Morgunblaðið - 05.07.1961, Blaðsíða 13
Miðvilíudagwr 5. júlí 1961
MORCVPniLAÐlÐ
13
j afnan að fylgja símstöð.
Hólar er sögufrægur staður
og þar er kirkjia með merkum
minjum frá tímum biskiupanna,
eins og kunnugt er. Það eru því
margir, sem leggja leið sína að
Hóluim og verður að sinna þeim
gestum og sýna kirkjuna og
staðinn. Komið hefur fyrir,
að 5000 manns hafa ritað nöfn
sín í gestabók kirkjunnar á
einu sumri, og þó eru ætíð marg
ir, sem ekki skrá nöfn sin þar.“
Morft heím að Hólum
ég, nýgift, var á leið til Hóla.
hitti ég á leið minni mann, sem
sagði: „Ég skrapp heimeftir í
gær.“ Þá hélt ég að þetta væri
'heimaimaður frá Hólum“, sagði
Sigrún, „en það var þá Skag-
firðingur, sem hafði farið heim
að Hólum. Þetta finnst mér
táknrænt um hug Skagfirðinga
til Hóla“, segir frú Sigrún að
lokum.
ic Sveitungar og sýslungar?
„Okkur hefur fallið ágæt«
lega við Hjaltdælinga. Þeir eru
öruggt og tryggt fólk. Þeir hafa
margir verið hjálplegir við okk-
ur, unnið með okkur og reynzt
okkur vel. Og um Skagfirðinga
yfirleitt höfum við allt gott að
segja.“
Kristján Karlsson, skólastjóri
búnaðars'kólans á Hóluim í Hjalta
(dal sagði liausu starfi sínu á
s. 1. vetri. Er hann nú skilar
e’kóla, búi og stað af sér í hend-
ur hins viðtakandi skólastjóra,
Gunnars Bjamasonar, hefur
Ihann verið skólastjóri á Hóllum
i rúmlega aldarfjórðung eða 26
ár. Kristján mun því hafia sitjórn
að heimavistarskóla fyrir ungl-
inga lengur en flestir aðrir nú-
lifandi skólamenn í landinu. Og
enginn skólastjóri á Hólum hef-
ur stjórnað skólanum þar sam-
fleitt í svo möng ár. Það gefur
laugta ileið, að í mörgu hefur
verið að snúast fyrir sikólastjóra
ihjónin á Hólum undanfarnar
vikur. S'kilia þurfti öllu af sér-
og útbúa búslóð til flutnings.
Síðustu dagana komu svo endur
skoðendur og matsmenn, sem
Skrifuðu allt upp. Það eru enn
gerðir máldagar. Og slík skjöl
frá Hólum munu vera til mörg
íhundruð ár aftur í tímann.
Þó að mörgu væri að sinna,
reyndu s'kólastjórahjónin að
'grípa stundir til að bregða sér
á bæi og kveðja. Föstudaginn
2. júní komu þau í slí'kum erind
um hingað að Ingveldarstöðum.
Þótti mér þá bjóðast tilvalið
tækifæri til að biðja þau hjónin
um stutt viðtal, hvað þau fús-
lega veittu.
i< Er ekki erfitt að taka sig
^ upp eftir svor. . mörg ár?
r „Jú, vissulega. Þetta er erf-
iðast meðan það gengur yfir. En
nú er þessu að verða lokið og
við förum n. k. sunnudag —
4. júní — suður til Reykjavík-
ur“, segja hjónin.
★ Nýtt starf þar?
„Ég fer að startfa fyrir
Stéttarsamband bænda“, segir
Kristján.
Frá skólanum?
„Skólinn hefur jafnan starf-
að í tveimur deildum, efrj og
neðri deild, og nemendur verið
úr ölilum sýslum landsins. Já,
fjöldi útskrifaðra búfræðinga,
eetli þeir séu ekki um hálft
sjötta hundrað þessi 26 ár, en
það hafa ekki allir verið tvo
vetur.“
•k Breytlngar á unglingunum
þessi ár?
