Morgunblaðið - 20.06.1961, Blaðsíða 8

MORGVNRLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. júní 1961
8
Jón Sigurðsson er ímynd ísiendingsins
eins og hann getur verið mestur og beztur
Góðir Vestfirðingar! Aðrir
gestir!
Hér á Rafnseyri við Arnarfjörð
er margs að minnast, og hefir þó
einn atburður orðið hér mestur.
Hér er fæddur fyrir réttum
hundrað og fimmtíu árum Jón
Sigurðsson, forseti, sem hann var
nefndur í lifanda lífi, hinn ævar
andi forseti íslands, getum vér
nú sagt, því minning hans lifir
Og dvínar ekki með árunum. Hér
bjuggu þeir faðir hans síra Sig-
urður og afi hans, ættaður úr
Grímsnesinu. En móðir hans Þór-
dís og föðuramma, Ingibjörg,
voru báðar vestfirzkar að kyni.
Hinn 17. júní rifjum vér upp
margt, sem flestir vita, því hann
er nokkurskonar jóladagur í ís-
lenzku þjóðlífi, með hækkandi
hamingjusól.
Um það eru glöggar sagnir,
að Jón hafði, þegar í æsku, mik
ið dálæti foreldra sinna, og
ikynnti sig hvarvetna vel. Eitt
sinn, er drengurinn var veikur,
orti síra Sigurður þetta bænar-
vers:
Guð hefir þig til gamans mér
gefið, og það má segja.
Hann, sem öllu lífi lér,
láti þig ekki deyja.
Á þeim dögum var mikill veiði
skapur í Arnarfirði, fiskur, selur
Og hvalur, og er það alkunn sögn
að Jón vildi snemma enginn ’iálf
drættingur vera. Hann hafði
framtak föður síns og augu móð-
ur sinnar, og það sýnir sig sjáift,
að brattar hlíðar og kröpp bára
hafa hér veitt honum gott upp-
eldi. Hér á Eyri vildi Grelöð
búa, landnámskonan, vegna þess
hve vel ilmaði úr jörðu, en nú er
ljúfastur og sterkastur ilmurinn,
sem leggur af minningu Jóns Sig
urðssona'r. Ekki eru þó minjarn
ar miklar, því vart stendur eftir
frá þeim tímum annað en lágur
baðstofuveggur, þar sem rúm
presthjónanna stóð undir, og Jón
Sigurðsson sá fyrst dagsins ljós.
Hann átti ekki fyrir höndum
að dvelja hér á ættarslóðunum
tH langframa. Tuttugu Og tveggja
ára gamall er hann kominn til
Kaupmannahafnar, og staðfestist
þar til æviloka. En til æskustöðv-
anna leitaði hann til framboðs, er
Alþingi var endurreist, Og var
þingmaður ísfirðinga samfellt í
þrjátíu og sex ár. „Ef ísfirðing
ar kjósa mig“, segir hann „þigg
ég það. Mér fannst skylda mín,
að bjóða mig fram, og kæri mig
ekki, þó sumir kynni að nefna
það dramb“. En sá grunur rættist
vissulega ekki, því fimm árum
síðar er hann orðinn Forseti Al-
þingis. Hitt leynir sér ekki, að
Jón Sigurðsson var snemma djarf
ur, og líkast því, að hann hafi
komið fullfleygur á þing, þrjá-
tíu og þriggja ára gamall. Það
mun fágætt, að maður taki á
svo ungum aldri rétta stefnu og
forustu, svo að vart þurfti um
að breyta, þó stundum þurfi við
að auka, á langri æfi fram á graf
arbakka. Nokkurn arf, staðgóðan,
hefir pilturinn haft með sér frá
Rafnseyrarheimilinu og Vestfjörð
um, þó ekki væru það fjármunir.
Slíkur árangur og afköst, sem
urðu af hans æfistarfi í verzlunar
málum, fjármálum og stjórnskip
unarmálum þjóðar sinnar, sögu
og stjórnvísindum, eru með ein-
dæmum.
Vér þurfum að líta um öxl,
aftur til hallæra átjándu aldar-
innar, og niðurlægingar og þrótt-
leysis þjóðarinnar fram yfir
miðja nítjándu öld, til þess að
meta slík afrek að verðleikum.
