Morgunblaðið - 10.08.1961, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 10. ágúst 1961
MORCVNBLAÐtÐ
13
Tjarnarborg
riýtt félagsheJmili Ólafsfirðinga
Sli. tAUGARDAG var vígt nýtt
félagsheimili á Ólafsfirði. Ber
það nafnið Tjarnarborg og er að
frágangi og tilhögunr eitt hið full
komnasta samkomuhús sinnar
tegundar hérlendis.
Ví gsluljóð
TJARNARBOBG
Vígsluljóð 29/7 1961.
Við heimsækjum vini á
hátíðastund
á hlýjum og sólbjörtum degi.
Við öll höfum þráð þennan
fagnaðarfund,
sem fyrnast né gleymast mun eigi,
því vonirnar urðu að veruleik hér
þá vígt þetta félagsheimili er.
Þið ötula fólk, bæði meyjar og
menn,
sem mest hafið stutt hér til dáða.
Við sáum það áður, og sjáum
það enn,
að seinþreytt þið eruð til ráða.
Ef lyfta þarf björgum til bóta
í byggð,
þið bjóðist til starfa af festu og
tryggð.
Við trúum því hiklaust að til séu
enn
þeir töfrar, sem valda því máttu,
að íslenzkar byggðir og bæir og
menn
sér blessandi varðengla áttu,
I>eir hlífi ykkur öllum við sjó og
í sveit,
þeir signi og verji vorn
itthagareit.
' J. M.
Vinna hófst við húsbygginguna
fyrir um 6 árum. Teikningar
gerði Haldór Kalldórsson arki-
tekt í Reykjavík, en innanhús-
teikningu Sigvaldi Thordarson
arkítekt. Byggingameistari var
Gísli Magnússon, Ólafsfirði. Yfir
smiður innanhúss var Þórður
Friðbjarnarson frá Akureyri, en
Magnús Stefánsson rafvirkja-
meistari á Ólafsfirði sá um raf-
lagnir. Hans og Kristján Vigfús-
synir frá Litla-Árskógi máluðu
innanhúss, en Sigmundur Jóns-
son annaðist utanhúss-málningu.
Nýja blikksmiðjan í Reykjavík
Tjarnarborg — félagsheimili Ólafsfirðinga
setti upp lofthreinsunarkerfi en
Tómas Björnsson á Akureyri ann
aðist hitalögn. Að þessari bygg-
ingu standa Ólafsfjarðarbær á-
samt 10 félögum á Ólafsfirði.
Vígsluhátíðin hófst laust eftir kl.
15, sl. laugardag, en til hennar
var boðið öllum fullorðnum
heimamönnum, svo og burtflutt
um Ólafsfirðingum, en þeir
Aðalsalur félagsheimilisins Á
mættu margir. A sjötta hundrað
manns sat þetta hóf og var veit-
inga neytt sem slysavarnarkonur
önnuðust svo og konur úr verka
kvennafélaginu Siguiwon og einn
ig konur úr kvenfélaginu Æsk-
unni. Framkvæmdastjóri hússins
er Jakob Ágústsson.
Björn Stefánsson setti samkom
una, og stjórnaði ræðuhöldum,
en margir tóku til máls, bæði
heimamenn og burtfluttir Ólafs-
firðingar. Séra Kristján Búason
flutti vígsluræðu og Gísli Magn-
ússon múrarameistari lýsti hús-
inu. Ásgrímur Hartmannsson
bæjarstjóri rakti sögu byggingar
innar frá upphafi. Á milli ræðu
halda var almennur söngur og
honum stjórnaði Kristinn Þor-
steinssor. Akureyri. Einnig söng
Erlingur Vigfússon einsöng með
undirleik Ragnars Björnssonar.
Að borðhaldi loknu var stiginn
dans af miklu fjöri frameftir
nóttu, við undirleik „Gautanna“
frá Siglufirði. Á sunnudag var
svo barnaskemmtun og var til
hennar boðið öllum börnum bæj
arins. Tjarnarborg er mjög glæsi
legt hús, stendur það í hjarta
Frh. á bls. 17.
Kaupsýslumenn ekki skamma verðir? — Nokkurs konar opinberir starfsmenn
— Allt mælt og vegið, svo að réttlætið fengi notið sín — Ævintýramennska að
leita nýrra viðskiptasambanda! — Ekkert náttúrulögmál að íslendingar verði
að búa við verri viðskiptakjör en aðrir — um þetta m. a. f jallar Vettvangur í dag
HÉR á árunum kom varla svo
út kommúnistablað, að þar
væru heildsalar ekki hrakyrtir.
