Morgunblaðið - 04.08.1961, Qupperneq 3

í'ostudagur 4. ágúst 1961
MORGUNBLAÐ1Ð
■'WS fr- V s
EINU sinni átti ég vin, sem
varð hjónabandinu að bráð.
Við vorum vanir að tefla
skák á kvöldin og hugðumst
halda þeirri skemmtan á-
fram — eftir að þetta hafði
hent vin minn. En það fór á
annan veg: Skáklistin varð
einnig hjónabandinu að bráð,
því kona vinar míns varð
svo afbrýðisöm út í skákina
— ekki mig — að vinur
minn sá sig tilneyddan að
hætta að sinna henni (skák-
inni). Skömmu síðar gifti ég
mig líka — og hætti að sinna
skák.
— Þessi kona, sagði frú
Gudrun Levald, hefði átt að
láta ykkur, vinina, kenna sér
skák. Það hefði getað endað
með því, að hún hefði mátað
ykkur báða, a.m.k. þig.
Frú Gudrun Levald teflir skák við Gylfa Baldursson á Skákmóti Norðurlanda.
Hún
tapaði þeirri skák.
„Eiga konur aö tefla“
Ég hitti frú Gudrunu Le-
vald á Nýja-Garði í gær, en
hún fer heim til Danmerkur
í dag. Hún hefur, sem skák-
unnendum er kunnugt, tekið
þátt í Skákmóti Norðurlanda
hér — eini kvenkeppandinn.
— Eiga konur nokkuð að
tefla skák? spurði ég.
— Já, því ekki það, sagði
Gudrun, ef þær mega vera
að því vegna barneigna og
heimilisstarfa.
— En hvað með heimilis-
friðinn?
— Karlmenn verða bara að
sætta sig við það, að konur
— jafnvel konurnar þeirra
— kunni að vinna þá í skák.
— Á þá að koma „hinu
eilífa stríði kynjanna" inn í
skákina líka?
— Það er gaman að öllu
slíku „stríði“, ekki satt?
— Heldurðu þá, að konur
geti í raun og veru orðið
jafningjar karlmanna á þessu
sviði — líka?
—■ Þetta er gamaldags
spurning.
— Er það ekki jafn satt
núna og í gamla daga, að
konur hugsi ekki jafn „lóg-
ískt“ og karlmenn?
— Þetta er bara gömul —
og ný — karlmannsspeki. Ég
hitti eitt sinn mann í Óðins-
véum, sem hélt þessu fram.
Hann var góður skákmaður.
Þegar við höfðum rætt um
þetta fram og aftur, bauð
hann mér í skák til að sanna
mál sitt. Eftir því sem á
skákina leið, varð hann æ
órólegri og stökk hvað eftir
annað upp frá borðinu og
æddi um gólfið, en ég gerði
mig eins blíða og elskulega
og mér var frekast unnt —
þangað til ég gerði allt í
einu „út af við hann“.
— Hann nefur tæplega far-
ið heim til sín og kennt kon-
unni sinni skák, eftir þessa
útreið.
— Það veit ég ekki.
— Þú ert ef til vill ein-
hver undantekning, Gudrun.
— Ég er ekki bezta skák-
kona í heimi.
— Undantekningarnar
kunna að vera fleiri.
— Undantekningar geta
orðið að reglu.
— Ég held, að við séum
farin að tefla með orðum.
— Skák — og mát.
— Jæja, en segðu mér,
ertu gift?
— Nei.
— Hvers vegna ekki?
— Það er einkamál.
— Þitt — og skáklistarinn-
ar?
— Nei, bara mitt.
— Hver kenndi þér að
tefla? Karlmaður?
— Nei, ég gekk í Skák-
klúbb kvenna í Kaupmanna-
höfn.
— Hvernig stóð á þvi, að
þú gekkst í hann?
— Ég fékk snemma áhuga
á skák og fylgdist með mót-
um, áður en ég gekk í klúbb-
inn. Faðir minn var reyndar
skákmaður, en hann vildi
ekki kenna mér að tefla, því
honum fannst það ókvenlegt,
en ég lærði það nú samt.
— Þú lítur vonandi ekki á
þetta aem kvenréttindamál?
— Gerir þú það?
— Ég — nei.
— Ætlarðu þá að kenna
konunni þinni að tefla?
— Nei, hún hefur nóg að
gera, hum, vegna barneigna og
heimilisstarfa.
— Þú getur gert það, þegar
börnin fara að vaxa úr grasi
og sjá meira um sig sjálf.
— „Den tid — den sorg“.
— Konur eiga auðvitað ekki
að tefla, nema þær langi til
þess — og hafi nægilegt „for-
stand", og karlmenn ekki held
ur.
— Tefla margar danskar
stúlkur?
— Já, þessi klúbbur, sem ég
gat um áðan, var stofnaður
árið 1930 og telur marga fé-
laga. Tvær danskar konur
tefla í meistaraflokki, þrjár í
fyrsta flokki og margar í neðri
flokkunum.
— Ungar stúlkur líka?
— Já, ekki síður.