„Saga íslands er reyndar ein-
föld“, segir Jón Sigurðsson um
það leyti, sem hann býður sig
fyrst fram. Svo mun það hafa
verið fyrir hans fránu sjónum.
Hann flutti söguleg rök fyrir
stefnu sinni, sem íslendingar
teyguðu eins og svaladrvkk.
Hann sannaði, að réttur íslend-
inga væri lögum samkvæmur.
Þjóðin var fátæk og fámenn.
Hann sýndi fram á, að hún gæti
vel bjargast, ef hún fengi að
ráða sér sjálf, og njóta arðs af
sínu eigin erfiði. „Farsæld þjóð
ann»-er ekki komin undir því, að
þær séu mjög fjölmennar", seg-
ir Jón Sigurðsson, „sérnverri
þjóð vegnar vel, sem hefir iag
á að sjá kosti lands síns og nota
þá“. Hann varar landsmenn sina
eindregið við tímans rás: „Eftir
því, sem Danir vakna, eftir því
fer okkar hagur versnandi, ef
við vöknum ekki líka“. Jón Sig-
urðsson er ekki vanur að viína
til sinna afreka, né ætlast hann
til launa. Þó segir hann í sjálfs-
vörn þrjátíu árum síðar. „Ef mín
pólitík hefði ekki verið, þá
veiztu það sjálfur bezt, að ísland
hefði verið innlimað 1851, eins
og Færeyjar 1849“.
Dómurinn verður á einn veg,
hvort sem Jón Sigurðsson er
dærodur eftir orðum sínum eða
gjörðum. Gáfur og skapgerð
skara jafnt fram úr sem og dugn
aður og þolgæði. Bardagaáðferð
hans er drengileg. „Meiningar-
munur er óhjákvæmilegur", segir
hann, „en það ber að leitast við,
að láta málin sjálf missa einskis*.
„Eg óska ekki að krita, og allra
sízt við landa mína, við erum
ekki svo margir, að við þurfum að
leita hver upp á annan“. Og ég
held áfram tilvitnunum: „Það er
þar að auki skylda þín og hvers,
sem þingmaður verður, að styrkja
til þess, að gera köllunina til
þings sem tignarlegasta til að
sýna mönnum, að fyrir þjóðar-
gagni verður allt annað gagn
að víkja“. „Hver maður með
opin augu hlýtur að sjá, að Al-
þing er okkar einasta forsvar".
Og sama hátt hefir Jón Sigurðs-
son á í rökræðum við erlenda
andstæðinga. Þar brestur ekki
einurð, þó talað sé af kurteisi,
Og það kemur ekki á óvart, þeg-
ar hann skýtur þessum orðum inn
í eitt bréfið: „Það er mannraun,
bróðir, að tala svo milt, þegar
sýður niðri í manni“. Jón Sig-
urðsson sækir sjálfstæðis- mepn
ingar- og atvinnumál þjóðar sinn
ar fastar og lengur en nokkur
annar íslendingur, en varar þó
við þeirri staðreynd, ,að hverj
um kosti fylgi nokkur tilhneig-
ing til einhvers ókostar“. Frelsmu
fylgir ábyrgð og skyldur, en
ekki sjálfstæði, og að því leyti
eru vor sjálfstæðis- og menningar
mál aldrei að fullu leyst, hvorki
fyrir líðandi, stund né komaodi
kynslóðir. „Ef við eigum að fá
frelsið" segir Jón Sigurðsson, „þá
þarf hendur og vit, eins og karl-
inn sagði, að þyrfti til að taka
á móti steinbítnum", — og bregð
ur þar skýrt fyrir Vestfirðingn-
um.
