Morgunblaðið - 16.07.1961, Blaðsíða 14

14
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 16. júlí 1961

Það á ekki oð
beita Pegasus
íyrir plóg
Sv?inn Skorri Höskuldsson heimsœkir
Ciutíorm J. Cuttormsson, skáld, á
Víðvöllum
NORÐUR yfir endalausa, mar-
flata sléttuna, sem þeir hafa báð-
ir líkt við eilífðina Kiljan og
Kvaran. Að baki liggur Winni-
pegborg, og armar úthverfa
bennar teygj ast til beggja handa
eins og opinn faðmur. Fast land
getur vart verið flatara en hér.
Mér finnst jafnvel sjálft úthafið
með kviki sínu vera hæðótt bor
ið saman við þetta pallslétta
land, sem liggur hundruð mílna
til allra átta og út undir sjálft
sólarlagið. Enn sér lítil merki
vors. Tjarnir standa í vegar-
skurðum, moldsyartir akrar og
fölir grasteigar. Trén teygja
lauflausar greinar upp móti föl-
bláum himni eius og svartar,
hnýttar hendur. Förinni er heit
ið norður í Nýja ísland. Þar
tala börn enn hraina íslenzku,
án útlends hreims eins og systk-
ini í íslenzkum afdal. Einn furðu
leiki íslenzkrar sögu hittist hér
mitt í þessari ensku heimsálfu.
Prófessor Haraldur 'beinir skjall
hvítum Fordinum norður marg-
breiða, malbikaða brautina, og
hér geysumst við áfram sömu
slóðir og íslenzlkar konur fóru
forðum gangandi í vetrarhörkum
til þvottavinnu i Winnipeg.
Norðar verður iand grýttara.
Gulhvítt, ísnúið stórgrýti ligg-
ur beggja megin vegar, og dimm-
grænir greniflákar höggva geil-
ar í raðir hvítra bjarka og fölra
aspa.
★
Norður undir íslendingafljóti
gerist land aftur gróðursælla og
hér býr margur góðu búi. Við
hittum ýmsa að máli og urðum
seinir fyrir um kvöldið. Gest-
koma virðist hér vel þegin ekki
síður en í sveitum heima á
Fróni. Klukkan var víst tekin
að ganga fjögur um nóttina, er
við fórum að berja upp á Sandy
Bar Hotel í Riverton. Enn blés
andkalt af norðri, er við ókum
daginn eftir um hádegisbilið í
átt til Víðivalla, heimilis Gutt-
orms J. Guttormssonar skálds,
þess manns er haldið hefur á
loft merki íslenzkrar Ijóðlistar
í Vesturheimi, síðan Stefán G.
leið. Fyrir dyrum stóð að taka
upp á plötu lestur Guttorms á
allmiklu af kvæðum hans, og
Haraldnr hugðist að ræða við !
hann um fyrirkomulag þess
gjörnings.
Hér fellur fljótið Iygnt og
breitt og skolgrátt. Víðivellir
■standa frammi á bakkanum.
Nokkru sunnan við túnhliðið
ókum við fram á Guttorm á
leið heim úr þorpinu. Hann stik
aði léttilega mót þéttingsgolu,
og engan hefði grunað, að þar
færi maður á níræðisaldri.
— Þetta er bága vorið, segir
hann, þegar hann er setztur inn
í bílinn. — Við höfum hér mikið
af gripum og höfum orðið að
gefa þeim hey fram til þessa,
en nú ætti hann að fara að
hlýna.
Hús skáldsins rís hvítt og
reisulegt á bakkanum í skjóli
hárra trjáa. Guttormur leiðir
okkur til stofu, og kona hans,
Jensína Daníeisdóttir, býður
okkur velkomna. Hér inni ríkir
þokkafullur andi þessarar glæsi-,
legu húsfreyju, fannhvítrar fyrir
hærum, teinréttrar, fríðrar og
skörulegrar í feisi. Brátt logar
glaður eldur í ofni. Það gnest-
ur, þegar skraufþurr börkurinn
springur frá stofninum í hitan-
lun.
— Manni veitti ekki af svo-
lítilli brjóstbirtu í þessum bölv-
uðum kulda, segir Guttormur.
— Mig minnir ég eigi tár ein-
hvers staðar.
Hann sprettur upp og fram 1
skrifstofu sína. Hann er kvikur
í hreyfingum, grannvaxinn og
holdskarpur. Andlitið myndi
ekki kallast frítt. Smá augun eru
hvöss og snör, blá undir hvit-
um torúnum. Drættimir niður
til munnsins era djúpir. Þó er
ytfir andliti mannsins og fasi
einhver mikill finleiki. Mér dett
ur í hug fiðluleikari.
Þegar gullið viskíið stendur í
glösunum, finnur maður ilm þess
allt í • einu greinilega, er hiti
viðareldsins færist í stofuna.
Guttormur víkur aftur talinu að
óvenjulegum kuldum á þessu
vori.