Og ekki vönduðu ýmsir aðrir
þeim kvéðjurnar. Starfsheiti
stórkaupmanna var vel á vegi
að verða vinsælasta skammar-
yrði vinstri manna.
i En hve margir hafa veitt því
athygli, að heita má að skamm-
ir þessar séu hljóðnaðar? Kaup-
inennirnir virðast orðnir álíka
sauðmeinlausir og sendisveinarn
ir þeirra. Á þá er ekki lengur
eyðandi púðri í vinstri press-
unni.
1 _ Og hve margir hafa hug-
leitt hvernig á þessu getur stað-
ið?
1 Óumdeild staðreynd er það,
að kommúnistar ætla sér að
kollvarpa hinu lýðræðislega
Stjórnarfari og reisa þess í stað,
það sem þeir kalla alþýðulýð-
ræði. Staðreynd er það líka, að
öllum áróðursmætti beita þeir
hverja stundu í þágu þess mark-
miðs, og reyna þá auðvitað að
eyðileggja það, sem þeir telja
styrkast í hinu lýðræðislega
þjóðfélagi hverju sinni. Með
þetta í huga er ómaksins vert
fyrir alla þá, sem lýðfrelsi
unna, að leita svars við spurn-
ingunni: Hvernig getur á því
staðið, að þeir telja kaup-
mannastéttina ekki lengur
6kamma verða?
Fyrst hlýtur mönnum þá að
detta í hug, að kaupmenn séu
ekki lengur einhver öflugasta
stétt atvinnurekenda, sem gegni
einu þýðingarmesta hlutverki í
þjóðfélaginu á þann hátt, sem
lýðræðisskipulagið ætlist til —
og kommúnistar þar af leiðandi
telji sér skylt að berjast hart
gegn.
□
Hvaða breyting er það þá,
sem orðið hefur á högum kaup-
mannastéttar og verzlunar-
mannastéttar í heild? í stuttu
máli eitthvað á þessa leið: Þeir,
sem verzlun ráku, voru á hafta-
tímanum gerðir að nokkurs
konar opinberum starfsmönn-
um. Einum heildsalanum var
t.d. sagt, að hann mætti flytja
inn þessa vörutegund fyrir eina
milljón, aðra fyrir tvær og þá
þriðju fyrir þrjár milljónir
króna það árið. Síðan var hon-
um sagt, að á þessa vöru* mætti
hann leggja ákveðinn hundraðs-
hluta af verði. Segjum að
álagningin hafi numið 400 þús-
und krónum í heild. Það nægði
til að greiða þremur starfs-
mönnum laun, borga skrifstofu-
kostnað og sitthvað smávegis.
Sjálfur hefði innflytjandinn svo
svipaðan afgang og maðurinn í
riefndinni, sem gæðunum út-
hlutaði. Allt var mælt og vegið,
svo að réttlætið fengi notið sín.
Sérstaklega var svo lögð á það
rík áherzla, að menn sólunduðu
ekki fjármunum með þeirri
ævintýramennsku að leita nýrra
viðskiptasambanda eða leggja í
óþarfa innkaupakostnað. Ríkið
skyldi sjá fyrir því að alltaf
væri hæfilegur vöruskortur,
svo að allt seldist samstundis,
sem inn yrði flutt, og þess
vegna skipti verðlag og vöru-
gæði ekki miklu máli. Gott
þótti það svo, þegar heildsalar,
og jafnvel Sambandið meðtalið,
fengust til þess að hafa sam-
stöðu um ákveðin innkaup,
skipta vörunni á milli sín sjálf-
ir og hlífa nefndunum við ó-
þarfa umstangi. Þá var líka
endanlega girt fyrir allt þvaður
um það að vörur væru mismun-
andi dýrar eða mismunandi góð
ar í verzlununum, heldur allt
slétt og fellt og lagað að vilja
valdhafanna.
Þessir dagar voru ekki erfiðir
fyrir innflytjendur, ef frá eru
skildar þreytandi setur á nefnda
skrifstofunum. Þeir vissu fyrir-
fram, hvað þeir hefðu í tekjur,
þurftu engu að hætta og lítið
á sig að leggja. Þeir duglegri
gátu svo stofnsett annað fyrir-
tæki, til dæmis smáiðnað eða
eitthvað slíkt og náð sér í tvö-
föld forstjóralaun, þótt hvor
um sig væru kannske ekki
mjög rífleg. 1 sjálfu sér var
þetta þægilegra en að eiga það
á hættu að sendingin, sem mest
var fyrir haft og helzt átti að
græða á, yrði svo seld undir
kostnaðarverði vegna duttlunga
neytenda.