Ég hefi við þetta tækifæri látið
Jón Sigurðsson sjálfan tala til
vor að miklu leyti. Hann gengur
ekki úr gildi. Það er vel farið,
að nú í sambandi við 150 ára
afmælið verður gefið út stórt rita
safn hans. Þegar vér hlustum á
hann, en orð hans og verk eiga
ætíð samleið, þá er það lýðum
ljóst, hversvegna afmæli hans er
orðið þjóðleg stórhátíð. Ef vér
varðveitum ekki sögu og minning
Forsetinn
flytur ræðu sína á Rafnseyri.
vorra beztu mann, þá tr þjóð-
réttindum og þjóðerni búin glöt-
un. Á aldarafmæli Jóns Sigurðs-
I D A G fer fram útför Árna
Árnasonar dómkirkjuvarðar, en
sjálfur hafði hann starfað að
útför flestra Reykvíkinga í nær-
fellt 40 ár.
Margra ágætra samstarfs-
manna minnist ég, lífs og lið-
inna, og meðal þeirra er gamli
dómkirkjuvörðurinn. Hann hafði
starfað við kirkjuna í meira en
30 ár, þegar leiðir okkar lágu
saman þar, og við áttum ánægju
lega samvinnu, unz hann lét af
störfum eftir tæplega 40 ára
starf sem kirkjuvörður. Hann
var þá að verða áttræður og
heilsan mjög á þrotum.
Árni kirkjuvörður var ekki
mærðarmaður um neitt og yfir-
skin guðrækni bar hann ekki.
En honum var heilagt það
starf, sem hann leysti af hendi
í kirkjunni. Hann umgekkst
guðshúsið sitt og allt, sem því
tilheyrði, með þeirri hljóðlátu
virðingu og alúð, sem öllum
hlaut að verða auðsæ, er gaum
að gáfu. Hann var trúr í sinni
þjónustu og hann var gæddur
þeirri nákvæmu stundvísi, sem
er nauðsynleg flestum öðrum
dyggðum fremur í því starfi,
sem hann vann. Áratugur leið
af áratugi, annir dómkirkju-
varðarins voru margvíslegar og
miklar, ekki sízt meðan flestar
útfarir í Reykjavík fóru fram
sonar var Háskóli íslands stofn-
aður. Á afmælisdegi Jóns Sig-
urðssonar var Lýðveldi endur-
reist á íslandi.
Nú undir lokin vil ég aftur
víkja máli mínu hingað til Rafns
eyrar. Hér á hlaðinu stendur
bautasteinn Jóns Sigurðssonar.
Steinninn stóð lengi upp á holt-
inu fyrir ofan túnið og beið síns
hlutskiptis. Það eigum vér mest
síra Böðvari Bjarnasyni að
þakka, sem gerði sér mjög annt
um staðinn og minningu Jóns
Sigurðssonar, að þetta viðfangs-
efni, er svo vel leyst til frambúð-
ar. Steinninn er ótilhöggvinn,
mótaður af náttúrunni og sómir
sér mjög vel með andlitsdrátt-
um þjóðhetjunnar, dregnum á
skjöld og sverð á bakvið. Vér
sjáum hér einnig nýbyggt hús,
sem er prestsetur og á að verða
barnaskóli fyrir sveitir Arnar-
fjarðar, þegar það er fullgert og
afhvarf, svo ekki þurfi að úthýsa
pílagrímum.
Hér er enn ýmislegt ógert til
að staðurinn verði það höfuð-
ból, sem minningunum er sam-
boðið, kapellu þarf að reisa, íbúð
vantar fyrir ábúanda — og
hvammurinn hér er mjög vel fall
inn til skógræktar, utan túns,
þegar búið er að friða hann. Ég
mun hér engar tölur telja né
áætlanir, en það er von vor, að
gullpeningur Jóns Sigurðssonar
og hátíðarmerkið, sem selt er um
land allt, hrökkvi langt til að
ljúka þeim umbótum, sem fyrst
vöru ráðgerðar hér í sambandi
við Lýðveldisstofnunina. Fyrir
það þakka ég þingi og stjórn.
Það er þjóðin í heild, sem end-
urreisir staðinn, nú á hálfrar
annarar aldar afmælinu með
verður Ámi of seinn! En ég
lærði fljótt að sjá, að sá ótti
var ástæðulaus. Árni var
aldrei of fljótur og hann var
aldrei of seinn, svo að ég vissi
til. Hann gerði allt á réttri
stundu. Hann var nákvæmur
eins og klukkan í turninum.