— Vilja þær ekki heldur
fara á böll?
— Það er skemmtilegra að
tefla en fara á böll.
— Ertu á mótí dansleikjun*'
(Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
— Nei, alls ekki, ég hugsa
að fáir hafi meira gaman af
dansi en ég — en ég tek skák
ina jafnvel fram yfir. Hún er
meira spennandi....
— En karlmennirnir?
— Það er sem betur fer ekki
bara hægt að dansa við karl-
menn það er líka hægt að
tefla við þá — og vinna þá
báðum tilfellum.
— Ráðleggurðu þá íslenzk-
um stúlkum að læra að tefla?
— Já, þeim sem sækjast eft
ir því, sem er spennandi og
hafa ekki bara hjarta — held
ur líka heila. Þær, sem komast
langt, eiga kost á því að kom-
ast til útlanda ókeypis og sjá
sig um, eins og ég t.d. núna.
Önnur dönsk skákkona komst
alla leið til Buenos Aires, enn
önnur til Moskvu o.s.frv.
— Hvernig hefurðu kunnað
við þig hér?
— Vel, en ég get ekki leynt
því, að það urðu mér mikil
vonbrigði að engin íslenzk
kona skyldi taka þátt í skák-
móti Norðurlanda, og íslenzk
ar konur skuli yfirleitt ekki
tefla skák. Ég kom meðal ann
ars til að sýna og sanna, að
konur geta teflt ekki síður en
karlmenn, en ég hefði viljað
standa mig betur — mun bet-
ur.
— Hvað ertu orðin gömul?
— Ég hef 'telft í þrjátíu ár.
— Hvað starfarðu?
— Ég er vara-umsjónarmað
ur við skóla.
— Er þetta sumarfrí?
— Já.
— Nokkuð strembið, ekki
satt?
— Nokkuð svo, en það er
gaman að koma til framandi
landa, og skákin er tilbreyt-
ing frá hversdagslífinu.
i. e. s.
stakstWar
„Gengi er valt . .
Það var vel til fundið hjá Þjóð
viljanum í gær að birta á forsíð-
unni, öðru megin við stóryrða-
grein Hannibals Valdimarssonar,
mynd af kempunni sjálfri og hin
um megin myndir af skerðingu
íslenzku krónoinnar á undan-
gengnum árum. Líklega ber erig
inn íslenzkur einstaklingur meiri
ábyrgð á því ófremdarástandi,
sem ríkt hefur í efnahassmalum
landsins og stöðnun lifskjava
meðan allar aðrar lýðræðisþjoð-
ir sækja hratt fram til bættra
kjara. Verkfallastefna Hannibals
hefur æ ofan í æ orsakað gengis
fall og mest á tímum vinstri
stjórnarinnar. Menn geta varla
varizt þeirri hugsun að þessi
skemmtilega uppsetning á for-
síð'u Þjóðviljans sé gerð að ráði
þeirra Einars Olgeirssonar og
Magnúsar Kjartanssonar, sem
mest er í mun að gera veg Hanni-
bals sem minnstan, og hefur raun
ar orðið vel ágengt við að fella
gengi hans innan Kommúnista-
flokksins. Svo endar þessi rit-
stjóri forustugrein blaðsins sama
dag á því að tala um ,ódrengskap‘
annarra!
Hlrnuiismnm on
ekíJ ríkisstjúni
— Greinargerð
Seðlabankans
Framhald af bls. 1.
ATVINNUVEGUNUM
OFBOÐIÐ
Nú hefur hins vegar farið svo,
að samið hefur verið um kaup-
Ihækkanir, sem hafa munu áhrif
til hækkunar á allt kaupgjald og
verðlag á næstunni. Þessar kaup-
hækkanir eru yfirleitt taldar
hækka launakostnað atvinnuveg-
anna um .13 til 17% nú þegar,
auk viðbótarhækkunar á næsta
éri um 4%. — Þetta mikil hækk-
un kaupgjalds er mun meira en
atvinnuvegirnir geta tekið á sig
vegna aukinna afkasta.
Áhrif kauphækkananna á hag-
kerfið munu einkum koma fram
með tvennum hætti: Annars veg-
er munu þær hafa í för með sér
versnandi afkomu útflutningsat-
vinnuveganna og leiða til sam-
dráttar í útflutningsframleiðsl-
unni og minnka atvinnu við
hana, en hins vegar leiða til auk-
innar eftirspurnar eftir erlend-
um gjaldeyri. Þetta hvorttveggja
mun svo hafa í för með sér
greiðsluhalla við útlönd og nýja
gj aldeyrisörðugleika.
Nokkur tími mun að sjálfsögðu
líða unz afleiðingar kauphækk-
ananna koma fram af fullum
þunga, en það væri að dómi Seðla
bankans hið mesta óráð að láta
gagnráðstafanir bíða unz kömið
væri út í öngþveiti, alvarlegan
gjaldeyrisskort og stöðvun út-
flutningsframleiðslunnar. Væri
þannig látið reka á reiðanum
mundi brátt eyðileggja það,
sem áunnizt hefur að undanförnu
og veikja traust á fjármálum ís-
lands utan lands og innan. Spá-
kaupmennska mundi og þróast í
skjóli óvissunnar og þess verð-
bólguótta, sem þessu ástandi
fylgdi.
