Morgunblaðið - 13.08.1961, Blaðsíða 8

Ochnefititék
Sunnudagur 13. ágúst 1961
Af
erlendum vettvangi
1 DANMÖRKU er nýkomin á
markaðinn skáldsaga eftir ung-
an pólskan höfund sem á sínum
tima vakti athygli á sér með
því að flýja vestur fyrir tjald
en snúa síðan heim til Póllands
aftur. Hann heitir Marek
Hlasko, og bók hans ber á
dönsku heitið „Næste mand til
paradis". Hlasko hefur lært
ýmislegt af Ernest Hemingway,
en þó einkanlega af hinum
„franska Hemingway“, Georges
Arnaud, sem samdi hina minnis-
stæðu skáldsögu „Laun óttans"
(kvikmyndin sem gerð var eftir
henni hlaut heimsfrægð).
Skáldsaga Hlaskos fjallar um
flokk vörubílstjóra sem vinna að
flutningum í skógarhéraði í
Suður-Póllandi og aka fyrir
björg einn af öðrum. Frásögnin
hefst á því, að einn hinna eld-
gömlu og úr sér gengnu vöru-
bíla hefur oltið fyrir björg með
trjáfarm sinn. Félagar bílstjór-
ans leita að líkinu, sem þeir
vita að er illa útleikið, og þeim
léttir öllum þegar búið er að
koma því í kassa og setja lok á.
Stífl Hlaskos er frumstæður og
„harðsoðinn", en hann dregur
upp ljósa mynd af þessum öku-
föntum, sem opinberlega hafa
það göfuga sósíalíska hlutverk
að útvega alþýðulýðveldinu trjá
við, hvað sem það kostar, en
aka eins og vitlausir menn, af
því þeir eiga bara einn kost í
lífinu.
Fræðilega eru þeir auðvitað
frjálsir að því að láta bílgarm-
ana eiga sig og halda til borg-
arinnar, en í reyndinni er þessi
kostur ekki fyrir hendi, því hið
nýja þjóðfélag býður þeim ekki
upp á annað en skógana. Allir
eiga þeir misjafna fortíð. Einn
þeirra hefur setið í fangelsi fyr-
ir að kála elskhuga konu sinn-
ar. Annar hefur verið deigur í
trúnni á hugsjónir Flokksins.
Þennan harðsvíraða kumpána,
Zawaba, hefur Flokkurinn sent
hinum uppreisnargjörnu bíl-
stjórum í staðinn fyrir nýju
rauðu vörubílana, sem þeim
hafði verið lofað. ..Tilgangurinn
helgar tæki Zawabas, sem eru
skammbyssa og merkt spil sem
hann notar til að ná þessum
dauðadæmdu mönnum á sitt
vald. Harðgerðustu mennirnir í
flokknum, hinn hugprúði morð-
ingi Ni og „dauða sálin“ Wars-
zawiak, geta ekkert gert til að
koma honum fyrir kattarnef.
Hins vegar tekst kvensniftinni,
sem Flokksfulltrúinn hefur með
ferðis, að murka lífið úr nokkr-
um félaganna, áður en hún snýr
aftur til iðju sinnar í borginni.
„Næste mand til paradis" er
ekki í flokki þeirra sósíalreal-
ísku bóka sem koma Krústsjov
til að geispa. Sagan er „hröð“
og geysispennandi aflestrar, en
hún býr líka yfir Ijóðrænum
töfrum, einkanlega í náttúrulýs-
ingum. Hún lýsir með miskunn-
arlausum hætti þjóðfélagi sem
er ekki síður grimmt við utan-
garðsmennina en auðvaldsþjóð-
félagið. Og samúð skáldsins er
einmitt rneð ■ þessum utangarðs-
mönnum. í baksýn sjáum við
svo hinn velalda hóp Flokks-
flóna, fýlulegar sveitastúlkur,
feita sjálfseignarbændur, veit-
ingamenn með vonda samvizku
og hrakta smákapítalista sem
taka með ólöglegum hætti trén
sem bílstjórunum lánast að
lauma tU þeirra. Öliu þessu
fólki er lý*t án s: ' '.nlegrar
samúðar.