„Um slíkt er ekkl gott að
segj'a. Áður komu rtbmendur
eldri i skólann. Þeir bjuggust
við örðugleikum og vildu reyna
að sigraist á þeim. Enda komu
þeir úr ströngum skóla starfs-
lífsins. Nú eru nemendur yngri
og takia lífið ekki af eins mikilli.
alvöru. Ein'hvem veginn finnst
naér sá andi ríkjandi, að nú-
tímaæs'kan vilji helzt komast út
úr öllu á léttan hátt og með
eins lírtilli fyrirhöfn og framast
er unnt. En auðvitað eru undan
tekningiar á þessu, innanum eru
alltaf elju og alvörumenn. Ungl
ingarnir em samt góðir. Þetta
virðist bara vera tíðarandi, sem
ef til vill má rekja til batnandi
lafkomu þjóðarinnair á öllum
sviðum. Já, þú spyrð um félags
l'ífið innan skólans. Það hefur
alltaf verið gott. Margir hafa
á málfundum fengið góða þjálf
un í að klæða hugsun sína í
búning. Og sérstök rækt hefur
verið logð við þetta í skólanum
vegna þess, að mér hefiur fund-
ist unglingarnir koma verr undir
þetta búnir en áður. Ástæðan
kann að vísu að vera sú, að
nemendur em nú yngri. En gmn
ur minn er sá, að höfuðorsökin
sé hnignun á starfsemi ung-
mennafélaganna í landinu. í
þessu sambandi viil ég gjarnan
geta þess, að ég hef aldrei átt
í örðugleikum með nemendur.
Þægð þeirra hefur verið mikil.
Það hefur tkannski verið mér
hjálp, að ég hef ætíð haft á-
nægju af kennslu, talið mér
hamingju í að fá að umgangast
unglinga og fundist kennslan
hvíld“, sagðí Kristján og það
bregður fyrir glampa í augum
hans.
Breytingar á kennsluháttum
þessi ár?
„Reynt hefur jafnan verið
að samræma kennsluhætti þeim
breytingum, sem orðið hafia á
búrekstri, sérstaklega varðandi
tækni. Og síðari árin 'hafa til-
raunir aukist m. a. um áburðar-
þörf jurta á ræktuðu landi, eink
um tilbúinn áburður, kynbætur
hrossa o. s. frv.“
★ Byggingaframkvæmdir und-
anfarinn aidarfjórðung?
„Byggð hafa verið fjárhús
fjós, skólastjórabústaður kennara
bústaðir, votheysturnar, smíða-
verkstæði, verkfærageymsla, raf-
stöð og endurbyggð leikfimis-
hús, auk nauðsynlegs viðhalds.“
★ Og svo er það búreksturinn?
„Já, búið er nú um helmingi
stærna en'þegar ég tók við því.
Sauðfé er um 650, nautgripir um
50 og 'hross um 80 talsins. Tún-
stækkun hefur orðið mikil og
auk þess framræsla á miklu
landi, sem tilbúið er til rækitun-
ar. Heimilið er stórt. Á veturna
munun hafa verið hér um 60—
80 manns. Aðdrættir fyrir slíkt
‘heimili er því stór liður í bú-
rebstrinum. Sótt var í kaupstað
mest til Sauðárkróks og nokikuð
til Hofsóss. Áður var einnig verzl
að við Kolkuós, meðan þar var
verzlun. Leiðin var löng og yfir
mikil vatnsföll og vegleysur að
fara. Flutt var á Wökkum, í
kerrum og á sleðum á veturna.
Oftast var farið yfir Hrísháls.
