Morgunblaðið - 27.07.1961, Side 1

20 siöur
48. árgangur
166. tbl. — Fimmtudagur 27. júlí 1961
Prentsmiðja Morgunblaðslns
Kennedy markar stefnuna:
Vesiur-Berlín prófsteinninn

j Erum reiðubúnir tii viðræðna. En verðum einnig^
í að vera reiðubúnir að beita vaidi — gegn valdi j
S
VESTUR-BERLÍN er meira en sýniffluggi frjálsræðisins, tákn, frelsis-
eyja í hafsjó kommúnismans. Hún er jafnvel meira en tengiliður við hinn
frjálsa heim, vonarblys að baki járntjaldinu — undankomusmuga fyrir
flóttafólk. — Vestur-Berlín er allt þetta. En fyrst og fremst er hún orð-
in hinn mikli prófsteinn á hugdirfð off viljafestu vestrænna ríkja, sá
brennidepill, þar sem hátíðlegar skuldbindingar okkar, allt frá 1945, og
drottnunargirni Sovétríkjanna mætast í árekstri um grundvallaratriði.
Við getum ekki og munum ekki láta kommúnista reka okkur frá Berlín,
hvorki stig af stigi né með valdbeitingu.--------Við kærum okkur ekki
um að berjast, en við höfum barizt áður.-------Við munum ávallt reiðu-
búnir til viðræðna, ef viðræður koma að haldi. En við verðum einnig að
vera reiðubúnir að beita valdi, ef valdi verður beitt gegn okkur.
Okkur er Ijóst, hvað nauðsynlegt er að gera — og við erum staðráðnir í að
gera ]>að. Ég vil ræða hreinskilnislega við ykkur um fyrstu skrefin,
sem við munum taka. Þær aðgerðir munu kref jast fórna — og meira mun
við þurfa í framtíðinni.------En ef við og bandamenn okkar höfum styrk
og einingu um markmið sem grundvöll gerða okkar----------og beitum orð-
um jafnt sem vopnum af hæfilegri varfærni, hefi ég vonir um að friður
og frelsi muni haldast.
Kennedy var skorinorður í sjónvarpsræðu sinni.
Þetta eru noxkur ummæli úr
skeleggri og skorinorðri ræðu,
sem Kennedy Bandaríkjaforseti
flutti á þriðjudagskvöldið (kl. 2
á miðvikudagsnótt að ísl. tíma)
©g útvarpað var og sjónvarpað
um öll Bandaríkin og endur-
varpað til útlanda. —. Kennedy
fjallaði einkum um Berlínarmál
ið — og má líta á ræðu hans
sem svar við orðsendingum og
ræðum Krúsjeffs að undan-
förnu um það mál — og það
mjög skorinort svar.
• Vel tekið — og illa
Ræðu forsetans hefur verið
mjög vel tekið í vestrænum
ríkjum, og hafa helztu NATO-
ríkin lýst stuðningi við stefnu
hans. 1 kommúnistaríkjunum
hefur Kennedy hins vegar ver-
ið sakaður um stríðsæsingar,
svo sem vænta mátti. Stjórn-
málafréttaritarar virðast þó
þeirrar skoðunar, að ræðan hafi
haft talsverð áhrif austan járn-
tjaldsins — og kunni að renna
tvær grímur á Krúsjeff og hans
menn við hin afdráttarlausu
©rð Kennedys. — Nánar er
greint frá viðbrögðum beggja
megin járntjaldsins á öðrum
stað í blaðinu.
• I.átum það ekki viðgangast
Kennedy hóf ræðu sína með
því að rifja upp atburðarásina,
einkum varðandi Berlín, allt
síðan hann hitti Krúsjeff í Vín-
erborg í byrjun júní. — í því
sambandi sagði forsetinn:
— Eins og þið munið, hyggst
hann (Krúsjeff) með einu
pcnnastriki binda endi & rétt
okkar til að vera (hafa lið) í
Bcrlín, og í öðru lagi hindra að
við getum staðið við skuldbind-
ingar okkar við þær tvær
milljónir manna, sem í borg-
inni búa. Þetta látum við ekki
viðgangast.
Kennedy lagði áherzlu á það,
að enda þótt kommúnistaógnun-
in við frelsi fólks beindist nú
sem stæði fyrst og fremst gegn
Vestur-Berlín, væri sú „ein-
angraða framvarðstöð ekki ein-
angrað vandamál. Ógnunin nær
til alls heimsins", sagði forset-
inn. — Hann ræddi um „aug-
ljós og djúptæk“ réttindi vest-
urveldanna í Berlín, samkvæmt
samningum, enda væri Berlín á
engan hátt hluti A-Þýzkalands,
heldur sérstakt yfirráðasvæði
undir stjórn og eftirliti fjór-
veldanna (Bandaríkjanna, Bret-
lands, Frakklands og Sovétríkj-
anna). — En auk þessara rétt-
Framh. á bls. 19
Fulltrúi Kennedys
hittir Krúsjeff
MOSKVU, 26. júlí. — Krúsjeff I
tók í dag á móti ráðgjafa
Kennedys Bandaríkjaförseta í
afvopnunarmálum, John Mc
Cloy, á sumarsetri sínu við
Svartahaf. — f frétt frá Tass
segir, að þeir hafi í vinsemd
rætt um undirbúningsviðræð-
ur ríkjanna um afvopnunar-
mál — sem raunar hafa legið
niðri nokkra daga — og önnur
mál, er snerta sambúð Banda
ríkjanna og Sovétríkjanna. —
Ekki er nefnt, hvort ræðu
Kennedys frá í gær hafi borið
á góma.
Kongóþing kem-
ur saman á ný
- og Lumumbamenn eiga þar mikið íylgi
Leop>oldville, 26, júlí. —
(Reuter) —
Þing Kongó kom í dag sam-
an í fyrsta sinn í tæpt ár, í
Lovanium-háskólanum við
Leopoldville. Þingstaðurinn
var í strangri gæzlu liðs Sam
einuðu þjóðanna. — Þessi
fyrsti fundur þingsins markað
ist einkum af því, hve fylgj
endur Patrice Lumumba,

