Morgunblaðið - 20.06.1961, Blaðsíða 6

6
MORCVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. júní 1961
Leysurn deilumal með
rökum og stillingu, en
ekki vopnum
eða æsingu
Ræða Geirs Hallgrímssonar
borgarstjóra 17. júní
GoJTir áheyrendur!
ÞRÍR menn geta talizt feður
Reykjavíkur. Ingólfur Arnarson
tók sér hér fyrst bólstað, Skúli
fógeti Magnússon reisti hér kaup-
stað, en Jón Sigurðsson, forseti,
gerði Reykjavík að höfuðstað.
Heldur þótti samt lítið til
Reykjavíkur koma, þegar Jón
Sigurðsson kom hér fyrst fyrir
um það bil 130 árum: „lítill og ó-
snotur bær ... Niður við malar-
kambinn stóð húsaröðin kolsvört
frá austri til vesturs, og önnur
húsaröð, eða réttara sagt, nokkur
hús frá norðri til suðurs, þar
sem nú heitir Aðalstræti. Um
önnur stræti var ekki að ræða.“
Vinur Jóns Sigurðssonar sagði
þá um bæinn: ,,í>að var eins og
allar góðar vættir fældust Reykja
vík.“ Og ekki mjög löngu
áður hafði málfræðingurinn
mikli Rasmus Rask látið þessi
orð falla: „Annars þér einlæglega
að segja, held ég, að íslenzkan
muni bráðlega út af deyja, reikna
ég varla, að nokkur muni skilja
hana í Reykjavík að hundrað ár-
um liðnum,.......ef allt fer eins
og hingað til."
Þegar höfð er í huga þessi
mynd af Reykjavík er barátta
Jóns Sigurðssonar fyrir því, að
Alþingi skyldi endurreist hér en
ekki á Þingvöllum, vissulega
merkileg, en Jón forseti sagði:
„Þótt hugur og tilfinningar mæli
fram með Þingvelli, þá mælir að
minni hyggju skynsemi og for-
sjálni með Reykjavík" og enn
fremur: „Menn hafa lengi hatazt
við Reykjavík, af því að hún
væri danskt óræsti og mótsnúin
öllu þjóðemi íslendinga, en mér
finnst það standa í voru valdi
að gera hana íslenzka, ef vér
viljum.“
Og fslendingum rann blóðið til
skyldunnar. Reykjavík varð ís-
lenzk. Háskóli íslands heldur hér
hálfrar aldar afmæli. Og nú er
það álit fræðimanna, að fimmtíu
árum eftir að íslenzkan átti að
vera útdauð í Reykjavík, muni
hér ritað og tal.að jafngott mál
og bezt hefur áður tíðkast á
þessu lóuidi.
Við Reykvíkingar gerum okk-
ur grein fyrir því, að til þess
varð Reykjavík höfuðstaður
landsins, að framför bæjarins
mætti efla framför landsins, og
fylgjum af heilum hug þeirri
stefnu Jóns forseta.
Þegar við því í senn undrumst
framsýni Jóns Sigurðssonar um
framtíð Reykjavíkur og gleðj-
umst yfir, að orð hans og hvatn-
ing varð að veruleika, þá dáumst
við þó mest að þeirri bjartsýni,
sem hann bar í brjósti um sjálf-
stætt og fullvalda ísland á þeim
tíma, þegar langvarandi hungur
og harðrétti höfðu dregið nær
allan mátt og kjark úr lands-
rnönnum.
Sú staðreynd, að við getum nú
Geir Hallgrímsson.
haldið hátíðlegt 17 ára afmæli
lýðveldis á fslandi, að við höfum
hingað til leyst þau mál, er varða
skipti okkar við aðrar þjóðir, eða
eygjum lausn þeirra innan til-
tölulega skamms tíma, byggist á
þeim grundvelli, sem Jón Sig-
urðsson llagði, þeim baráttuaðferð
um að vinna með rökum og still
ingu, en ekki vopnum eða æs-
ingu.
Við fslendingar ætlumst til
þess af öðrum þjóðum og leið-
togum, að þeir leysi deilumál
sín friðsamlega. Við kunnum
ekki að meta þá ættjarðarást,
sem er fólgin í því að hata aðrar
þjóðir. Hin raunverulega ættjarð
arást er fólgin í óeigingjörnu
starfi í þágu eigin þjóðar, starfi,
sem m. a. miðar að því að efla
skilning og samúð með öðrum
þjóðum.
