Morgunblaðið - 28.07.1961, Blaðsíða 13

Föst'udagur 28. júlí 1961
MORCTJKRL AÐIÐ
13
Baldur Guðmundsson:
Flotinn þarf betri
rekstrargrundvöll
1 MORGUNBLAÐINU í fyrra-
dag er samkvæmt samtali við
skrifstofustjóra Landssambands
ins. Hafstein Baldvinsson, gefn-
ar upplýsingar um reksturs-
ástand síldveiðiflotans.
Ég vil undirstrika, það sem
þar er sagt um reksturinn og
tölulega er rétt frá skýrt þeim
athugunum, sem gerðar voru af
hálfu LlÚ., áður en síldarver-
tíðin hófst.
Síðasta málsgrein fréttarinn-
ar er á þessa leið:
„Telja útgerðarmenn, að hluta
skiftingin sé höfuðástæðan til
þessa einkennilega ástands, hlut
ur skipshafnarinnar í aflaverð-
mætinu sé allt of hár til þess
að nokkur von sé til að út-
gerðin geti borið sig“.
i»essi málsgrein gefur tilefni
til þess að bæta við greinina
íiokkrum orðum.
Það er ekki rétt að útgerðar
menn yfirleitt telji hlutaskiftin
höfuðástæðuna til þessa ein-
kennilega ástands, en þau eru
það meðal annars, en þá þarf
það mál nokkurra frekari skýr
inga við.
í fljótu bragði mætti ætla
að menn færu, eftir lestur
greinarinnar, að láta sér detta
í hug meðalaflahlut á síld-
veiðunum rúmlega fimmtíu þús
und krónur. Það er alveg fjar-
stæða að gera sér vonir um
2 milljón tunna og mála veiði,
á síldarvertíðinni og þá um
leið þennan hlut.
Aflaprósenta skipshafnarinn-
ar á hringnótabátunum hefur
ekki .breyzt síðan fyrir 1950,
en nú veiðir nálega allur síld-
veiðiflotinn með hringnót.
Það er eðlilega erfitt við-
fangsefni að fá samninga um
lækkaða hlutdeild vinnustéttar
í því verðmæti, sem aflað er,
á sama tíma sem allt kaup-
gjald hjá öllum launastéttum
gengur til hækkunar, jafnvel
þó fyrir því séu nokkur rök.
Það sem gerzt hefur í sam-
bandi við síldveiðarnar á und
anförnum árum, er að það hefur
átt sér stað bylting í veiði-
tækninni, sem hefur verið fram
kvæmd með miklum kostnaði
útgerðarinnar, en skapað þá
möguleika að færri menn þarf
til veiðanna á hverju skipi,
einkum þó á stærri skipunum,
og þar af leiðandi skiftist heild-
araflaprósenta* milli færri skip
verja og gefur hverjum einum
meiri tekjur. Þetta á einkum
við um þann hluta skipanna,
sem áður veiddu með herpinót
og tveim bátum, með allt að
18 manna áhöfn, en geta nú
haft 11—12 manna áhöfn. Þarna
er að finna ástæðuna fyrir
þeirri breytingu, sem orðið hef-
ur frá þvi að svipuð afkoma,
góð eða slæm, var hjá skipshöfn
©g skipi.
Önnur ástæða, og alvarlegri,
ersakar það að rekstur útgerð
arinnar, á síldveiðum, er svo
sem lýst var í fréttinni í fyrra-
dag. En hún snertir bæði skips-
höfn og útgerðina.
Það hefir orðið óeðlileg hækk
nn á sameiginlegum hluta út-
gerðarinnar og skipverjanna,
Úr aflaverðmæti síldarinnar.