— Mér finnst annars ég verði
vorsins minna var nú en í æsku,
segir hann. — Þegar ég var að
alast hér upp var kargaskógur
allt í krig. Þá var hér miklu
meira fuglalíf á vorin. Nú er
búið að ræsa allt fram og ryðja
Skóginn. Síðan sér maður ekki
marga fugla, sem hér voru áður.
Ég man, hvað það var gaman
á vorin, þegar maður fór út í
skóginn, og endurnar gátu ekki
flogið upp af tjörnunum fyrir
greinum trjánna. Ég man eftir
einum fugli. Hann söng lag —
þrjú lög — en þau gátu verið
eitt lag. Ég man, að Fúsi bróðir
minn þarna á Lundar setti þetta
í lag, og það var allt samkvæmt
réttustu söngreglum. Það var
i mitt á milli pikkóló og flautu.
Ég tók kópíu af því og sendi
henni Guðrúnu Erlings hana.
— Þetta var alveg aðdáan-
legur söngfugl. Heyrið þið bara.
Guttormur flautar lagið.
— Heyrið þið. Þarna eru
krómatískar nótur — og þarna
oktavískar nótur. Fuglinn er
hér enn, en nú syngur hann bara
eina nótu. Hann er nefnilega
orðinn móderne.
— Hvað heitir hann?
— Ég skrifaði hér fuglafræð-
ingi og spurði hann um fugl-
inn. Hann kallaði hann White
Throated Sparrow, en hann vildi
ekki kannast við, að hann syngi
lagið nema kannski eina nótu.
Hann er svo lítill og ósjálegur,
en ég man eftir þeim fögnuði,
þegar móðir mín sá hann á
vorin. Hún kallaði hann þröst.
— Svo vora það skógarhænsn-
in. Við heyrðum alltaf einhverja
dynki í skóginum, og það liðu
ár svo, að við vissum aldrei hvaða
dynkir þetta voru. Þetta voru
skógarhanarnir. Þeir gerðu þessa
dynki með vængjunum. Eða þá
Þrumufuglinn — Nigth Hawk
kalla þeir hann. — Hann heyrðist
á kvöldin. Kví-pú-vill, segir hann
á kvöldin. — Já, ég sakna þessa
mikið.
— Hefurðu búið til lög sjálfur?
— Síðan ég var tvítugur hef
ég alltaí verið að búa til eitt lag.
Það er fyrir hornamúsík — mars
— Svo sýndi ég þetta einum
helzta kondúktör hér. Hann
sagði mér það væri ágætt. En svo
fór ég aftur með það í þýzkara —
frægan mann, sem lengl lék á
Royal Alec. Hann sagði bara um
það: No góöd. — En ég er alltaf
að búa til þetta eina lag.
—Hafðirðu eitthvert hljóðfæri
í uppvextinum?
— Ekkert í byrjun. Og svo
hafði ég ekkert nema orgel — ég
hata þessi stofuorgel. En ég
keypti kornet. þegar ég var á 18.
ári. Gunnsteinn Eyjólfsson var
mikill söngmaður, og hann samdi
lög, t. d. hérna lagið við kvæði
Hannesar: Ég unj á flughröðu
fleyi. Það er annars saga frá því.
Það stóð til, að Gestur Pálsson
skáld kæmi hingað norður að
fljótinu, og þá orti Gunnsteinn til
hans kvæði. Ég man þetta úr því:
En hvers vegna komum
við saman?
— að heilsa uppá vorn
heiðraða Gest.
Við þetta lofkvæði samdi hann
iagið. Það atvikaðist svo þannig,
að Gestur fór aldrei lengra en
að Gimli, svo að kvæðið varð
aldrei notað, en lagið er þekkt
við kvæði Hannesar. Hann heíur
sjálfsagt haft örvandi áhrif á
okkur. Það varð svo úr, að ég
stofnaði hornleikaraflokk með
Snorra Kristjánssyni. Hann var
nafnkunnur söngmaður hér, ætt-
aður úr Mývantssveit. Hann var
aðalmaðurinn. Ég var þá búinn að
læra á kornetið, en Snórri lék á
bassa og síðar á baryton. Samt
fór það þannig, að ég varð stjórn
andinn, því að ég spilaði fyrstu
röddina. Við vorum fyrst bara
tíu manns, en urðum undir tutt-
ugu síðast.
— Allir íslenzkir?
— Ha? — já allir íslenzkir
nema einn enskur maður. Þessi
flokkur var afburðagóður. Við
vorum allir hérna úr sveitinni
kringum Riverton. Það var löng
ferð í þá daga fyrir suma að
koma á æfingar. Seinna var ég
líka í Mordenbyggðinni, hér suð-
ur undir landamærunum, og við
mynduðum þar hornaflokk — ég
var svona meðalskussi í músík.
— Þú ortir Jón Austfirðing um
þetta leyti, segir Haraldur.
