Morgunblaðið - 25.07.1961, Blaðsíða 13

MORGVNBLAÐIÐ
13
f
Þriðjudagur 25. júlí 1961
— Gagarln
Framh. aÆ bL 3.
lýðsfylkingarinnar, hefði af-
hent honum pappírshníf með
viðeigandi aðdáun. Gagarín
var glaður yfir þeirri kurteisi
sem honum var sýnd og virtist
leika á als oddi. Hann gerði að
gamni sínu við viðstadda og
sagði litlum dreng úr sendi-
ráðinu frá því að hann hefði
ekki getað hreyft sig í geim-
farinu, því hann hefði orðið
að sitja kyrr allan tímann. Þá
sagðist hann hafa fengið fjöld
ann allan af bréfum og kortum
og nú vseri hann búinn að
koma sér upp álitlegu frí-
merkjasafni.
Síðan hófst blaðamannafund
urinn og fyrsta spurningin,
sem geimfarinn svaraði
var þessi: Var flugferðin til
íslands eins erfið og geimferð
in? Hann svaraði því neitandi.
í svona flugferð er ekki ætl-
azt til annars en farþegarnir
hvíli sig eins vel og þeir geta,
sagði hann. Og það gerði ég.
Hvers vegna voruð þér val-
inn í geimförina? var hann
næst spurður. Þið ættuð ekki
að spyrja mig að því, svaraði
hann, því ég valdi ekki í geim-
ferðina. En ef ég hefði átt
kost á að velja, hefði ég að
sjálfsögðu valið sjálfan mig!
Hve margir menn í Sovétrífcj-
unum hafa verið þjálfaðir fyr
ir geimferðir? Ekki fékkst
hann til að svara þessari
nærgöngulu spurningu, en
spurði fréttamanninn tor-
tryggnislega á móti: Til
hvers þurfið þér að vita það?
Þá var hann spurður
hvort hann hefði verið þjálf
aður lengi og kvað hann já
við. Hvort líkaði yður betur
við Gínu Lollobrigada eða
geimskipið Vostok? Það er erf
itt að svara því, sagði hann
Einar Olgeirsson og Kristinn E.
Andrésson í prósessíunni.
og brosti, það er ekki hægt
að gera samanburð á lifandi
fólki og dauðum hlutum. Þá
var hann minntur á, að hann
hefði sagt eftir geimförina
frægu, að yfirburðir sovét-
skipulagsins hefðu gert hon-
um kleift að fara geimförina:
Er það enn skoðun yðar? Þið
ættuð að vera sömu skoð-
unar og ég í því efni, svaraði
Gagarín ákveðið, því hún
sýndi ljóslega yfirburði Sovét
skipulagsins. Berið okkar geim
för bara saman við það, sem
Bandaríkjamenn hafa verið
að gera. En tækni og stjórn-
mál eru tvennt ólíkt, var hann
þá minntur á. Fólkið stjórnar
vélunum, sagði hann, tæknin
er í þess höndum. Okkar skipu
lag hefur gert fólkinu kleift
að taka upp nýja framleiðslu-
hætti sem eru betri en það,
sem áður hefur þekkzt. Hvað
hefðuð þér gert, ef þér hefð-
uð ekki komizt aftur niður úr
geimförinni? Slíkt hefði ekki
getað skeð, svaraði hann hróð-
ugur. Ef eitthvað hefði komið
fyrir mig, hefði geimskipið
lent sjálfkrafa. Nú, þetta hef-
ur þá ekki verið eins mikil
hetjudáð og af er látið eða var
ferðin svona algerlega háð
tækninni?
Þá komu nokkrar vöflur á
Gagarín, hann fullyrti, að ekki
hefði verið hægt að senda
geimskipið í kringum jörðina
nema hann eða einhver annar
hefði verið í því. Ég stjórnaði
skipinu sjálfur, sagði hann,
því var ekki stjórnað frá
jörðu. Síðan var hann fljótur
að bæta við til að hylma yfir
þessar mótagnakenndu full-
yrðingar: En það kom ekkert
óvænt fyrir í ferðinni. Voruð
þér fyrsti geimfarinn eða
höfðu aðrir verið sendir upp
á undan yður? Alls kyns
gróusögur hafa gengið um
þetta, svaraði Gagarín, en
ég get fullvissað yður um
að þær hafa ekki við rök að
styðjast. Ég er eini rússneski
geimfarinn sem farið hefur
slí'ka för. Vissi kona yðar um
förina, áður en þér lögðuð af
stað? Hún vissi að ég var
þjálfaður til að fara út í
geiminn, en aftur á móti
hafði hún ekki hugmynd um,
hvenær ég yrði sendur. Hvern
ig finnst yður að vera allt í
einu orðinn hetja? Gagarín sló
út höndum, svo sendiherrann
hrökk við, og sagði: Þér getið
séð hvernig það er! Ætlið þér
að fara aðra geimför? Það hef
ur tekið langan tíma að þjálfa
mig sem geimfara og ég sé
enga ástæðu til að leggja nú
árar í bát. Aftur á móti vil ég
gefa öðrum færi á að fara.
