Morgunblaðið - 02.07.1961, Blaðsíða 13

f Sunnudagur 2. júlí 1961
MORGVNBLAÐIÐ
13
(Ljósm. Mbl. Markús)
Vinna hafin að loknu verkfalli.
REYKJAVÍKURBRÉF

Fimm vikna
verkfall
AÐ SJALFSÖGDU eru allir
góðviljaðir menn því fegnir, að
nær fimm vikna verkfalli Dags-
brúnar skuli nú vera lokið. Ekki
þarf að eyða orðum að því, hví-
líkt tjón er af slíkri vinnu-
Stöðvun, jafnt fyrir þjóðina í
heild sem verkamenn og vinnu-
veitendur. Sýnt er, að verka-
menn hafa nú þegar tapað meira
í missi vinnlauna en hinni samn
ingsbundnu kauphækkun nemur
miðað við eins árs tímabil. Svo
mundi vera, jafnvel þó að kaup-
hækkunin kæmi verkamönnum
að fullum notum, en því er
ekki að heilsa. Hækkkunin hef-
ur óumflýjanlega í för með sér
margs konar verðhækkanir, sem
hljóta að verulegu leyti að éta
upp hina formlegu kauphækkun.
Bein lagafyrirmæli segja fyrir
um, að þannig skuli fara um
innlendar landbúnaðarvörur. —
Dreifingarkostnaður þeirra hækk
ar þegar í stað og sjálft vöru-
verðið eftir 2—3 mánuði. Ofan
á þetta bætist ótal margur ann-
ar kostnaður, sem ógerningur er
að halda niðri. Álagning á venju
legar verzlunarvörur er svo lág,
að óhugsandi er annað en að
hækka hana þegar kostnaðurinn
hækkar. Flest innlend þjónusta
er að mestu fólgin í launum og
verður gjald fyrir hana þess
vegna að fylgja laununum, hvort
sem mönnum er það ljúft eða
ieitt. Á Akureyri er búið að
ákveða útsvarshækkun beinlín-
is vegna kauphækkunarinnar.
r 1
Utflutniiigurinn
má ekki stöðvast
Enn alvarlegra er, að útflutn-
ingsframleiðslan þolir yfirleitt
ekki neinar kauphækkanir. Tog-
araútgerðin hefur mjög átt í
vök að verjast og sýna t. d.
reikningar bæjarútgerðanna fyr-
ir sl. ár stórfellt tap. Bátaút-
vegsmenn hafa og flestir átt
fullt í fangi með að bjarga sér.
Er þess skemmst að minnast,
þegar kommúnistar og Fram-
eóknarmenn vildu fá þá á aðal-
fundi L.Í.U. fyrir síðustu ára-
mót til að lýsa yfir veiðibanni,
ef ríkisstjórnin tryggði þeim
ekki stórfelldar hagsbætur. Slík-
um bótum varð ekki náð nema
Laugard. 1. júlí ,
með almennri kauplækkun, op-
inberum styrkjum eða gengis-
fellingu. Jafnframt því, sem
stjórnarandstæðingar kröfðust
þess arna í hópi útgerðarmanna,
egndu þeir verkamenn til kröfu-
gerðar um stórhækkað kaup. —
Skemmdarverkamennirnir hafa
nú uppskorið ávöxt þeirrar iðju
á þann veg, að engum dylst, að
þörf er nýrra stórfelldra ráð-
stafana til að forða útgerðar-
stöðvun. Ýms félög innan SÍS
hafa þegar dregið þá ályktun
af kauphækkununum að lækka
fiskverðið. Þau láta sem sé sjó-
menn og útgerðarmenn borga
brúsann.
Telja tilganginn
helga meðalið
Hvernig stendur á því að
skynibornir menn skuli misbeita
trúnaði sínum innan verkalýðs-
félaganna til að leiða þvílíka
ógæfu yfir þau og þjóðarheild-
ina? Ástæðan er sú, sem einn
verkfallsvarða sagði, þegar hann
var spurður um, hvort hann sæi
ekki tjónið, sem hann og aðrir
verkamenn væru að baka sjálf-
um sér. Hann svaraði:
„Það gerir ekkert til um pen-
ingana, bara að við komum hel-
vítis ríkisstjórninni frá.“
Þetta er hinn eiginlegi kjarni
baráttunnar. Forsprakkarnir vita
að eins og nú hagar til í
íslenzku efnahagslífi geta al-
mennar kauphækkanir ekki leitt
til þvílíkra kjarabóta, að bar-
áttan svari kostnaði.
Hér eru annars vegar á ferð-
um menn, sem vinna markvisst
að því að sundra lýðræðisþjóð-
félagi. Þéir vita ofurvel hvað
þeir eru að gera. Afsökun þeirra
er sú, að þeir telja sig fyrst
þurfa að rífa niður til þess síð-
an að byggja upp annað betra í
stað þess gamla. Þessum mönn-
um skjátlast hrapallega, en þeir
eru þó að vissu leyti í góðri
trú.