— Sú saga er um Hrísháls, að
þegar kornið var með lík Hóla-
feðga, Jóns Arasonar og sona
hans, þar á hálsinn, sem Djákna
steinn er, byrjuðu klukkur Hóla
kirkju að hringja sjálfkrafa og
þá sprakk Líkaböng. —
Hjaltdælin'gum eru minnisstæð
ar hinar löngu klyfja- og kerru
lestir til Hóla, t. d. þegar verið
var að flytja heim kolin á haust
in. En þessi máti á flutningum
var fyrir minn tíma. Þegar ég
tók við, var flutt á bíl á sumrin
og tók förin þá tvær stundir,
nú tæpa klukkustund. Á vetrum
var flutt á sleðum. Árið 1937
eða tveimur árum eftir að ég
tók við akólanum, var komið
upp lítilli rafstöð á Hólum. Þá
þurfti ekki lengur að flytja stein
olíu til Ijósa. Og 1951 var byggð
50 kw rafstöð til viðbótar og er
nú eldað við rafmagn og stund
um hitað upp. Þetta létti einnig
á aðdráttum og skapaði betri
skilyrði til geymslu á matvæl-
um, því að útbúinn var frysti-
klefi. Nú síðari árin hafa vegir
og bílar batnað svo, að aðdrætt-
ir og flutningur afurða frá bú-
inu eru ekki lengur neitt vanda
mál miðað við það, sem áður
var. Og nú, þegar búið er að
byggjia hrú á Hjaltadalsá við
Laufshálaholt, má segja að
beinn og breiður vegur liggi til
Hóla og til mikils hagræðis bú-
enda í Hjal'tadal, enda lengi eftir
slíkri samgöngubót beðið.“
ár Já, margs þarf búið við,
stendur þar. Það hefur þurft
góðan vinnukraft við svo
umfangsmikinn búrekstur?
„Vissulega, og búið hefur
yfirleitt verið heppið með starfs
fólk sitt. Surnir hafa unnið þar
árum saman, t. d. ráðskonur og
fjármenn. Og Sigurður bróðir
■k Greiðasala naúðsynleg?
„Já,“ segir frú Sigrún.
„Vegna mikillar gestakomu var
brýn nauðsyn að halda uppi
greiðasölu á staðnum, ekki sízt
meðan vegir voru torfærir. Varð
þá oft einnig að sjá mönnum
fyrir gistingu. Stundum tóku
stórir flokkar manna, innlendir
og erlendir, sér náttstað á Hól-
um.“
ár Hátíðar og merkisdagar í tíð
ykkar hjóna á Hólum?
,Þær eru helzt þessar: Vígsla
sr. Friðriks Rafnars 1937, er
'hann varð vígslubiskup yfir
Norðurlandi. 500 ára afmæli
prentlistarinnar árið 1940. Hóla-
dagar venjulega í ágústmánúði
nokkur ár, til að safna' til bygg-
ingar minnisvarða Jóns Arason-
ar biskups — turn við Hólakirkju
—. 1950 var 400 ára minningar-
hátíð um dauða Jóns Arasonar
biskups. 1956 var 850 ára afmæli
biskupsstóls á Hólum. 1957 var
75 ára afmæli bændaskólans. Og
Rætt v/ð Kristján Karlsson fyrrv.
skólastjóra og konu hans,
Sigrúnu Ingólfsdóttur
minn var ráðsmaður búsins í
20 ár. Hann á mörg handtök á
Hólum. Einnig höfum við notið
ágætnar aðstoðar frú Rósu Stef-
ánsdóttur við allar Hólahátíðar
og móttöku gesta. Annars hefur
fólks'haldið breytzt á síðari ár-
um. Meðan búið var án véla,
var starfsfólkið mest fullorðið
fólk. En síðan vélarnar komu til
sögunnar, hafa unglingar að
mestu starfað við voryrkjur og
heyannir.“
★ Á svowa stað þarf nú fleiru
að sinna en búskapnum?
„Já, hér er símstöð og póst-
hús. Meðan sími var ekki á
bæjunum, þurfti að senda boð
um væntanlegt símtal. Oftast
fónu menn ríðandi í slíkar ferð
ir, og stundum varð ég, þegar
svo stóð á, að taka þær ferðir
að mér. En nú er kominn sími
á hvern bæ og er því auðveld-
ara um vik, þó að erill hljóti
árið 1959 var sr. Sigurður
Stefánsson á Möðruvöllum vígð
ur vígslubiskup yifir Norðurlandi.