Á árabilinu 1954 til 1961 hef-
wr hluti þessara aðila úr út-
flutningsverðmætinu verið rýrð
wr um 19.6%, eða úr 59.8% í
48.1%, en hér er miðað við út-
flutningsverðmæti 95 kíióa
tunnu saltsíldar að frádregnu
verði tómtunnu og salts. Um
bræðslusíldina er ekki hægt að
segja að þar hafi hlutfallið
breyzt á sama hátt og í salt-
síldinni. En önnur rök eru til
þess að ég vil halda því fram
að verðið ætti að vera hlut-
fallslega jafnmikið hærra og
saltsíldarverðið ætti að vera.
Venjulega er því haldið
fram, þegar af nauðsynlegum
ástæðum, er farið inn á þær ráð
stafanir að breyta gengi ís-
lenzku krónunnar, að það sé
fyrst og fremst gert vegna út-
flutningsframleiðslunnar, og þá
að sjálfsögðu aðallega útgerðar
innar.
Getur nokkur látið sér detta
í hug að til sé atvinnuvegur,
sem þarf að taka á sig þá
kjaraskerðingu, sem hér hefur
átt sér stað, án þess að það
skapi „einkennilegt ástand“.
Ég vil ekki á þessu stigi máls
ins fara inn á frekari rökfærsl-
ur í þessu efni, en ég fullyrði
að ef óstæða hefði verið til
þess að breyta þeirri skiptingu
á útflutningsverðmæti síldaraf-
urða, sem var fyrir 7 árum,
þá hlaut breytingin að verða
útgerðinni í hag, sem varð að
taka að sér það hlutskipti að
kosta mestu til um tæki og
veiðarfæri til þess að gera veiði
leysisár að kannske framkvæm
anlegum vertíðum fyrir skipin,
en um leið að leggja til mögu-
leika fyrir starfrækslu land-
stöðva, sem annars voru ónot-
aðar.
Ef útgerðarmönnum og eig-
endum stöðvanna í landi tekst
að leysa þann vanda að útgerð
in fái aftur þann hluta úr út-
flutningsverðmæti síldarinnar,
sem hún hafði sameiginlega
með skipshöfninni 1954, þá er
vegna verulega hækkaðs síld-
arverðs grundvöllur til þess að
ræða við skipverjana um önnur
skipti á þeim hluta milli þeirra
og útgerðarinnar.
Með því sildarverði sem út-
gerðin ætti að hafa ef hlutur
hennar hefði ekki verið rýrður
frá 1954 og óbreyttum hluta-
skiptum, myndu 1.5 eða 1.6
milljón mál og tunnur gefa
henni sama rekstrargrundvöll
og 2 milljónir gefa henni nú.
Eru starfsmenn SÞ
á Gaza orðnir óþarfir
n
Heinrich Görlitz
Fulltrúi
NEW YORK, 25. júlí — (NTB —
Reuter) — Fjárhagsnefnd Sam-
einuðu Þjóðanna lét í ljósi það
álit í dag, að vera mætti að unnt
væri að fíytja varðlið Sameinuðu
Þjóðanna frá Gazasvæðinu áður
en langt um liði, en þar eru að
minnsta kosti 5.300 menn. Samein
uðu Þjóðirnar hafa haft herlið í
Gaza í sl. fimm ár og eru nú uppi
raddir manna um að það sé ekki
lengur nauðsynlegt.
Fjárhagsnefndin, sem í eiga
sæti fulltrúar fimmtán þjóða, hef
ur að undanförnu reynt að finna
lausn á f járhagsörðugleikuna sam
takanna. Nú sem stendur er á-
standið gott, því að Bandaríkja-
menn hafa greitt allt tillag sitt
//
sjomanna
íslenzkra
í Hamborg
í heimsókn hér
ÞEIR munu fáir íslenzku sjó-
mennirnir, sem komið hafa til
Hamborgar og ekki notið fyrir-
greiðslu og hjálpar Heinrich
Görlitz kaupmanns, eða verið
gestir á heimili hans.