Á hinn bóginn eru hreinir
pólitískir ævintýramenn, Fram-
sóknarbroddar, sem telja sig
borna til þess að vera við völd
og halda, að ráðherradómurinn
sé þeim áskapaður eins og læri-
meistari þeirra komst forðum að
orði. Þessir menn una því ekki
að hafa orðið undir við kosn-
ingar og fá ekki að sitja ótrufl-
aðir að kjötkötlum ríkissjóðs.
Þess vegna misnota þeir bæði
vald sitt sem atvinnurekendur
og ráðamenn í einstaka verka-
lýðsfélagi til að reyna að hindra
viðreisn efnahagslífsins og þar
með knýja ríkisstjórnina frá
völdum.
Þrástagl Tímans
Þrástagl Tímans undanfarnar
vikur á móti gengislækkun eða
öðrum ráðstöfunum til bjargar
útflutningsatvinnuvegunum frá
afleiðingum kauphækkana, sem
þeir geta með engu móti borið,
sannar þeim, er þekkja starfs-
hætti Framsóknar, að broddar
hennar ekki aðeins telja, að slík
ar ráðstafanir séu óumflýjanleg-
ar heldur beint sækjast eftir
þeim. Þegar Framsóknarbrodd-
arnir stefna að einhverju, sem
þeir halda óvinsælt, er það föst
regla þeirra að kenna öðrum
um, og hamra endalaust á slík-
um ásökunum, svo að þær fest-
ist í því liði, sem ekkert blað
les annað en Tímann.
í öðru orðinu lætur Tíminn
svo sem „samdráttarstefna" rík-
isstjórnarinnar sé búin að koma
hér öllu í kalda kol. Allur sá
málflutningur er næfurþunn upp
suða úr hinni alræmdu móðu-
harðindaræðu Karls Kristjáns-
sonar. Staðreyndin er hins veg-
ar sú, að árið 1960 var einkar
hagstætt fyrir allan þorra bænda
stéttarinnar.
Geiigislækkunin
bjargaði SÍS
Sú skýring á hjálpsemi SlS
við kommúnista, að það geti
tekið á sig kauphækkanir án
hækkunar vöruverðs hlýtur að
byggjast á því, að viðreisnarráð
stafanirnar hafi bjargað SÍS af
heljarþröm. Árið 1959 var erfitt
fyrir SlS, enda voru miklir
kveinstafir yfir erfiðu ástandi
bornir fram í ársskýrslu, sem
gefin var á aðalfundinum 1960.
Reikningslega var hagurinn 1960
svipaður og 1959, en nú voru
kvartanir yfir þröngum álagn-
ingarreglum horfnar úr skýrsl-
unni. Raunverulega bætti SlS
hag sinn 1960 að tvennu leyti
frá 1959. í fyrsta lagi varð hag-
ur skipadeildarinnar mun betri,
í öðru lagi reyndist rekstur iðn-
aðarfyrirtækja SÍÍS miklu hag-
kvæmari en fyrr. Haft er eftir
forstjóra SÍS, að hann hafi sagt,
að gróðinn á þeim fyrirtækjum
hafi orðið svo mikill, að eðli-
legt hafi verið að láta verka-
fólkið njóta góðs af. Hitt gleymd
ist að lækka vöruna, jafnskjótt
og batnandi hagur kom í ljós.
Ómerkja
eigin ásakanir
Bættur hagur skipadeildarinn-
ar á að vísu að nokkru leyti
rætur sínar að rekja til þess, að
rússneska stjórnin létti af SÍS
hallanum á útgerð Hamrafells,
a.m.k. nokkurn hluta árs, með
því að greiða hærri skipaleigu
en heimsmarkaði svaraði. Eins
munu Rússar hafa keypt veru-
legt magn af iðnaðarvörum af
fyrirtækjum SÍS fyrir hag-
kvæmt verð. Gæfumuninn gerði
samt gengisfellingin 1960 og efna
hagsráðstafanir ríkisstjórnarinn-
ar. Ef þær hefðu ekki komið
til, myndi hagur þessara fyrir-
tækja SÍS sízt hafa batnað að
öðru leyti en vegna Rússavið-
skiptanna frá því, sem áður var.
Þessi fyrirtæki SÍS sanna þess
vegna í verki, að því fer svo
fjarri að stefna ríkisstjórnarinn-
ar miði til samdráttar og at-
vinnustöðvunar, að hún sam-
kvæmt afsökunum SÍS-herranna
sjálfra hefur gert þeim fært að
greiða stórhækkað kaup!!
Raunverulegar
tekjur
Almenningur á að vonum
erfitt með að átta sig á öllum
hinum mismunandi tölum um
lífskjör og samanburð þeirra
undanfarin ár. Hækkanir á ýms
um neyzluvörum, sem kaupa
þarf daglega, hafa gert það að
verkum, að fólki hefur fundizt
verðlagshækkunin í heild miklu
meiri en hún raunverulega varð.
