Morgunblaðið - 10.08.1961, Page 17

/f Fimmtudagur 10. ágúst 1961
MORGVTtVL 4 T) 1 Ð
17
Um stærstu laxa,
sem vitað er
að veiðzt hafi hér á landi
F Y R I R nokkru gekkst
Veiðimálaskrifstofan fyrir
sýningu í Morgunblaðs-
glugganum, og var þar m.
a. sýndur Grímsey-jarlax-
inn mikli, sem Óli Bjarna-
son í Grímsey fékk í net
í aprílbyrjun 1957. Varð
mörgum vegfarendum, og
þá ekki sízt veiðimönn-
um, starsýnt á ferlíkið í
glugganum, sem vó á sín-
um tíma 49 pund blóðgað-
ur. —■
Þessi sýning gefur tilefni til
þess að rifja hér upp til gam-
ans ýmislegt um stærstu laxa,
sem sögur fara af hérlendis.
Stórir Iaxar
Þór Guðjónsson veiðimála-
stjóri, ritaði grein, sem hann
nefndi „Stórir laxar“ í Nátt-
úrufræðinginn 1957. Telur
hann þar að Grímseyjarlaxinn
mikli sé íslenzkur að uppruna.
og gæti vel hafa verið úr Laxá
í Þingeyjarsýslu, því í þá á
ganga óvenju stórir laxar, svo
sem alkunna er. Hinu má e.t.
v. við bæta, að þeir, sem
stunda að jafnaði laxveiði í
Laxá telja það engum vafa
undirorpið hvaðan risalaxinn
er upprunninn!
í grein sinni skýrir veiði-
málastjóri frá þvf markverð-
Víglundur Guðmundsson
með 37 V; punda laxinn úr
Brúará, 1952. Þessi mynd
birtist á forsíðu Veiði-
mannsins á sínum tíma.
asta, sem honum er kunnugt
um stóra laxa, sem veiðzt hafa
hér á landi. og er hér á eftir
að mestu stuðzt við það.
Risalax hjá Flóðatanga
Á síðustu öld veiddist risa-
lax í silunganet í Hvitá í Borg
arfirði hjá Flóðatanga, en
menn eru ekki á eitt sáttir um
þyngd hans, hvenær hann var
veiddur eða af hverjum. Björn
J. Blöndal, rithöfundur hefur
skýrt frá því bæði í bókinni
„Að kvöldi dags“ og í „Veiði
manninum“, að lax þessi hafi
verið 70 pund að þyngd. Björn
bar sögu þessa undir Þorstein
Böðvarsson í Grafardal, sem
heyrt hafði hana frá sömu
mönnum og Björn. Taldi Þor
steinn laxinn hafa vegið 65 til
70 pund, en hélt síðari töluna
réttari. Stefán Ólafsson hefur
talið í „Veiðimanninum" að
Björn fari rétt með þyngd og
annað í frásögninni um Flóða
tangalaxinn, en bætir því við,
að laxin hafi veiðzt í svokall
aðri Sandskarðalögn, í kvísl
úr Hvítá, sem nú er þurr, og
einnig að Hálfdán bóndi á
Flóðatanga hafi veitt laxinn
um 1880. Kjartan Bergmann
sonur annars sögumanns ofan
nefndra manna telur að laxinn
hafi vegið 64 pund og er Jósef
Björnsson honum sammála
um þyngdina.
Bréf frá Jósef
I bréfi, sem Morgunblaðinu
barst fyrir nokru frá Jósef á
Svarfhóli, segir m.a. svo:
Sá stærsti, sem ég veit
um, veiddist á Flóðatanga í
Stafholtstungum á seinni
hluta síðustu aldar. Hann vó
64 pund, en frekari skil á hon
um get ég reyndar ekki gert
svo teljandi sé, en um þyngd
ina veit ég að er rétt, því um
það bar öllum saman, sem ég
heyrði á það minnast, því um
þessa risaskepnu var mikið
talað í þá daga.“
Kjartan Bergmann telur,
samkvæmt grein Þórs Guðjóns
sonar, og hefur það eftir föður
sínum, Guðjóni Kjartanssyni,
bónda á Flóðatanga, að stóri
laxinn hafi veiðzt á búskapar
árum Ásmundar Þórðarsonar
á Flóðatanga, 1840—1862. Tel
ur Kjartan að Ásmundur hafi
veitt laxinn, eða Björn sonur
hans, sem síðar bjó á Svarf-
hóli. Þá hefur Kristján Fjeld-
sted í Ferjukoti það eftir Sig
urði föður sínum, að Flóða-
tangalaxinn hafi vegið 120
merkur, eða 60 pund. En hvort
sem laxinn hefur verið 60, 64
eða 70 pund að þyngd þá er
hann stærsti lax, sem sögur
fara af hér á landi.
