Morgunblaðið - 13.08.1961, Blaðsíða 22
22
MORGUNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 13. ágúst 1961v
f HEIÐMÖRK er hlutar
úr landi jarðanna Vatns-
enda, Hólms, Elliðavatns,
og Vífilsstaða. Smáspilda
innan girðingarinnar er
eign Vífilsstaða, en Heið-
mörk er eign Reykjavík-
urbæjar í umsjá Skóg-
ræktarfélags Reykjavíkur.
Mörkin var girt 1948, en
vígð 1950. Yfir 50 félög
eiga spildur þar og setja
niður 1500 trjáplöntur ár-
lega. í lok júlí var alls
búið að planta 1.615.820
trjáplöntum innán girð-
I ingarinnar. í ár yfir 2.000.
Séð norður HjaHabrúnir.
000. Vegir í Heiðmörk eru
alls 22—23 km, þar af bú-
ið að fullbera ofan í 14—
15 km.
FYRIR skömmu bauð stjórn
Skógræktarfélags Reykjavíkur
blaðamönnum og nokkrum öðr-
um gestum í ferð um Heiðmörk.
Veður var með bezta móti Og
vöru blaðamenn margs vísari, þeg
ar komið var ofan af mörkinni
sunnan við Vífilsstaði, en ekið
var þvert yfir Heiðmörk eftir
nýjum vegi, sem verið er að
leggja og opnaður verður almenn
ingi næsta vor. Þátttakendur í
ferðinni vöru auk blaðamanna,
Guðmundur Marteinsson, Einar
Sæmundsen og Jón Helgason úr
stjórn skógræktarfélagsins, en
auk þeirra Páll Hafstað, Hákön
Bjarnason, skógræktarstjóri, og
Hafliði Jónsson, garðyrkjuráðu-
nautur Reykjavíkurbæjar.
Ferð þessi var hin ánægjuleg-
asta, fólk í léttu skapi og bar
margt á góma.
Lagt var upp úr bænum um
tvö leytið á sterkbyggðri bifreið,
sem reyndist vel í ófærunum
syðst í mörkinni, og ekið sem
leði liggur upp að Silungapolli og
þar inn um efra hliðið.
Þegar komið er upp á hæðina
fyrir ofan hliðið blasa við Hólms-
borg á vinstri hönd og Vatnsenda
borgin lengra sUnnar. Þessar borg
ir eru gömul fjárskjól úr grjóti.
Þar var fé gefið í gamla daga í
vondum veðrum.
Einar Sæmundsen bendir
okkur strax á muninn á gróðri og
kjarrinu innan girðingar Og utan.
Fyrir utan er kjarrið lágt og
kyrkingslegt og gróður fáskrúð-
ugur Strax innan hennar hefur
kjarrið rétt úr sér, enda fær brum
ið þar að skjita sprotum í stað
þess að lenda í kindarmaga.
I TEIGINGUNUM
Við göngum nú út úr bílnum
og göngum upp í Teiginga. Á leið
inni sýnir Einar okkur rauð-
greni, sem er gróðursett 1 mos-
ann ofan á beru hrauninu. Hann
sagði, að þarna yxi reyndar
aldrei nytjatré, en þetta dafnaði
furðulega, veitti öðrum gróðri
skjól og gæfi jarðveg.
Á leiðinni upp í Teiginga geng-
um við fram á fjölda sóldýrk-
enda, sem sækja mjög í mörkina
á sólríkum dögum. Varð oft að
fara með gát er gengið var fram
á lautir og bolla og ræskja sig
stórum, því að fólk er gjarna
léttklætt á svo heitum dögum.
f spildu félags símamanna
fræddi Guðmundur Marteinsson,
formaður Skógræktarfél. Reykja-
víkur, mannskapinn um Heið-
mörk, en það er skógræktarfélag-
ið, sem ber veg og vanda af fram
kvæmdum þar.
Það eru víst sumir að halda
því fram upp á síðkastið, að for-
sjónin hafi lagt Heiðmörk að fót-
um Reykvíkinga, en síðan hafi
þessir bannsettir skógræktar-
menn útbíað hana með trjám, og
það þar þungt í Guðmundi og
þeim skógræktarmönnum.
Saga Heiðmerkur er í stuttu
máliþessi: 1938 sendi Skógræktar
félag íslands bæjarráði erindis-
bréf um, að hluti Elliðavatnsiands
skyldi friðaður gegn ágangi bú-
fjár með það fyrir augum, að þar
yrði í framtíðinni friðland fyrir
bæjarbúa. Síðar bættust svo við
hlutar úr Hólms-, Vatnsenda Og
Vífilsstaðalandi. 1946 er landið
fengið Skógræktarfélagi Reykja-
víkur til umsjár. 1948 er morkin
girt og Sigurður Nordal leggur til
að þar heiti Heiðmörk. Vígslan
fór fram 1950.
Skógurinn í mörkinni er rækt-
aður til prýðis og augnayndis,
þar er ekki verið að rækta nytja-
skóg, eins og margur ætlar. Yfir
50 félög hafa nú fengið spildur
efra og planta þau nú árlega um
1500 plöntum hvert í landi sínu,
en skógræktarfélagið leggur stikl
ingana til án endurgjalds.