1 skjóli þessa hafa stjómarand-
stæðingar endurtekið æ ofan i
æ, að ómöuglegt væri fyrir hina
lægstlaunuðu að lifa á umsömdu
kaupi. Þeir hafa þá gjaman
spurt, hvernig fjölskylda ætti að
lifa á rúmum 4000 krónum á
mánuði. Að vísu er rétt að þetta
var lægsta kaup samkvæmt
Dagsbrúnartaxta. En þess ber
að gæta að fáir vinna sam-
kvæmt þeim taxta, svo að hið
almenna kaup var mun hærra,
flestir hafa einhverja eftirvinnu
eða aðrar aukatekjur og barna-
fólk fær fjölskyldubætur.
Batnandi kjör
Meðaltekjur verkamanna í
Rvík voru árið 1960 ekki um
50 þúsund krónur, eins og ætla
hefði mátt af tali Tímans og
Þjóðviljans, heldur rúmar 75
þúsund krónur. Þar við bættust
fjölskyldubætur, sem gerðu að
verkum, að hjón með 3—4 börn
fengu viðbót, sem hækkaði tekj-
urnar upp í yfir 80 þúsundir
króna. Enn er þess að gæta,
að skattar höfðu stórlækkað, á
slíkri fjölskyldu um 6—7 þús.
kr. frá árinu áður. Sannleikur-
inn er þess vegna sá, að hagur
meðalfjölskyldu var mun betri
á árinu 1960 heldur en hann
hafði verið 1959, og þá var hann
betri en 1958, svo að ekki sé
talað um 1957, eina heila valda-
ár V-stjórnarinar. En það er
einnig eina árið, sem hag verka-
manna beinlínis hrakaði hin síð
ari ár.
Fyrir einhleypa men er útkom
an vafalaust óhagstæðari. En
með fjölskyldubótum og skatta-
lækkun var einmitt að þvi
stefnt að jafna metin milli fjöl-
skyldumanna og þeirra, sem úr
meira fé hafa að spila vegna
þess að þeir þurfa ekki að sjá
fyrir öðrum en sjálfum sér.
Launajöfnuður
En því ekki að láta launa-
hækkanir einungis verða hjá
hinum lægstlaunuðu? Hvort
sem hin lægstu laun eru 50 þús-
undir, 70 eða 80 þúsundir, þá
er það vissulega minna en
skyldi. Af hverju ekki láta sér
nægja hækkanir til hinna verst
settu en hindra hækkanir til
annarra? En hver á að hindra
hækkanirnar? Hin minni stéttar
félög hafa sum ekki síður sterk
tök á þjóðélaginu heldur en
hin fjölmennari, og þau eru
alls ekki á því að hagga þeim
mun á tekjum stéttanna, sem á
hefur komizt. Iðnaðarmenn
munu þvert á móti halda því
farm, að á sig hafi verið hall-
að í þessum efnum að undan-
förnu.
Aðalatriðið er þó það, að
launamunur á íslandi er minni
en nokkurs staðar annars stað-
ar þekkist. Vegna mismunandi
tilkostnaðar, menntunar og af-
kasta, hefur hvergi tekizt að
hafa algeran launajöfnuð. í
kommúnistaríkjum, sem segjast
stefna að launajöfnuði, er launa-
munur miklu meiri en á ís-
landi og í öðrum lýðræðislönd-
um.
Vilja ekki
vandasamari
stöður
Hér hefur stundum reynzt
erfitt að fá menn til áð taka að
sér hinar vandasamari stöður,
áf því að launin fyrir þær eru
minni, þegar allt kemur til alls,
en undirmenn með miklu minni
ábyrgð hljóta. Óheilindi stjórn-
arandstæðinga, þegar þeir tala
um hækkun til hinna lægstlaun-
uðu verða og augljós, þegar þeir
samtímis fárast yfir, að t. d.
læknar og verkfræðingar beri
allt of lítið úr býtum. Fáar eða
engar stéttir hér munu hafa
betri kjör en þessar. Með þvi
er ekki sagt að of vel sé við
þær gert. En það er ekki hægt
að halda því samtímis fram, að
einungis eigi að bæta kjör hinna
verst settu og býsnast yfir því,
að þessir hálaunamenn á íslenzk
an mælikvarða hafi svo litlar
tekjur, að þeir verði landflótta
þess vegna.
Tvcggja vikna töf
E. t. v. segja sumir, að þýð-
ingarlítið sé að tala um þessi
efni nú eftir verkfallið. En allt
þarf þetta jafnt úrlausnar eftir
verkfallið sem áður. Verkfallið
sjálft leysti engan vanda, held-
ur skapaði einunngis nýja erfið
leika. Erfiðleika, sem verður að
leysa áður en varir og for-
sprakkarnir beinlínis vildu
magna með aðförum sínum.
Hvað fyrir þeim vakti sást glögg
lega á því, þegar þeir héldu
verkfallinu áfram a.m.k. tvær
vikur einungis út af yfirráðum
yfir hinum svokölluðu styrktar-
sjóðum. Að lokum féllust þeir
þar á fyrirkomulag, sem veittu
Dagsbrún í raun og veru minni
yfirráð yfir sjóðnum en hún
hefði getað fengið frá fyrstu.
Hér eru því bersýnilega ann-
arlegar ástæður að verki. Hrein
skemmdarstarfsemi, sem bitnar
harðast á verkalýðnum, er hinir
ótrúu foringjar þykjast vera að
vinna fyrir.