— Já, þú finnur það. Það er dá
lítil hornamúsík í honum. Aum-
ast, hvað þeir settu miklar prent-
villur í hann. En það er nú um
prentvillurnar eins og þar segir,
að það er seint að gegna gæsun-
um, sem í gær flugu. Ég man,
þegar Jón Runólfsson — ja, þar
var maður, og þar var skáld. Ég
man, þegar hann gaf út bókina
sína. Hún kom öll löðrandi af
prentvillum. Þá grét Jón. Það var
ekki prófarkalesaranum að
kenna. Jón var fjarska viðkvæm
ur maður. Eftir hann er einhver
failegasta þýðing: Draumur konu
Pílatusar — Þar var maður —
þar var íslenzka. Hjá ensku blöð-
unum eru prentarar ekki taldir
hæfir, ef þeir hafa fleiri villur
en tvær í dálki.
— Þú ert fæddur hér?
— Já, blessaður. Alltaf átt
heima hér. — O, þetta var ekki
hvítra manna land.
— Allt fullt af Indjánum?
— Fyrst, já. Við höfðum tals-
vert af hálfkynblendingum,
Indjánar og íslendingar — alveg
prýðilegt fólk, t. d. hann Jónas
Tómasson — við vörum sem
bræður. Hann var giftur Indjána-
konu, þau áttu tvær dætur —
ljómandi fallegar stúlkur —
alveg gullfallegar. Þar hafið þið
dæmið, en svo eru aftur Frakkar
Og Indjánar. Það er annað. Það
voru hér brítar af frönskum aðli.
— Þið hafið kynnzt Indjánun-
um?
— Þetta var þeirra land. —
Fyrsti veturinn — bóluveturinn
— Vigfús bróðir minn og Oddný
— hún á víst heima í Winnipeg.
— Ég man ekki, hvort Fúsi fékk
bóluna. En þau eru þau einu,
sem muna þennan vetur. Þau
lifðu hann af.
— Þú varst ekki fæddur þá?
— Reykjavíkurbréf
Framhald af bls. 13.
eins og kaupfélögin hafa gert
ráðstafanir til, jafnframt því
sem kaup hækkar, aukin er sam-
keppni við útvegsmenn um
vinnuafl með stórauknum fram-
kvæmdum í landi og ýtt undir
innflutning langt umfram
greiðslugetu þjóðarinnar, þá er
maitkvisst stefnt að allsherjar
hruni íslenzks atvinnulífs.
— Nei, móðir mín var fyrst i
Ontario. Hún var þar þrjú miss-
eri með Fúsa. Hann er fjórum
árum eldri en ég. Hún var þar
í vist með barnið. Faðir minn
var þá í járnbrautarvinnu. Fólk-
ið, sem hún vann hjá, var henni
gott. Þar lærði hún enskuna. Það
voru hér ekki nema þrír íslend-
ingar í upphafi, sem kunnu
ensku: móðir mín, Flóvent Jóns-
son — hann náði hreimnum —•
og Tómas Jónasson á Engimýri.
Jóhann Briem, lærði t. d. aldrei
ensku. Var hann þó prýðilega
gefinn maður eins og Briemarnir
yfirleitt. <
— En þið hafið ekki lært
Indjánamál?
— Jú, ég lærði dálítið í því,
mest þegar ég var um tíma með
Halldóri Austmann við verzlun,
þá kynntist ég þeim mikið. Ann-
ars var alltaf mikill samgangur
við Indjánana, og sumir þeirra
lærðu íslenzku, t. d. Ramsey,
þessi frægi Indjáni. Hann hélt um
tíma til hjá okkur hér á Víði-
völlum. Við hann var aldrei tal-
að annað en íslenzka. Hann missti
Betsey konu sína og tvö börn i
bólunni, en Mary dóttir hans lifði
hana af. Hún var hræðilega af-
skræmd af bólunni, ég varð dauð-
hræddur við hana, þegar ég sá
hana fyrst, hélt hún væri Grýla.
En Ramsey elskaði hana mikið
— hann sá hana með andans aug-
um.
Síðan giftist Ramsey ljómandl
fallegri konu, Elínu. Þá sá ég
Ramsey fyrst, að hann kom á
barkarkænunni sinni með Elínu
og barnið, og hún kom og bað
um mjólk hana því. Ég man hvað
mér fannst Ramsey glæsilegur á
hvítum buxum og köflóttri
skyrtu með marglitan trefil bund
inn um mittið. Nokkru seinna
kom hann svo og sagði okkur, að
þau væru bæði dáin. Þá hló
Ramsey — það var hysterí. Hana
Framh. á bJs. 16.
Power-Tip kallast nýjustu rafkertin frá The Electric Auto-Lite Company,
þau hafa vakið heimsathygli sakir kosta sinna EIN GERÐ FYRIR ALLAN
HRAÐA — SÓTFÆLIN — MARGFÖLD ORKA — STÓRSPARA ELDS-
NEYTI — INNBYGGÐUR ÚTVARPSÞÉTTIR — ÓDÝRARI. — Reynið hin
nýju Auto-Lite Power-Tip í bílinn í allar kveikjuvélar — yðar. Fást
í flestum bílahlutaverzlunum. Augl. h.f.
AUTQLITE

íbTuIHHx
Þ. JÓNSSON & CO. BRAUTARHOLTI 6 — SÍMI 19215