Nú greip einhver frammí fyrir
Guðmundi og spurði, hvort þessi
mannsöfnuður, sem ræktar skóg
þar árlega, stingi ekki niður tré
og tré á stöðum, þar sem tré
væru ekki til prýði. Hann kvað
það henda, en eftirlit væri þó
með þeim hlutum. Hákon skóg-
ræktarstjóri lagði nú orð í belg
og sagði það mikinn misskilning,
að hægt væri að spilla landslagi
IVibl. í ferð með
skógræktar-
mönnum í
Heiðmórk
með skógi. Það væri fljótlegt að
fjarlægja plöntur, sem seinna
reyndust ekki hressa upp á feg-
urð eða sérkenni staðarins. Blaða
menn komu heldur ekki auga á,
að rauðgrenið, sitkagrenið og
lerkið, sem símamenn hafa plant-
að þarna væri til annars en prýði.
Jafnvel án þess væri mörkin ekki
svipur hjá sjón.
BRÖNUGRASIÐ
Hákon bendir okkur á blóm Og
grös, sem þarna dafna í skjóli
trjánna. Hér hefur landið gjör-
breyzt á 4—5 árum, sagði hann.
Hér áður stjórnuðu kindurnar
gróðrinum með matarsmekk sín-
um. Vitiði hvaða jurt þetta er,
segir hann, og sýnir okkur brönu-
gras. Þetta er orkidea, ekki verri
en þær, sem Dungal ræktar.
Brönugrasið er líka kallað
hjónagras, segir hann við blaða-
konu Vikunnar, hér áður og fyrr
var það siður að grafa upp lauka
brönugrassins og leggja þá undir
kodda manns eða konu til ásta.
Það er ekki allt jafn vitlaust í
hjátrú, segir Hákon, það hefur
nefnilega komið á daginn, að það
er mikið að hormónum í laukn-
um, en það væri sennilega áhrifa-
meira að lauma lauk eða svo í
mjólkina eða brennivínið hjá
kærastanum.
Við göngum nú aftur niður að
bíl. Á leiðinni dregur Páll Haf-
stað klippur úr pússi sínu og
grisjar stöku tré á leiðinni. Sem
svar við furðuspurningu blaða-
mannsins, segir Páll, að þetta
geri allir skógræktarmenn, og svo
er hann aftur rokinn út í móa
og klippir visna sprota á báða
bóga.
Það ér ekið upp að skála Nör-
mannslaget, Torgeirsstöðum. Þar
voru hópnum bornar veitingar.
Skáli Norðmanna er eini skálinn
í mörkinni, en félögum er heimilt
að byggja litla skála á spildum
sínum og má búast við því að
þeim fjölgi á næstu árum. Hjá
Torgeirsstöðum er veðurathugun
arstöð, sem hefur leitt í ljós, að
úrkoma er 40% meiri í mörkinni,
en niðri í Reykjavík og hiti meiri
á sumrin, en meðalhitinn ef
minni en í bænum.
Falleg stúlka með brönugras.
SPELLVIRKJAR I VÍGSLUTRÉ
Við erum nú komin niður á
vígsluflöt, um 500 m. fyrir neð-
an Torgeirsstaði. Þar vígði Gunn-
ar Thoroddsen mörkina með þvl
að gróðursetja tré, eða öllu
heldur vígði Reykvíkinga til
Heiðmerkur, eins og Sigurður
Nordal kvað hafa sagt. Tréð, sem
Gunnar setti niður fyrir um 10
árum er orðið einn og hálfur met-
er á hæð, en hefur þrifist illá
í ár. Það er kannski gengisfelling
í trénu, sagði blaðamaður Tím-
ans. Honum var trjáð, að spell-
virkjar hefðu brotið sprotana
ofan af trénu í vor.
Héðan er gengið niður í Und-
anfara, er þar heitir svo, vegna
þess að þar hófst gróðursetning-
in 1949. Við fórum hingað upp
eftir eftirmiðdag í júní, gátum
ekki beðið, sagði Einar, og hér
gróðursettum við fyrstu sitka-
greniplönturnar. Þær voru gjöf
frá skógræktarstjóra. Tannfé
Heiðmerkur.
Hvaða padda er þetta, segir ein
blaðakonan, og það er upplýst
að þetta er blaðlús. Blaðlýs eru
mjög góðar með salati, sykri Og
rjóma, segir Hafliði garðyrkju-
ráðnautur, um leið og hann harð-
neitar að brosa á myndinni, sem
við erum að taka af þeim félög-
um undir fyrsta lundinum, sem
er orðinn á þriðja meter.
FYRSTA FERÐ YFIR
HJALLABRÚN
Og nú hefst aðalleiðangurinn,
fyrsta ökuferðin eftir veginum,
sem verið er að leggja þvert suð-
ur yfir mörkina, um hjallana og
niður hjá Vífilsstöðum. Skógrækt
arfélagið hefur lagt mikið fé í
vegalagningar í mörkinni. Aðrir
vegir eru Teigingavegur frá Sil-
ungapolli, Hraunslóð frá Jaðrl
Og svo Hjallavegur, sem nú ej
verið að leggja að Vífilsstöðum.
Framhald á bls. 23.