Þau voru bæði orðin gömul, en
þau gengu samt.
Árni dómkirkjuvörður átti
samskipti við geysifjölda Reyk-
víkinga á langri starfsævi. Ég
hugsa, að hann hafi komizt vel
frá skiptum sínum við flesta
menn. Hann var svo nákvæmur
með allt, sem honum var sjálf-
rátt um. Og hann var gæddur
þeirri höfuðdyggð, að elska
starfið, sem hann vann.
Og hann átti annan stóran
kost, stundum nauðsynlegan,
þegar um samskipti við marga
menn og ólíka er að ræða. —
Hann var gæddur ágætri
kímnigáfu og kunni að taka
ekki smámuni of hátíðlega. Ég
vissi aldrei til þess, að hann
notaði kímnigáfu sína illa, en
hann notaði hana margsinnis
skemmtilega.
Árni var prýðilega greindur.
Ýms tilsvör hans eru okkur,
sem unnum með honum minnis-
stæð. Okkur þótti öllum vænt
um hann og þeim mun fremur,
sem við kynntumst honum bet-
ur. Frá samstarfsfólki hans við
Dómkirkjuna færi ég honum
þakkir. Ég veit að þaðan eigum
við öll góðar minningar um
hann og margar mjög ánægju-
legar.
Ræða forseta íslands, Ásgeirs Ásgeirs-
sonar, á Rafnseyri 17. júní
*
Arni Arnason
dómkirkjuvorður
| frá Dómkirkjunni. En Árni var
I á sínum stdð og öllu var borg-
[ ið, sem hann átti að sjá um.
| í byrjun samstarfs okkar
flaug mér stundum í hug: Nú
mikilli virðing og stórri þökk.
Það getur enginn gert sér grein
fyrir því, hvernig nú væri ástatt
um hag þjóðar vorrar, ef hún
hefði ekki eignazt Jón Sigurðs-
son, þegar mest lá við. Það verð-
ur ekki stungið svo skóflu í jarð-
veg og sögu íslenzkrar viðreisn-
ar, að ekki komi niður á ævi-
danska amt hefur breytzt í ís-
störf Jóns Sigurðssonar. Hið hálf
lenzkt ríki. Jón Sigurðsson er
ímynd Islendingsins eins og hann
getur verið mestur og beztur.
slóðum auðnist að varðveita það,
Guð gefi, að oss og komandi kyn-
sem áunnizt hefir, og halda áfram
stefnu hins „gróandi þjóðlífs sem
þroskast á guðsríki braut“.
Afmælisdagur Jóns Sigurðs-
sonar er vor hátíðisdagur, dagur
einingar og bróðernis. Ég vil
Ijúka máli mínu með því, að
fara með upphaf þess kvæðis,
sem Hannes Hafstein orti til flutn
ings hér á Rafneyrarhátíð fyrir
fimmtíu árum:
Þangið dægurþras Og rígur!
Þokið, meðan til vor flýgur,
örninn mær, sem aldrei
hnígur
íslenzkt meðan lifir blóð.
Minning kappans,
mest sem vakti
manndáð lýðs og
sundrung hrakti,
fornar slóðir frelsis rakti,
fann og ruddi brautir þjóð.
Fagna ísland,
fremstum hlynl
frama þíns á nýrri öld,
magna Jóni Sigurðssyni
sigurfull og þakkargjöld!
Vér tökum öll undir einuro
rómi. Lifi minning Jóns Sigurðs-
sonar með þjóð vorri!
Við hjónin minnumst hans
fyrir samstarfið og fölskvalausa
vináttu og sendum börnum
hans og ástvinum samúðar-
kveðju.
Jón Auðuns.
Illviðri á
Siglufirði
SIGLUFIRÐI, 19. júní. Á föstu-
dag og laugardag var versta veð-
ur hér, norðan rok og rigning
og fjöll allhvít í miðjar hlíðar.
Öllum útihátíðarhöldum var af
lýst vegna veðurs.
Fjöldi skipa, bæði innlend og
útlend, lá hér inni, en í gær
fór veður batnandi og orðið gott
í gærkvöldi, og fóru þá öll skip
á veiðar sem tilbúin voru.
— Guðjón.