Saurúðin ar hjá bílstjórumam,
hinum dauðadwmdu vúdmönn-
Robert Graves
ius“, sem fjallar um Rómaveldi
og er talin meðal klassískra
verka af sínu tagi.
Hann hefur skrifað fjöldann
allan af öðrum bókum í ó-
bundnu máli, bæði alvarlegs
eðlis og til skemmtunar, og
mun meginpartur þeirra hafa
verið skrifaður í þeim tilgangi
einum að hafa í sig og á. Hins
vegar er ljóðagerðin köllun hans
og þar liggur varanlegasta fram
lag hans til bókmenntanna. Til
marks um stöðu hans í enskri
ljóðlist má hafa að í vetur leið
var hann kjörinn eftirmaður
W. H. Audens sem fyrirlesari í
enskri ljóðlist við háskólann í
Oxford, en það þykir einn.
mesti virðingarvottur sem ljóð-
skáldum þar í landi er sýndur.
Graves er af enskum og írsk-
um toga; faðir hans var sér-
fræðingur í írskum þjóðsögum.
Irski þátturinn í eðli hans þyk-
ir áberandi: hann er uppreisnar-
maður, bardagamaður, fer sínar
eigin leiðir í öllum hlutum og
yrkir manna bezt um ástir. Eft.
ir dauða irska skáldsins W. B.
Yeats árið 1939 hefur ekkert
enskumælandi skáld ort hjart-
næmari ástaljóð.
Enda þótt Graves hafi skriLð
merkilegt rit um grískar goö-
Framh. á bls. lö

um þessara kommúnísku „út-
rýmingarbúða", sem hafa ekki
gaddavirsgirðingu og hlekkja
menn ekki með járnkeðjum, en
binda þá eigi að síður við hálf-
ónýta bílana meðan þeim end-
ist stuttur aldur. Þessa fanga án
fangavarða fjallar Hlasko um
eins og manneskjur, og hann
virðist gefa í skyn, að hver sú
paradís sem keypt er við lífi
þessara manna sé of dýru verði
keypt.
Þess vegna *r Zawaba ekki
fögnuður í hug, þegar hann
ásamt „síðasta móhíkananum",
Warszawiak, sér nýja og betri
bíla renna í hlað með nýja bíl-
stjóra. Sólargeislarnir, sem
brotna á þeim, særa hann í aug-
un, svo hann verður að bera
þungar, magnlausar hendurnar
fyrir þau. Martröðinni er ekki
lokið. En bæði félagi Zawaba
og félagi Warszawiak hafa þeg-
ar goldið hinum opinbera guði
markaðinn safn ljóða sinna,
og er það út af fyrir sig við-
burður, því Graves er meðal
merkilegustu Ijóðskálda á enska
tungu eins og stendur. Annars
hefur hann komið víða við á
ritferli sínum og er sennilega
Peter Scott
þekxtastur fyrir bækur sínar i
óbundnu máli: tveggja binda
rit um grískar goðsagnir (Pen-
guin 1026 og 1027), hálærða
bók um skáldhneigðina sem
hann nefnir „The White Godd-
ess“ og skáldsöguna „I, Claud-
Marek Hlasko
það sem honum ber í fjálgum
ræðum á fjöldafundi Flokksins.
Þeir endurtaka lofræðurnar sem
við heyrum frá hverri einustu
útvarpsstöð í Austur-Evrópu,
eins og þeir væru nýkomnir úr
„heilaþvotti“. Bók Hlaskos gef-
ur okkur hins vegar ófegraða
lýsingu á því, hvað „sigurinn“
kostar. Hún vekur lesandanum
ekki bjartsýni, en hún eykur
honum skilning. Það er næsta
ótrúlegt að svo opinskáar bæk-
ur skuli vera skrifaðar í Pól-
landi samtímans.