Fyrir nokkrum dögum hittum
við hann úti í Hamborg og þar
sem dálítið hlé var á, notuðum
við tækifærið til að fræðast um
tildrögin til þess að hann varð
nokkurskönar fulltrúi íslenzkra
sjómanna í Hamborg.
— Ég er fæddur hér í Ham-
borg Altona árið 1899, sonur
Christian Görlitz, sem rak fyrir-
tæki sem smíðaði „model“ aðal-
lega vélfræðilegs eðlis.
— í þá daga hefir auðvitað
mynd af keisaranum hangið á
hverjum vegg?
— Það var margt kennt við
keisarann, eins og alltaf er í
löndum sem hafa konung eða
keisara. Vélfræðiskólinn, sem ég
gekk á og lauk prófi frá, hét
Königlich Höhere Maschinen-
bauschule, en áður hafði ég að
sjálfsögðu lokið undirbúnings-
námi í öðrum skólum.
— Tókst þú þátt í fyrri heims-
styrjöldinni?
— Já, frá árinu 1917—’19. Var
þá skipaður kennari við flug-
herinn og annaðist það hlutverk,
að kenna flugmönnunum vél-
fræði og allt um gerð flugvélar-
innar.
Húseigendur
Höfum góða leigjendur af íbúðum og her-
bergjum. — Látið okkur annast leigu á
húsnæði yðar endurgjaldslaust.
MARKAÐURIIUIU
HíbýladeUd
Hafnarstræti 3
Sími 10422
óskast
fyrir bifreiðastillingar 150—300 ferm. — Upplýs-
ingar í síma 36631 í dag og á morgun.
— Þú hefir þá ekki lent í loft-
örrustum?
— Nei, sem betur fer þurfti
ég ekki að taka beinan þátt í
hildarleiknum. Eftir stríðið vann
ég við verksmiðju föður míns,
unz ég ásamt eldri bróður mín-
um, stöfnaði árið 1925 verzlunar-
fyrirtæki, sem seldi og útvegaði
verkfæri til vélsmíði og smíða-
vélar.
í ársbyrjun 1930 skiptum við
fyrirtækinu og síðan hefi ég ver-
ið einn um það.
— En hvenær kynntist þú
fyrst íslendingum?
— Árið 1926—1930 var ég fé-
lagi í KFUM og þar kynntist ég
fyrst íslendingi. Ég man það líka
vel, að það var árið 1928, sem
ég kom fyrst um borð í íslenzkt
skip, góða gamla Selfoss.
Um það leyti annaðist ég út-
veganir á verkfærum og- tækj-
um, sem skipin þörfnuðust. Allt
til þess tíma er síðari heimsstyrj-
öldin sleit öll sambönd við vini
mina á íslenzku skipunum hafði
ég mikil og góð kynni af íslend-
ingum.
— Hamborg fór illa í loftárás-
unum?
— í stríðinu misstum við allt
okkar, og þóttumst heppin að
lifa það af. Ég gifti mig 1937 og
við eigum þrjá syni, 23, 22 og 15
ára gamla. Tveir þeir eldri eru
farmenn, annar siglir á norsku
skipi og hinn á þýzku. Kannske
voru það áhrifin frá íslenzkum
vinum okkar sjómönnunum, sem
kveiktu ævintýraþrána.
— Þú hefir í hyggju að heim-
sækja ísland?
— Já, við hjónin höfum lengi
ætlað til fslands, en alltaf eitt-
hvað tafið. f sumar komum við
samt ábyggilega, því ég á marga
vini á íslandi, sem okkur langar
til að sjá.
— Það er furðulegt að maður
eins Og þú, sem ekki hefir kom-
ið til íslands skulir tala svona
góða íslenzku?
— íslenzkuna mína hefi ég
lært af vinum minum sjómönn-
unum og ég fæ næstum viku-
lega bréf á íslenzku með fyrir-
spurnum um allskonar hluti. Ég
er viss um að mér fer fram þeg-
ar við komum til íslands.