45 punda lax í ádrætti
Árið 1895 veidist 45 punda
lax í ádrætti í Laxá í Þingeyj-
arsýslu. Veiddist laxinn frá
Nesi, en þar bjó þá Þorgrímur
Pétursson. Laxinn veiddu Sig
urður Guðmundsson og Jakob
Þorgrímsson í Vitaðsgjafa, en
Steingrímur Baldvinsson,
bóndi í Nesi og Karl Sigurðs-
son, bóndi á Knútsstöðum eru
heimildarmenn veiðimála-
stjóra um þennan stórlax.
36 punda hoplax
Sigurður Sigurðsson, bóndi
að Núpum í Aðaldal, segir
1957 í bréfi til Sæmundar Ste
fánssonar, stórkaupmanns, að
jóladag 1929 hafi fundist dauð
ur stórlax í Laxá í Þingeyjar
sýslu. Telur Sigurður að lax
inn hafi verið 123 cm. frá
trjónu aftur að sporði, eða um
133 cm. ef sporðlengdinni er
bætt við. Minnir Sigurð, að lax
inn hafi vegið 36 pund, og hef
ur hann því verið 40—49 pund

Bræðurnir
Þorvaldur,
Björn og Jón
J. Blöndal
með 36 punda
laxinn, sem sá
síðastnefndi
fékk við
Svarthöfða
í ágúst 1930.
Jakob Hafstein með stóra
laxinn úr Höfðahyl, 10. júlí
1942.
nýrunninn úr sjó, því gera má
ráð fyrir að hann hafi tapað
alt að 30% af þyngd sinni frá
því hann gekk í ána. Telur
veiðimálastjóri líklegt, að hér
hafi verið um að ræða einn af
fjórum stærstu löxum, sem á
land hafa komið hér.
Sjö stórlaxar
Til eru frásagnir af sjö löx
um á milli 36 og 39 pund að
þyngd. Stærsti lax, sem veiðzt
hefur í Árnessýslu, fék'kst fyrir
44 árum í lögn, sem kölluð var
Vikin og var úti í Ölfusá. í
júní 1946 fékk Kristinn Sveins
son 38 % pd. lax á stöng í Hvítá
hjá Iðu og í septembefbyrjun
1952 veiddi Víglundur Guð-
mundsson 37 % pd. lax á stöng
á mótum Brúarár og Hvítár.
f Hvítá í Borgarfirði hafa
veiðst tveir 36 pd. laxar. —
Fékkst annar í króknet hjá
Ferjukoti rétt fyrir 1920. í
netinu var einig 26 pd. lax.
Hinn laxinn var veiddur á
stöng í ágúst 1930 fyrir Svart
höfða af Jóni J. Blöndal, hag
fræðingi frá Stafholtsey.
Laxá mesta stórlaxaáin
f Laxá í Þingeyjarsýslu hafa
veiðzt tiltölulega flestir stór-
laxar miðað við laxafjöldann
sem gengur í ána og má því ó
hikað telja hana mestu stór-
laxaá á landinu. Tveir 36%
pd. laxar hafa veiðzt á stöng
í henni, annar af L. S. Fort-
pscue hjá Nesi 1912, en hinn
fékk Jakob Hafstein í júlí
1942, í Höfðahyl.
Hér hefur verið drepið á
stærstu laxa, sem Þór Guð-
jónsson, veiðimálastjóri hefur
haft spurnir af, en gaman væri
að heyra hvort einhverjir
kynnu að vita deili á fleiri
stórlöxum, sem veiðzt hafa
hér á landi, og ef svo er, þá
eru það vinsamleg tilmæli að
þeir sendi Mbl. eða veiðimála
skrifstofunni upplýsingar þar
að lútandi.
— hh
Presta-
félag
Hóla-
stiftis
PRESTAFÉLAG Hólastiftis held-
ur aðalfund sinn á Hóium í
Hjaltadal um næstu helgi.