Viúbrögö við ræðu Kennedys:
Vel tekiö vestan járntjalds
- illa fyrir austan
London, Moskvu og Berlín,
26. júlí. (NTB/Reuter)
HIN skeleggja „Berlínar-
ræða“ Kennedys Bandaríkja-
forseta hlaut nær einróma
stuðning og hrós stjórnar-
valda í vestrænum löndum í
dag. T.d. sagði talsmaður
brezka utanríkisráðuneytis-
ins, að Bretastjórn væri al-
gerlega sammála Bandaríkja-
stjórn um nauðsyn þess að
gera víðtækar ráðstafanir til
að mæta Berlínarhættunni.
Adenauer, kanslari V-Þýzka-
lands, lýsti og ánægju sinni
með ræðu Kennedys og
kvaðst gleðjast vegna þess
forustuhlutverks, sem Banda
ríkin hefðu nú greinilega
tekið meðal vestrænna þjóða.
Það var hins vegar annað
hljóð í strokkum austan járn
tjaldsins. Þar var Kennedy
sakaður um stríðsæsingar og
Framh. a bls. 5>.
hins myrta forsætisráðherra
í Kongó, virtust eiga miklu
fylgi að fagna.
Neðri deild þingsins — full-
trúadeildin — endurkaus Joseph
Kasongo til forseta. Hann er einn
af helztu forustumönnum flokks
Lumumba. „Kongósku þjóðhreyf
ingarinnar“. Annar Lumumba-
sinni, Victor Komiroko, var kjöir
inn forseti öldungadeildarinnar
— og margir aðrir Lumumba-
menn náðu kosningu í trúnaðar-
stöður. — Þá vakti það einnig
athygli, að Balubakat-flokkur-
inn, flokkur Balubamanna í NorS
ur-Katanga, sem eru andvígir
Moise Tsjombe, kom að tveim
mönnum við kosningarnar í þing
inu í dag.
— ★ —
Utanríkisráðherra Katanga,
Kimba, sem nú er sagður í
París, sagði í dag, að Katanga-
stjórn mundi ekki senda þing-
menn sína til Leopoldville fyrr
en tryggt væri, að virt yrði sér-
staða Katanga innan sambands-
ríkis Kongó.
Þá má geta þess, að Mobutu,
herstjóri í Leopoldville, sem
átt hefur í samningum við Kat-
angastjórn um að taka að sér
stjórn hersins þar, lýsti því
yfir í dag, að fjandsamleg af-
staða stjórnarinnar hefði valdið
því, að þessir samningar fóru
út um þúfur. (Áður hafði verið
sagt, að þeir hefðu þegar verið
serðir).