Loks ber að geta þess, að minn-
isvarði Jósefs Bjömssonar skóla-
stjóra var afihjúpaður 1960. AU
ar þessar hátíðar hafa verið fjöl-
sóttar, t. d. komu á Jóns Ara-
sonar hátíðina 5—6 þúsund
manns. Þess má og geta, að flest-
ar bændafarir, sem farnar hafa
verið síðustu ánatugina, hafia
komið við á Hólum. Einnig hafa
flokkar skólafólks haft viðkomu
á Hólum í skólaferðalögum sín-
um. Allt er þetta í sambandi við
sögu staðarins. Fólk telur sig
eiga erindi að Hólum. En Skag-
firðingum rennur af skiljanleg-
um ástæðum blóðið til skyldunn
ar. Þeim þykir vænt um Hóla
og vilja veg staðarins sem
mestan.“
★ Þeir segja líka
,,HEIM A» HÓLUM".
Frú Sigrún sagði: „Já, þegar
★ Trúnaðarstörf, Kristján?
„Ég hef verið í stjórn Bún-
aðarsambands Skagafjarðar frá
1936, formaður þess um skeið
og fulltrúi á búnaðarþingi frá
1938.
★ Hvernig eru tilfinningal
þess, sem yfirgefur Hólastað
eftir rúmlega aldarfjórðungs
dvöl þar?
„Allir sakna Hólia, sem dvelja
þar langdvölum og bera hlýjan
hug til staðarins“, segja þau
'hjón.
„Ég á ek'ki eftir að koma á
stað, sem tekur á sama hátt á
móti mér og Hólar“, segir frú
Sigrún.
„Það er einhver dulinn kraft-
ur, sem fylgir staðnum, eitthvað
sem liggur í loftinu og maður
ekki skilur, en áhrifin eru sterk“,
segir Kristján skólastjóri.
ic Eitthvað, sem þið hjón vild* *
uð segja að lokum?
„Við höfum margs góðs að
minniast frá Hólum. Sá stendur
ekki einn, sem hefur hinn sterka
kraft staðarins með sér. Það er
aldrei ofgert fyrir Hóla. Við ér-
um þess fullviss, að vegur fs-
liands og vegur Hóla fylgjast
að.“
Kristján skóliaistjóri er sonuf
Karls Arngrímssonar, fyrr bónda
á Landamóti f Köldukinn og á
Veisu í Fnjóskadal, nú á Akur-
eyri hjá börnum sínum, og koniu
hians Kiarítasar Sigurðardófttur
frá Dnaflastöðum í Fnjóskadal.
En Karítas og Sigurður búnaðar
málastjóri vonu alsystkini.
Frú Sigrún, kona Kristjáns, er
dóttir Ingólfs Bjarnasonar bónda
og alþingismanns í Ejósa-
tungu í Fnjóskadal og konu hans
Guðbjargar Guðmundsdóttur.
Kristján og Sigrún eiga fjög-
ur mannvænleg börn: Ingólf,
Karítas, Karl og Guðbjörgu. En
auk þess eiga þau fósturdóttur,
Freyju Sigurðardóttur, sem er
gift. Böm þeirra hjóna eru upp-
komin og stunda nú nám ýmist
hér heima eða erlendis. Þau hafa
tekið þátt í öllum störfum á
Hólum og veitt foreldrum sín-
um stuðning. Þeim þykir vænt
um Hóla, enda öll fædd þar.
í viðtalinu minntust þau hjón
in ekki einu orði á það, hve
erfitt er að starfia á svona stað,
stjóma mannmörgu heimili með
gestanauð, sem auk þess er
heimavistanskóli. En allir kunn-
ugir vita, hve erfitt er að stjóma
'heimavistarskóla. í átján sumur
hef ég haft aðstæður til að fylgj-
ast með þessu, svo að segja af
hlaði næsta bæjar. Ég undrast
hve lengi þessi merku hjón hafa
treyst sér til að anna svo eril-
sömiu starfi, og mætti það vera
yngri skólamönnum góð fyrir- ’
mynd. Kristján og Sigrún mennt
uðust heimia og erlendis, en Hól-
ar í Hjaltadal hafa um aldarfjórð
ungskeið átt starf þeirra og líf.
Og þegar s'kólastjórafjölskyld-
an á Hólum nú kveður staðinn,
veit ég að henni verða sendar
•h'lýjar og hljóðar þakkir frá
oteljandi aðilum og einlægar
ámaðaróskir um góða framtið.
Ingveldarstöðum 2. júní 1961,
ísak Jónsson.