Á innlendum vettvangi viljum
við fslendingar viðurkenna og
virða fjölskyldubönd, átthagaást,
flokkstengsl og stéttarkennd og
álítum þessa þætti alla geta verið
aflgjafa til auðugra og hamingju
ríkara lífs fyrir einstaklinga og
þjóðarheildina. Við höfum að
vísu dæmi um það úr þjóðar-
sögu, að þessir þættir hafa hver
um sig og allir saman leitt ís-
lendinga í öfgar og gert mikinn
skaða. Knginn þessara þátta má
því vera ættjarðarástinni yfir-
sterkari og enginn þessara þátta
má byggjast á hatri eða lítilsvirð-
ingu gagnv.art öðrum, þótt hann
búi annars staðar á landinu, sé
í öðrum flokki, annarrar ættar
eða stéttar.
Vissulega ætti það ekki að vera
erfiðara fyrir okkur innanlands
að virða sjónarmið hvers annars,
setja okkur í spor hvers annars
og halda frið og efla farsæld,
heldur en það er fyrir ólíkiar
þjóðir og leiðtoga þeirra.
Það kann að vera hald sumra,
að það dragi úr stefnufestu og
harðfylgi til átaka, að málin séu
skoðuð frá öllum hliðum, en aft-
ur á móti sé það styrkur að bjóða
öllu og öllum byrginn. Slík ein-
sýni er oftast sprottin af vantrú
á eigin málstað, af vanmeta- og
minnimáttarkennd.
Til lengdar stendur sá einstakl
ingur og sú þjóð sterkiast að vígi,
sem getuir kynnt sér hvert ágrein-
ingsmál með rólegri yfirvegun og
tekið síðan afstöðu og framfylgt
henni.
Áhuga- og ágreiningsmál á ís-
landi eru oft talin varða sjálf-
stæði landsins og mörg minni
háttar mál þar nefnd. Það slævir
meðvitund þjóðarinnar, þannig
að hættara er við, að hún verði
ekki á verði, þegar sjálfstæði
hennair er í raun og veru í veði.
Bn víst er, að það, sem sker úr
um, hvort íslendingar halda sjálf
stæði sínu út á við og vernda lýð-
ræði sitt inn á við, er, að þeir
gefi sér tíma til að kynna sér
deilumál í öðru ljósi en sínu
eigin, yfirvegi þau með skynsemi,
efli með sér skilning og góðvild
og þroski með sér tilfinningu
fyrir réttu og röngu.
Með þessu er engan veginn
slagt, að allir íslendingar eigi eða
geti ávalt verið sammála. Jón
Sigurðsson komst svo að orði:
„Það er enginn skaði þó meining.
armunur sé, heldur getur orðið
skaði að hversu meiningunum er
fylgt. Fullkomin samhljóðan
meininga hjá mörgum mönnum
getur aðeins verið, þar sem er
fullkomin harðstjóm, og enginn
þorir að láfa uppi það, sem hann
meinar“........
„Þegar menn hafa einungis
fyrir augum að koma fram sinu
máli með hverjum þeim brögð-
um, sem verða má, og níða alla,
sem móti mæla, bæði leynt og
ijóst, þá er málinu komið í illt
horf, því þá má verða að sá hafi
sitt mál, sem verr gegnir, og
hrekkvísastur er eða illorðastur,
einkum þegar við einfaldan al-
múga er að tefla. En þegar hver
mótmælir öðrum með greind og
góðum rökum og stillingu, og hvor
ugir vilja ráða meiru en sannleik
urinn sjálfur ryður til rúms, og
auðsénn er hvoru tveggja tilgang
ur, að verða allri þjóðinni til
svo mikils gagns, sem auðið má
verða, enda leggi hvorugur öðr-
um það til að raunarlausu, sem
ekki sómir ráðvöndum manni, þá
má slík keppni aldrei verða til
annars en góðs fyrir fósturjörðina
og hinar komandi kynslóðir" ....
Megi okkur íslendingum lán-
ast að láta þessi orð forsetans
verða okkur leiðarljós, og í þeirri
von óska ég öllum áheyrendum
fjær og nær gleðilegrar þjóð-
hátíðar.
í MBL. í dag (14. júni) birtir
þú bréf frá Einari Magnússyni
menntaskólakennara, þar sem
hann tekur til umræðu flutn-
ing óperettunnar „Sígaunabar
óninn“, — sönginn sem ekki
heyrist þar og hljós^eitarleik-
inn sem allt kæfir.