— ★ —
Peter Scott, sem mun vera
ýmsum Islendingum kunnugur í
sambandi við rannsóknir hans
á fuglalífi íslands, hefur ný-
verið sent frá sér sjálisævisögu
sem hann nefnir „The Eye of
the Wind“. Bókin er ekki sjálfs-
ævisaga í þeim skilningi að
höfundurinn kafi í sálina á
sjálfum sér og reki hina meira
og minna leyndu þætti mann-
legs sálarlífs, heldur fjallar
hún nær eingöngu um áhuga-
mál höfundarins og ævintýri í
sambandi við þau. Hún er skrif-
uð í léttum tóni og segir frá
óvenjulegu lífsstarfi sem hófst
þegar í bernsku.
Scott hefur unnið sér mikla
frægð í heimalandi sínu og víð-
ar með rannsóknum á fuglalífi
og með málverkum sínum af
fuglum. Hann er einnig þekktur
sjónvarpsmaður í Bretlandi og
hefur látið til sín taka á ýms-
um öðrum sviðum. Bókin er
skreytt fjölda mynda og hin
eigulegasta.
- ★
Brezka ljóðskáldið Robert
Graves hefur nýlega sent á
ÞAÐ var búið að aflýsa sýn-
ingunni nokkur kvöld og veð-
urhorfur voru ekki sem bezt-
ar kvöldið sem ég fór í Tivoli
í Kaupmannahöfn til að sjá
Helga Tómasson dansa eitt af
aðalhlutverkunum í léttum
ballett sem kallaður er „I det
vilde West“. Sýningin fór
fram undir opnum himni í
Pantomimeteatret og var mjög
vel sótt þrátt fyrir þungbúin
ský sem jusu úr skálum reiði
sinnar strax að sýningu lok-
inni.
Ballettinn er saminn og sett
ur á svið af Niels Björn Lar-
Helgi Tómasson og Dida Kronenberg 1 hlutverkum sinum í
ballettinum ,,I det vilde West“ í Pantomimeteatret í Tivoli í
Kaupmannahöfn,
Helgi Tómasson fœr
góða dóma # Kaupm.höfri
sen, en Ole Schmidt samdi
tónlistina og Svend Johansen
gerði leiktjöld. Efnið er gam-
alkunnugt úr verkum eins og
„Oklahoma“ og ,,Gaucho“. og
meðferð þess ekki ýkjafrum-
leg, en sýningin var í heild
fjörug og full af skemmtilegri
glettni.
Helgi Tómasson dansar eitt
aðalhlutverkið, hina ungu
hetju sem bjargar ástmey sinni
úr höndum óþokkans og leið-
ir hana síðan að altarinu. Helgi
fékk mjög góða dóma í
dönsku blöðunum. Svend
Kragh-Jacobsen sagði t. d. í
„Berlingske Tidende": „Hlut-
verkaskipunin var sérlega góð.
Fyrst ber að nefna hinn nýja,
unga dansara Helga Tómas-
son, sem Bidsted hefur fengið
hingað frá fslandi. Hann jafn-
ast á við eitt handritanna eða
verðskuldar a.m.k. eiginhand-
aráritun frá Carstensen. Hann
var áræðinn, hressilegur og
viðfelldinn og dansaði af-
bragðsvel ....“. í „Aktuelt1*
sagði gagnrýnandínn: „Helgi
Tómasson, sem fer með hlut-
verk hinnar göfugu kúreka-
hetju, tjáir eitthvað viðfelldið
í dansi sínum og tilburðum.
Það var mjög skemmtilegt og
gaf sýningunni það sem með
þurfti til að halda áhuganum
vakandi." í „Politiken" sagði
Hr. Bert: „Helgi Tómasson var
hressilegur ungur kúreki. frá-
bær í hinum áhrifamikla
hnífadansi við skálkinn Erik
Bidsted, sem var ósvikinn
bófi“.
Þegar ég hitti Helga eftir
sýninguna var hann mjög
ánægður n*eð gagnrýnina sem
hann hefur fengið, en kvaðst
eiga mikið ólært. Hann var í
New York 1 fyrravetur hjá
dansmeistaranum J e r o m e
Robbins og vonast til að kom-
ast þangað aftur í haust. Rob-
bins bauð henum til Bandaríkj
anna eftir að hann var hér
með hinn nafntogaða dans-
flokk sirrn. s-a-m.