Þannig bar það að, að reisnin
hvarf af kaupsýslustéttinni um
leið og íslenzkir neytendur,
einir allra meðal lýðfrjálsra
þjóða, voru sviptir þeim kjara-
bótum, sem harðsnúin sam-
keppni fæíir þeim.
En nú segja menn: Þessi tími
er liðinn, innflutningur er að
verulegu leyti frjáls og nú eiga
innflytjendur að láta hendur
standa fram úr ermum, keppa
um hylli neytenda og gera sem'
hagkvæmust innkaup. Þetta er
að nokkru leyti rétt, en alls
ekki öllu leyti.
í fyrsta lagi er.það enn svo,
að í gildi eru ströng verðlags-
ákvæði, sem segja til um, hve
mikið megi leggja á hverja
vörutegund. Og því dýrari, sem
varan er, þeim mun fleiri króp-
urnar fær innflytjandinn og
jafnframt vörudreifandinn, smá-
salinn. En ekki nóg með það.
Því er svo einkennilega fyrir-
komið, að því nauðsynlegri sem
varan er, þeim mun minna
fæst oftast fyrir að útvega
hana.
í öðru lagi eru enn veiga-
mikil viðskipti bundin við
Áustur-Evrópuríkin. 1 þeim við-
skiptum er um mjög takmark-
aða samkeppni að ræða og var-
an yfirleitt lítt eftirsótt.
í þriðja lagi er verzlunin yfir
leitt févana. Menn reyna að
halda í horfinu. Þeir gætu ekki,
þótt þeir vildu, lagt í mikla
áhættu, enda ekki eftir miklu
að slægjast þótt þeim tækist
fyrir harðfylgi að ná inn betri
og ódýrari vöru. En fjárskortur
verzlunarinnar stafar meðfram
af fráleitum skattalögum.
Við vitum það blaðamennirnir,
sem allt reynum að þefa uppi,
að kaupmenn og verzlunarfélög
heyja nú harða hríð til að fá
hrundið þeim álagningarreglum,
sem nú munu orðnar þannig, að
fé gengur af verzluninni dag
hvern, svo að þeir, sem fylgja
frjálsu framtaki, þurfa naunj-
ast, fremur en hinir, að hafa
áhyggjur af umræðum um
einka- eða félagsverzlun —
nema þá sem sagnfræði — ef
áfram stefnir sem horfir. En þá
vaknar spurningin um það,
hvort kauDmenn séu reiðubúnir
til að mæta frjálsri samkeppni,
þ. á m. banni við hverskyns
samtökum um verðmyndun. Það
skal fúslega játað, að fæstir
þeirra eru vel undir slíka bar-
áttu búnir. En samt er það eina
lausnin. Ef lappað er upp á
álagningarreglurnar, getur það
framlengt embættismennskuna í
íslenzkri verzlun, en það getur
ekki endurvakið traustið á og
virðinguna fyrir heilbrigðri og
þróttmikilli verzlunarstétt. Og
sízt af öllu getur það tryggt
frambúðarhagsmuni þeirrar þjóð
ar, sem rekur hvað mest utan-
ríkisviðskipti allra þjóða.
Það er ekkert náttúrulögmál,
að íslendingar verði að búa við
verri viðskiptakjþr en aðrir. En
það er algilt viðskiptalögmál, að
frjálsræði £ verzlun örfar al-
hliða framfarir um leið og það
tryggir hag neytenda. Þær leif-
ar haftakerfisins, sem verðlags-
eftirlit er, verður að afnema
fyrr en síðar.
Það er verð vörunnar til neyt
andans, gsfeði hennar og sú þjón
usta, sem almenningur nýtur,
sem máli skiptir að lokum, en
ekki hver hluti verðsins er
álagning. Og allt þetta verður
hagkvæmara neytendum í
frjálsri og harðri samkeppni.
Skáldlegir stjórnmálamenn
tala oft um þjóðarskútuna. —■
Henni verður ekíci siglt undir
fúnum seglum, þótt vel hafi ver
ið staðið að endurbyggingu henn
ar að undanförnu.
Vonandi hafa fleiri leitt að
þessu hugann um það leyti sem
framangreint var skrifað — á
frídegi verzlunarmanna.
Ey. Kon.