Gagarín var klæddur ein-
kennisbúningi. Hann hafði
nokkrar orður á brjóstinu og
voru þrjár þeirra mjög áþekk
ar: gullslegnar kommúnista-
orður í rauðum borðum. Hann
sagði að ein þeirra væri rúss-
nesk, önnur tékknesk og hin
þriðja búlgörsk. Þegar hér var
komið sögu var hann orðinn
fremur órólegur og stóð
upp og bandaði blaðamönnum
frá sér. Þá var hann spurður
að því, hvort hann hefði beðið
til Guðs, áður en hann fór í
geimförina. Hann hló vand-
ræðalega, fórnaði höndum og
sagðist ekki hafa gert það.
„Sannur kommúnisti biður
ekki til Guðs“, sagði hann og
hvarf inn í mannfjöldann, en
piltur úr Æskulýðsfylking-
unni klappaði saman höndun
um af ánægju og sagði með
stolti sanntrúaðs aþeista: —
Helvíti stakk hann upp í þá!“
Blaðamannafundinum var
lokið.
Nokkru síðar gekk Gagarín
út að flugvélinni aftur og
kvaddi viðmælendur sína.
Hann skrifaði nafn sitt á kort
fyrir forvitna safnara, en þó
ekki alla, því hann sagðist
ekki mega vera að þvi. Síðan
gekk hann upp í flugvélina í
fylgd með Alexandrov sendi-
herra. Þeir stóðu um stund í
efstu tröppunni og brostu til
mannfjöldans. Einar Olgeirs-
son brosti á móti og veifaði.
Gagarín sagði glettnislega:
„Ég ætti að taka sendiherrann
með mér!“
Nokkru síðar hvarf hann
inn í flugvélina og hélt upp í
þann sama himin, sem hefur
gert hann ódauðlegan, svo not L
uð séu orð félaga Krúsjeffs. /
Og tjaldið féll. 1
Ingi R.
efstur
ÚRSLXT í annarri umferð skáfc-
mótsins á laugardaginn urðu
þessi: Björn Þorst. vann Bryn-
hammar, Jón Þ. vann Ljungdahl
Nielsen vann Jón Fálsson, jafn-
tefli varð hjá Inga og Ingvari,
Gannholm vann Gunnar. — Úr-
slit í 3. umferð á sunnudaginn:
Ingi R. vann Björn, Gannholm
vann Brynhammar, Gunnar vann
Nielsen, Jón Þorsteins og Ingvar
biðskák, jafntefli varð hjá Jóni
Pálssyni og Ljungdahl. Biðskáfc
Jóns Þorsteinssonar og Nielsen
lauk með sigri Jóns. — Eftir
þrjár umferðir er röðin þessi í
landsliðsflokki. Efstur Ingi R.
með 2% v. f Mfl. er Jón Þorvalds
son efstur með 2% v. 1 B-riðli
eru efstir Björn Karlsson, Jón
Kristinsson og Jónas Jónsson með
2 v. í 1. fl. eru efstir Tryggvi Ara
son og Gylfi Baldursson með 2%
v. í ungl.fl. er efstur Arne Zweig
með 3 vinninga.
Stolið úr bíl
AÐFARANÓTT mánudags var
maður á leið til Reykjavíkur eftir
Norðurlandsvegi og varð að skilja
bíl sinn eftir í Hvalfirði við gatna
mót Kjósarskarðsvegar. Var það
um kl. 2 um nóttina. Er hann
kom aftur að bílnum kl. að verða
12 morguninn eftir, sá hann að
búið var að skrúfa af útvarps-
stöng og brjóta upp læsta
geymslu, sem horfið var úr allt
lauslegt, varahlutir og verkfæri,
a. m. k. 3000—4000 kr. virði.