ÞRJÁR AöALLEIÐIR
Seðlabankinn hefur athugað
þær þrjár aðalleiðir, sem til
greina geta komið til þess að
forðast jafnvægisleysi í gjald-
eyrismálum þjóðarinnar.
Ein leiðin mundi vera fólgin
í því, að draga úr þensluáhrifun-
um með því að gera ráðstafanir,
sem hefðu í för með sér samidrátt
í neýzlu og fjárfestingu, með því
m.a., að lagðir yrðu á nýir skatt-
ar, vextir hækkaðir og aðrar ráð-
stafanir gerðar í peningamálum.
Þessi leið væri hörkuleg, mundi
valda verulegum samdrætti í at-
vinnu og framleiðslu, en myndi
hins vegar ekki bæta hag útflutn
ingsatvinnuveganna. Af þessum
ástæðum telur Seðlabankinn
hana ekki færa.
Önnur leið gæti verið að gripa
til hafta, uppbóta og styrkja með
nýjum gjaldeyrisskatti eða aukn-
um innflutningsgjöldum. Þessi
leið hefur verið farin hér áður í
mörg ár og reynzt illa, og var
ormn ófær, þegar frá henni var
horfið með efnahagsaðgjörðunum
í febrúar 1960.
Þriðja leiðin er að lækka gengi
íslenzku krónunnar til samræmis
við þá röskun, sem kauphækkan-
irnar hafa í för með sér. Seðla-
fcankinn telur þessa leið þá einu,
sem nú sé fær til þess að afstýra
þeim vanda, sem framundan er,
enda verði jafnframt gerðar ráð-
stafanir til þess að tryggja, að
kauphækkanirnar og gengisbreyt
ingin leiði ekki til lánsfjárþenslu,
eða meiri hækkana á verðlagi en
óhjákvæmilegt er.
ÓHJÁKVÆMILEG
RÁÐSTÖFUN
Seðlabankanum er ljóst hve al-
varlegt það er, að þurfa að grípa
til gengislækkunar svo skömmu
eftir stórfellda gengisbreytingu á
síðasta ári. Hins vegar telur hann
óhjákvæmilegt, að horfast í augu
við þann vanda, sem skapazt hef-
ur, og með þeirri gengisbreyt-
ingu, sem nú er ákveðin, á að
geta tekizt að tryggja á ný nauð-
synlegt jafnvægi i gjaldeyrismál-
um og við<unandi rekstursgrund-
völl meginhluta útflutningsat-
vinnuveganna, en undir þróun
þeirra er velmegun þjóðarinnar
komin öðru framur.
Mynd af forsiðu Þjóöviljant
í gœr. Hannibal Valdimara-
son vinstra megin og krón-
an, sem hann skerti, hœgra
megin við grein hans.
Vaxtatal
Vart kemur svo út blað af Tim
anum að ekki sé þar krafizt lækk
unar vaxta. Varla getur mönnum
í alvöru dottið í hug að leiðin tH
að tryggja efnahagsjafnvægi eftir
stórfelldar kaniphækkanir sé sú
að lækka vexti og auka útlán.
AUir sjá i hendi sér að slíkt
mundi leiða til aukinnar gjald-
eyrisnotkunar, þenzlu í þjóðfélag-
inu og verðbólguþróunar. Skýr-
ingin á kröfu Framsóknarflokks-
ins um vaxtalækkun er hinsvegar
augljós. Þeir láta sér ekki nægja
þann árangur, sem náðist af
svika-samningum SÍS, þegar
verulegum hluta af skuldum fyr-
irtækisins var velt yfir á almenn-
ing. Til viðbótar kref jast þeir þess
að vextir séu lækkaðir á afgang-
inum og þannig á málum haldið
að verðbólga minnki skuldir fyrir
tækisins enn meir en orðið er.
Hagstæður greiðslu-
jöfnuður ríkissjóðs 1960
I yfirliti, sem Gunnar Thorodd-
sen fjármálaráðherra gaf nýlega
um hag ríkissjóðs, kom fram að
greiðslujöfnuður var á síðasta
ári hagstæður um 10.7 millj. kr.
Fjármálaráðherra upplýsti einn-
ig að heildartekjur ríkissjóðs
hefðu orðið 13VS millj. kr. undir
áætlun á árinu, en útgjöld rikis
sjóðs 51.3 millj. kr. lægri en áætl
að hafði verið. Hagur rikissjóðs
var þannig góður á síðasta ári, en
jafnvægi í ríkisbúsakpnum er
einmitt eitt af frumskilyrðum
þess að traust efnahagslíf þróist.
Stjórnarandstæðingar eru af og
til að tala um að hag<ur ríkissjóðs
sé afleitur. Yfirlit fjármálaráð-
herra fyrir siðasta ár tekur þó af
öll tvímæli um að hagurinn var
góður á síðasta ári og svo mun
einnig verða í ár.
>