þúfur og hernaðarátök kæmust í
algleyming á nýjan leik, bráðlega
verða gersigraðir, ef þeir fengju
ekki rækilegan liðstyrk erlendis
frá.
Ástandið er alvarlegt, þótt
kommúnistar ráði aðeins fjalla-
héruðum Laos, en í augum leið-
toga vesturlanda stendur þó þá
fyrst eindregin ógn af þeim, er
þeir ná yfirráðum yfir hinum
frjósama dal suður með Mekong-
fljótinu — þar sem þeim opn-
uðust þá hlið til Thailands og
Kambodíu, og til Suður-Vietnam
þar sem kommúnískir skærulið-
ar hafa sig stöðugt allmikið í
frammi.
• Vonir Vesturveldanna . . .
Vesturveldin gengu til ráð-
stefnunnar í Genf í þeim tilgangi
að reyna að koma á málamiðlun,
sem kæmi í veg fyrir algeran
sigur hinna kommúnísku afla í
Laos. Nokkrar tvíræðar orðsend-
ingar frá Rússum höfðu hlúð að
tveim vonablómum vesturveld-
anna. Annað var það, að þau þótt
ust mega vænta þess, að unnt
reyndist að sætta að nokkru hina
þrjá höfuðaðila átakanna í Laos
(Pathet Lao, fylgjendur Souv-
anna Phouma og hægrimenn),
svo að komið yrði á samsteypu-
stjórn þeirra, undir forustu hlut-
leysissinna. Hin von Vestursins
var sú, að Genfarráðstefnan
mundi veita alþjóða eftirlits-
nefndinni með Laos (Indland,
Kanada og Pólland) raunveru-
legt vald til þess að tryggja frið-
inn í landinu og hindra utanað-
komandi íhlutun í mál þess.
• Vonir sem brugðust
En þessar vonir hafa ekki rætzt.
— Unnið hefir verið að því lengi
að koma á fundi hinna þriggja
prinsa, sem hafa forustuna fyrir
aðilum átakanna í Laos — Pathet
Lao-fOringjans Souphanouvong,
Souvanna Phouma, hálfbróður
hans, sem er hlutleysisforinginn,
og Boun Oum, forsætisráðherra
hægri-stjórnarinnar í Vientiane
verið haldinn, og er ekki ljóst,
— en sá fundur hefir ekki enn
verið haldinn, og er ekki ljóst
hvað úr verður, þó að stutt sé
nú orðið milli þtssara þriggja
„stóru“ í Laos. Hálfbræðurnir
komu nefnilega til Genfar um
síðustu helgi (eftir heimsókn til
Krúsjeffs í Moskvu), og Boun
Oum hefir að undanförnu dvalizt
í Nice í Frakklandi.
Hvað eftirlitsnefndinni í Laos
viðvíkur hefir hún dvalizt í land-
inu um rúmlega mánaðarskeið,
og varla haft völd til eins eða
neins — nema veita viðtöku
kvörtunum um brot á vopnahlés-
samkomulaginu. — Á meðan hef
ir það gerzt í Genf, að kommún-
istar hafa raunverulega krafizt
tvöfalds neitunarvalds í Laos-
málinu. Annars vegar neitunar-
valds fyrir Rússa, sem hafa for-
sæti á ráðstefnunni, ásamt Bret-
úm — og hins vegar neitunar*
valds fyrir Pólland í sjálfri eftir-
litsnefndinni, þar sem þeir
heimta, að allar aðgerðir nefnd-
arinnar verði að byggjast á ein-
róma samþykki allra þriggja að-
ilanní'
• Prófsteinninn
Þrátt fyrir alla þessa erfið-
leika, og enda þótt vestrænu
Framh. á bls. 19