Ég vil taka það strax fram,
að það er ekki af neinni ill-
kvittni í okkur hljómsveitar-
mönnum að sýningargestir
verði ekki söngsins aðnjótandi
sem skyldi, og ástæðan fyrir
því að heyrzt hafi til hinnar
ágætu söngkonu von Wid-
mann er af öðrum toga spunn-
inn en greiðvikpi af okkar
hálfu. Svo öllu gamni sé
sleppt, þá er vandamál það,
sem Einar ræðir, meira og erf-
iðara viðfangf en margan
grunar.
H'ær einasti hljómsveitar-
stjóri, sem annast hefur stjórn
á söngleikjum í Þjóðleikhús-
inu, hefur orðið að glíma við
þennan vanda og neyðst til
að grípa til örþrifaráða eins
og t. d. og breyta raddsetningu
tónskáldanna á hljómsveitar-
leiknum, fella úr mörg hljóð-
færi þar sem þess er nokkur
kostur Og skera undirleikinn
niður í iapþunnia undanrennu
til þess að freista þess að söng
urinn heyrðist betur eða
heyrðist yfirleitt.
Það er óþarft að geta þess,
að allar styrkleikamerkingar
í nótunum verðum við hljóm-
listarmenn að færa niður um
margar gráður, þannig að
þegar gefið er til kynna að
leikið skuli sterkt, þýðir það
í flestum tilfellum að við get-
um fært okkur úr hinu gegn-
um gangandi píanissimói upp
í mezzo forte, en ekki hærra.
Ástæðurnar fyrir þessu eru
margar og munu seint fást lag
færðar til fullnustu, þótt
margt hafi verið bætt að
nökkru. Hljómsveitargryfjan
sjálf er einn aðal „factorinn"
í vandanum. í upphafi var
gryfjan ekkert annað en ca.
þriggja metra djúp renna, sem
virtist helst hafa því hlutverki
»ð gegna að safna ryki og alls
kyns drasli sem kynni að falla
af leiksviðinu. Síðan hafa ver-
ið gerðar lagfæringar, renn-
unni breytt í gryfju, sem rúm
ar um 20 hljóðfæraleikara,
gólfið hækkað eins mikið Og
mögulegt er og til viðbótar
því hlutverki, sem hin upp-
runalega renna gegndi og
áður er getið, er gryfjunni nú
ætlað að rúma 30—35 hljóð-
færaleikara, enda eru þrengsl
in í gryfjunni einna líkust og
gerist í strætisvagni um há-
degisbil.
Hljómburður frá gryfjunni

FERDIIMAIMP
☆
I I 73CS. I
(sem eftir síðustu ifegfæringu
hefur hlotið heitið ,,stúka“) er
svipaður og gerizt í leikhús-
um yfirleitt, hvorki meiri né
minni, svo til þess að finna
ástæðuna fyrir misræmingu
verðum við að snúa okkur að
næsta „factor“, sem er leik-
sviðið sjálft.
Leiksviðið, sem slíkt, er án
efa gott, tæknilegur útbúnað-
ur er eflaust góður en um
þessar hliðar sviðsins er ég
ekki maður til að dæma
eða ræða, en yfir þessu ágæta
leiksviði er ca. 2000 rúmmetra
geimur. Þangað leitar hljóm-
urinn frá leiksviðinu, þar fyll-
ir þrumurödd Guðmundar öll
skot Og þeir sem hefðu löng-
un til að sitja þar á priki
mundu fá að heyra okkar
ágæta Þjóðleikhúskór með
dempuðum undirleik Sinfóníu
hl j ómsveitarinnar.
Dr. Róbert A. Ottósson hef-
ur komið með athyglisverðar
uppástungur til lagfæringa,
eins og t. a. m. 20 cm. hlíf,
sem fest yrði á brún þá, sem
aðskilur áhorfendasalinn frá
hljómsveitarstúkunni. Hífin
hallaðist yfir hljómsveitina í
30° horni og væri klædd
„pluss“ áklæði, sem gerði það
að verkum að hljómurinn kast
aðist meira upp á leiksvið og
minna fram í sal. Einnig hefur
hann bent á, að æskilegt væri
að geimnum fyrir ofian leik-
sviðið yrði lokað með hvefld-
um timbur „himni", sem kæmi
í veg fyrir að hljómurinn af
sviðinu leitaði upp, veitti hon-
um „resonans" og beindi hon-
um fram í sal. Ef þessum sjálf
sögðu ráðleggingum yrði fram
fylgt, yrðu sennilega allir
ánægðir, áheyrendur, söngvar
ar og hljómsveitarmenn og
tónskáldin gætu þá „hætt að
hringsnúast í gröfinni", svo
notuð séu orð Zsupans svína-
kóngs.
Gunnar Egilsson,
/