Fundurinn hefst laugardaginn
12. ágúst kl. 2 e.h. með ávarpi
formanns, sr. Sigurðar Stefáns-
sonar, vígslubiskups, en síðan
fara fram venjuleg aðalfundar-
störf. Rætt verður sérstaklega um
útgáfustarfsemi félagsins og
væntanleg hátiðahöld á Hólum
sumarið 1963 á tveggja alda af-
mæli Hóladómkirkju.
Önnur dagskráratriði verða
sem hér segir:
Sr. Stefán V. Snævarr á Völl-
um flytur erindi um „ýmsar helgi
athafnir og framkvæmd þeirra",
og verða umræður um það efni.
Sr. Finnbogi L. Kristjánsson í
Hvammi heldur fræðilegan fyrir
lestur um frumkristnina, en sr.
Pétur Sigurgeirsson á Akureyri
segir frá kirkjulegu starfi í Vest
urheimi og sýnir myndir til
skýringar.
Um kvöldið verður helgistund
í kirkjunni og annast hana sr.
Lárus Arnórsson á Miklabæ.
Sunnudaginn 13. ágúst, að
morgni, lýkur fundarstörfum, en
kl. 2 e.h. hefst almenn guðsþjón-
usta í Hóladómkirkju og prédik-
ar þar gestur fundarins, síra Sig-
urður Einarsson, skáld í Holti,
en dómprófastur, sr. Björn
Björnsson, og vígslubiskup þjóna
fyrir altari. f messulok flytur síra
Friðrik A. Friðriksson, prófastur
á Húsavík, erindi.
Prestar Hólastiftis munu fjöl-
menna á fund þennan, en að sjálf
sögðu eru allir aðrir prestar
einnig velkomnir heim að Hólum
fundardagana. Aðeins þarf að til
kynna það í tíma, sé um gistingu
að ræða eða aðra fyrirgreiðfelu.
Myndin er af Gunnari og Krist
björgu.
HoríÖu reiÖur um
öxl — 70. sýnintj
— Tjarnarborg
Frh. af bls. 13.
Ibæjarins en lítil tjörn sunnan
Ihússins prýðir umhverfið og á
hún eflaust eftir að setja sinn
svip ábæinn, þegar fullkomlega
er frá henni gengið. Tjarnarborg
er að flatarmáli 506 fermetrar,
en 3800 rúmmetrar. Aðalsalurinn
rúmar 250—300 manns. en auk
herbergi, svo og búningsherbergi
•g rúmgott eldhús auk annara
þess eru svalir sem munu hafa
nálægt 100 sæti, þá er veitinga-
salur til hliðar við aðalsalinn og
er þar rúm fyrir 100 manns við
borð. Leiksvið er mjög rúmgott,
og er búið hinum fullkomnustu
tækjum. Kvikmyndasýninga-
vélar eru enn ókomnar en þær
verða af þýzkri gerð „BAUER“.
Á efri hæð er allstór fundarsal-
ur, en auk þess nokkur minni
herbergi.svosem búningsherbergi
og rúmgott eldhús, auk annarra
geymslna. Með tilkomu þessa
húss hefir rætzt langþráð ósk
Ólafsfirðinga um fullkomið og
vandað félagsheimili, en þess var
brýn þörf, því lélegur húsakostur
var til skemtanahalds í þessum
ört vaxandi bæ. Stjórn Tjarnar-
borgar skipa nú Ásgrímur Hart-
mannson bæjarstjóri, Björn Ste-
fánsson skólastjóri, Jón Ásgeirs-
son, Gísli Magnússon, Jónmund-
ur Stefánsson, Jakob Ágústsson
og Ármann Þórðarson.
st. e. sig.
N.K. FÖSTUDAG sýnir leikflokk
ur Þjóðleikshússins leikritið —
„Hbrfðu reiður um öxl“ í 70. sinn
og verður sú sýning í Keflavík í
Félagsbíói. Á laugardaginn kem
ur verður leikurinn sýndur í
hinu nýja og glæsilega félags-
heimili í Biskupstungum Ara-
tungu, en á sunnudag á Hellu.
Auk þess verður leikurinn sýnd
ur á Kirkjubæjarklaustri, Vík í
Mýrdal og í Vestmannaeyjum á
næstunni.
Horfðu reiður um öxl hefur
verið sýnt í flestum samkomuhús
um landsins á þessu sumri og er
þetta lengsta leikferð Þjóðleik-
hússins um mrgra ára bil