Bíllinn er af Mercedes Benz 220,
gerð, ljósgrjár að neðan og dökk-
blár að ofan. Eru þeir sem kynnu
að hafa or ðið varir grunsam-
legra mannaferða við bílinn beðn
ir um að gera lögreglunni að-
vart.
VIÐ höfum fengið tvær merki-
Jegar sendingar frá Sovét-
ríkjunum hin síðari ár: Söguna
®f Júrí Andrejevits Sivago og
Júrí Gagarín geimfara í eigin per
sónu. Ekki má á milli sjá, hvor
sendingin hefur vakið meiri at-
hygli, en það hefur ekki leynt sér
undanfarið, að rússneskir sendi-
ráðsstarfsmenn hér hafa haft
meiri áhuga á hinni síðarnefndu.
Þeir hafa jafnvel hringt til blað-
enna og tilkynnt fjálglega, að
sjálfur Gagarín mundi koma til ís
lands með flugvél frá Moskvu:
„Viljið þið ekki vera viðstaddir
á Keflavikurflugvelli?“ spurði
Resitov blaðafulltrúi. Þessi
óvænti áhugi á velferð „auðvalds
pressunnar* hefur vafalaust kom-
ið ýmsum á óvart, en á bak við
hann leynist líklega ekkert nema
hreinlyndi hugans og einlæg um-
byggja fyrir vísindapólitík Krú-
sjeffs og „okkar heilaga föður-
landi“.
kL En við munum annan tíma.
rr. Það hringdi enginn frá rúss-
neska sendiráðinu að tilkynna
tolaðamönnum, þegar fyrstu ein-
!tökin af Dr. Sivago bárust til
landsins. Þá var barnalega stolt-
inu ekki fyrir að fara í þeim
herbúðum, enda stendur á ein-
um stað í þeirri bók: „En undur
er undur, og undrið er Guð“.
Slík móðgun við félaga Krúsjeff
er ekki auglýsingar verð. En hið
breytta viðhorf sendiráðsstarfs-
mannanna er lofsverð framför og
sýnir, að mikið hefur áunnizt í því
sem nefnt hefir verið „friðsamleg
sambúð“. Skyldu grýlukerti
kalda stríðsins vera farin að
bráðna?
Þegar sagan af Júrí Andrejevits
hafði verið þýdd á erlendar
tungur spurði félagi Krúsjeff,
hvernig bókinni væri tekið í út-
landinu. Honum var sagt að
henni væri alls staðar vel fagn-
að og um hana væru skrifaðir
lofsamlegir ritdómar. Þá setti Fé-
laginn upp vodkabros og sagði:
„Þetta er mjög skemmtilegt. En
af hverju sendum við ekki Paster
nak til Bakú, hann hefur verið
áður í Kákasus?" Félagi Napo-
leon hefði ekki getað sagt þetta
betur. En Júrí Andrejevits, öðru
nafni Boris Pasternak skáld, fór
ekki til Bakú, hann hafði ekki
heilsu til þess farinn maðurinn.
Júrí Gagarín var aftur á móti
sendur til Bretlands, íslands og
Kúbu. Hann var á Keflavíkurflug
velli á sunnudag og seldi sæta-
brauð kommúnismans, eins og
hver annar vel þjálfaður sölu-
maður. Hann hefði jafnvel getað
sagt með Bör Börsson: Hér er
ég, fullmektugur grósseri múltí-
milljóner. Gagarín er kannski
ekki í jafngóðum álnum og þessi
notalega norska sögupersóna, en
náð fyrir augum Krúsjeffs er
margra peninga virði í Rússlandi
austur: „Ég faðma þig“, hafði
Krúsjeff sagt í skeyti til hans,
sællar minningar. En — faðmlög
Ríflegur skammtur af morfíni
Vettvangurinn í dag fjallar m. a. um: Komu Gagaríns til Keflavíkur — Náðina
Krúsjeffs — Eitur þrákelkninnar — Kommúnismann og trúarbrögð — Afstöðu
klerka til kommúnisma — Undrun beirra sem gerzt eiga að vita — Tortryggni
og kavíar.
þess manns hafa orðið dýrkeypt-
ur gleðiauki stæltari mönnum en
Gagarín. Eða hvar skyldi Zhukof,
landvarnaráðherra nú vera niður
kominn?