Svo var Görlitz þotinn, því
hann þurfti að útvega hitt og
þetta, því auk þess að sjá vél-
stjórunum fyrir hinum margvís-
legustu og fáséðustu verkfærum
og mælitækjum, útvegar hann
líka öðrum skipsmönnum allt
milli himins og jarðar.
Og er við kvöddum, varð okk-
ur hugsað til margra ánægju-
legra stunda í hópi íslenzkra á
heimili Maríu og Henrich Görlits
í Gr. Brunnenstr. 118 í Hamborg
Altona. — Sv. S.
til samtakanna, en um áramótin
er búizt við að fjárhagshallinn
verði í kringum tvo miljarða
króna (ísl).
Þrátt fyrir þessar bollalegging
ar nefndarinnar um brottflutn-
ing liðs samtakanna frá Gaza,
ætlar hún u.þ.b. 700 milljónir kr.
til aðgerða á svæðinu árið 1962.
Ný „sólrufstöð”
JERÚSALEM, 26. júlí. —
ísraélskir vísindamenn hafa
byggt rafstöð — sem framleið
ir rafmagn úr geislum sólar-
innar. Er hin nýja „sólrafstöð"
miklum mun afkastameiri en
svipaðar stöðvar, sem áður
hafa verið gerðar tilraunir
með. Auk þess hefir hún safn
geyma, þannig að hún getur
haldið áfram að senda raf-
straurn til notenda nokkurn
tíma, þótt sólar njóti ekki.
Samkvæmt tilkynningu frá
ísraelska rannsóknaráðinu er
rafstöð þessi einkum ætluð til
nota í afskekktum sveitum Ojg
þorpum í löndum, þar sem
skortur er á venjulegum
brennsluefnum eða rafveitur
eru strjálar.
Flugsamgöngur
Strandir
a
GJÖGRI 26. júlí — Daníel Pét-
ursson, flugmaður, kom á mánu-
dag aðra ferð sina á Strandir,
en Daníel hyggst hafa hingað
fastar áætlunarferðir á hverjum
mánudegi fram í október. Eru
Árnesbúar mjög ánægðir yfir
því að fá fastar ferðir í þetta fá-
menna og vegalausa byggðarlag.
Þess má geta að Daníel hefur
engan styrk til að halda uppi á-
ætlunarferðum hingað.
Á mánudag var mikið að gera
hjá Daníel. Hann kom hingað,
fór aukaferð með konu og f jögur
börn á Sauðárkrók og tók far-
þega í Hólmavlk í leiðinni hing-
að aftur. Á þriðjudag var von á
flugvélinni aftur, en hún gat
ekki lent vegna þoku.
Flugvélin sem Daníel notar, er
aí De Havilland Rapide gerð og
tekur 6 farþega. Hún var áður
eign Flugskólans Þyts. — Regina
Lúðu- og
skötuveiðar
Skagamanna
AKRANESI, 25. júlí — Skötu-
lóðabáturinn mb Svanur kom inn
í gær og landaði einu tonni af
lúðu og 2.5 tonnum af skötu.
Dragnótabátamir 7, sem á sjó
voru í gær, fiskuðu mjög lítið.
5 þeirra fengu 6—700 kg. á bát,
en tveir fengu ekki neitt. Drag-
nótabátarnir fiskuðu ekkert í dag
— Oddur.
Lúkarinn
fylltist af síld
NORÐFIRÐI, 25. júlí. Arnkell
frá Rifi, nýr bátur, kom hingað
í morgun og hafði orðið fyrir
því óhappi, að þil sprafek á milli
lestar og lúkars vegna þunga
síldarinnar. Lúkarinn fylltist upp
að efri kojum af síld. Engin slys
urðu á mönnum. Hér fékk Arn-
kell að landa 300 málum með
forgangshraði, en alls var hann
með 1000 mál.
Báturinn Gunnar frá Reyðar-
firði kom hingað í dag með
spreneda nót. — s t