Engum dettur í hug að hæðast
að afrekum Rússa í vísindum og
geimferðum. Enn eru þeir snjöll-
ustu geimskotsmenn sögunnar og
eiga vafalaust eftir að leggja
drjúgan skerf af mörkum til vís-
indanna. Af þeirra sjónarhóli á
sú staðreynd að sanna yfirburði
kommúnismans yfir önnur þjóð-
félagsform. Þeir kalla Gagarín
„Kólumbus geimsins". Kólumbus
ætlaði að finna Indland. Hann
fann Ameríku í staðinn. Gagarín
átti að finna fjöregg kommúnism-
ans. Hann kom aftur með skurn-
ið eitt. Frjóvgað egg hefur komm
únisminn ekki í sinni hendi. Tak-
markalaus trú á efnishyggjuna
eina er álíka geðfelld fæða og
stropað kríuegg. Það er ekki nóg
að eiga spöl í landi materíalism-
ans. Margnefndur Kólumbus
sagði: Guð hefur gert mig að
tæki sínu til að finna nýtt land
í vestri.
Gagarín sagði í Keflavík á
sunnudag: „Góður kommúnisti
biður ekki til guðs“. Það er lang-
ur vegur milli þessara tveggja
breytzt svo mjög til batnaðar.
Þvert á móti eru orð Kólumbusar
á 16. öld ólikt geðugri en hin
sjálfumglaða víkingatrú rúss-
neska geimfarans á þeirri tutt-
ugustu.
Og við getum enn spurt vegna
söluferðar Gagaríns: Til hvers er
að karþa um þessa hluti við fólk
sem hefur fengið blekkinguna í
vöggugjöf og eitur þrákelkninnar
í tar\nfé? Mundi ekki vera betra
að láta það lönd og leið Og bíða
þess það brenni upp í sínu hyst-
eríi? Auðvitað ekki, það getur
orðið heiminum of dýrt spaug.
Þegar Furtseva, menntamála-
ráðherra Sovétríkjanna, heyrði
höfuðpatríark rússnesku kirkj-
unnar segja við Gagarín í veizlu,
sem honum var haldin í Kreml
eftir geimskotið fræga: „Guð
hjálpaði þér“. hugsaði hún með
sjálfri sér: „að þessir menn hefðu
sína trú og yrðu að fá að halda
henni, þó hún ætti við lítil rök
að styðjast". Það var óvenjulegt
umburðarlyndi þar austur frá, en
gefur von.
II.
Ung íslenzk kona var nýkom-
in frá Afríku og hitti rússneska
sendiherrann í veizlu hér í bæ.
manna, ólíkt mentalítet. En égHann sagði við hana þennan krú-
er ekki viss um, að það hafisjeffska brandara: „Og þér, sem
hafið verið í Afríku, eruð enn
hvítar á hörund, hvernig má það
vera?“
„Það er vegna þess að ég hef
blátt blóð í æðum“, svaraði kon-
an. Auðvitað varð sendiherranum
svarafátt, þó hann þekkti vel slíka
díalektik úr heimalandi sínu. Þeir
einir sem hafa blátt blóð í æðum
eru sagðir ónæmir fyrir svarta
litnum og hottintottmisma. Past-
ernak var enn með rautt blóð og
þess vegna var honum tilkynnt,
að hann þyrfti ekki að koma
heim aftur ef hann á annað borð
færi utan að veita Nóbelsverð-
launum viðtöku. Skáldið kaus
föðurland sitt og fór hvergi. En
það var annar sem fór, annar
sem kunni skil á sjónhverfingum
díalektiskrar efnishyggju, Og út-
eys nú sínu bláa blóði of veröld
alla. Gagarín hafði afhent Krú-
sjeff öryggiskennd materialism-
ans, honum var treystandi; þessa
öryggiskennd, sem virðist vera
rússneskri þjóðernisstefnu eins
nauðsynleg og parrukin Loðvíki
15. Ferð Gagaríns var smyrsl á
mörg sár; Berlín, Ungverjaland,
Pasternak. Ekki aðeins smyrsl,
heldur ríflegur skammtur af mor
fíni. „Velkominn til íslands. Ég
er mjög feginn því, að þú skyldir
geta komið til íslands. Ég
Framhald á bls. 14.