Morgunblaðið - 26.08.1961, Blaðsíða 3

Laugardagar 26. agtist 1961
MORGUNBLAÐIh

_WU rnrnni n~if~r ~~>i-r~ —1~“T-- .——■ — ----- —^-
Hver er bezti bandamaður
íslands í handritamálinu?
Samtal við Bjarna M. Gislason
BJARNI M. Gíslason er kom-
inn heim til íslands frá Dan-
mörku, „til aS hitta vini og
kunningja og endurnærast af
kynnum við föðurlana mitt,“
eins og hann sagði, þegar
fréttamaður Morgunblaðsins
hitti hann að máli í gær-
kvöldi. „Ég get ekki verið án
þess að skreppa hingað heim
öðru hverju. Ég geri ráð fyrir
að dveljast hér heima tæpan
mánuð, en þá fer ég utan aft-
ur til konu og barna í Ðan-
mörku.“
„Og hvað ætlarðu þá að
taka þér fyrir hendur,
Bjarni?“
„Mig langar alltaf til að
yrkja nokkur ljóð, en hef lít-
inn Sem engan tíma haft til
þess. Nú hef ég eytt 20 árum
af ævi minni í handritamálið
og það er að verða dálítill
hluti af sjálfum mér. Égerþess
vegna staðráðinn í að gefast
ekki upp fyrr en handritin
eru kor.iin heim til íslands.“
Og Bjarn M. Gíslason hef-
ur trú á því, að ekki líði lang-
ur tíml, þar til sá draumur
rætist, þrátt fyrir harða and-
stöðu danskra vísindamanna
gegn afhendingu handritanna.
Þegar við spurðum Bjarna að
þvi, hver væri bezti banda-
maður fslendinga í Dan-
mörku, svaraði hann hik-
laust:
„Góðvilji og skynsemi
dönsku þjóðarinnar."
A öðru leyti fer samtalið
við Bjarna M. Gíslason hér á
eftir.
„Segðu okkur fyrst, Bjarni,
er nokkur hætta á því að
spyrnt verði fótum gegn af-
hendingu handitanna eftir
næstu kosningar til danska
þjóðþingsins “
Gamli hrokinn horfinn
„f>að er erfitt fyrir mig að
svara þessari spurningu. En
ég skil vel að íslendingar
bera kvíðboga fyrir þvi að
svo geti farið, að málinu verði
ekki siglt farsællega í höfn,
enda vinna ákveðnir aðilar í
Danmörku ölium árum að
ósigri íslendinga, og sam-
skipti Islendinga og Dana á
undangengnum öldum vekja
ósjálfrátt geig í brjóstum
margra okkar. En mig langar
að leggja á það þunga áherzlu,
að Danmörk er ekki hin
sama í dag og hún var fyrir
50 eða 100 árum. Gamli valda
hrokinn, sem íslendingar kom
ust í kynni við á sínum tíma,
á lítii ítök í almenningi. Það
er aðeins fámennur hópur og
þá helzt háskólagenginna
manna, sem hefur tileinkað
sér gamlan og úreltan hugs-
unarhátt nýlendutímabilsins.
Ég gerj grein fyrir þessu frá
sögulegu sjónarmiði í minni
nýju bók, ög uppreisnarmenn
bændaflokksins danska, eða
Vinstri flokksins eins og hann
er kallaður, hafa nýlega í
blaði sínu, Liberal Debat, tek
ið sjónarmið mitt um þetta
atriði til yfirvegunar og ásak-
að þá menn harðlega fyrir
brot á frjálslyndri stefnu
flokksins, sem létu skrá sig
á skjal Poul Möllers. Ég geri
ekki ráð fyrir, að þeir geri
það aftur. Ef frumvarpið fær
sama fylgi í danska þjóðþing
inu eftir næstu kosningar,
verður það af sjálfu sér að
lögum, sem þar verður ekki
breytt.“
„Þú trúir sem sagt á það,
að við verðum ekki fyrir nýj-
um vonbrigðum eftir kosn-
ingarnar í Danmörku?"
ísland á 20 bls.
„Ég trúi á frjálslyndi
dönsku þjóðarinnar. Sigurinn
sem við höfum unnið getum
við þabkað samfylkingu írjáls
lyndra manna í Danmörku.
Þessi samfylking á rót sina
að rekja ti'l fræðslu lýðhá-
skólanna dönsku um fsland.
Þó undarlegt megj virðast. er
litla fræðslu um ísland að fá
í Kaupmannahafnarháskóla.
í öllum þeim Danasögum sem
út hafa komið í 500 ár og
Háskólamenn hafa ritað eða
átt hlut að er aðeins rætt um
ísland á 20 blaðsíðum; það
segir sína sögu! Þessar 20 síð
ur gefa dálitla hugmynd um
áhuga hinna lærðu manna á
íslandi og hvernig þeir hatfa
unnið úr þeim skilríkjum um
íslenzka sögu, sem legið hafa
í dönskum söfnum. Aftur á
móti eru í ársritum og blöð-
um dönsku lýðháskólanna
undanfarin 100 ár margar ítar
legar greinar um málefni ís-
lands og oft og einatt eru þær
skrifaðar til stuðnings íslenzk
um málstað, bæði nú í hand-
ritamálinu og fyrr á tímum,
þegar sjálfstæðisbaráttan var
í algleymingi."
„Og þú álítur að þetta
frjálslyndi verði ekki brotið
á bak aftur af lögfræðileguna
flækjum og vísindamennsku?“
Fávizka að leggja árar
í bát
„Ég geri ekki ráð fyrir því.
Allur þorri danskra stjórn-
málamanna hefur komið auga
á að handritamálið er nor-
rænt réttlætismál. Jörgen
Jörgensen menntamálaráð-
herra og margir áðrir dansk
ir stjórnmálamenp tóku ein-
mitt þetta atriði fram í ræð-
um sínum í þjóðþinginu. Samt
sem áður væri fávizka að
leggja árar í bát á þessu stigi
málsins. Ekki þýðir að fara í
grafgötur um, að andstæðing-
ar okkar halda þó nokkuð vel
á spilunum, svo við verðum
að hafa vakandi auga á því
sem þeir gera og koma í veg
fyrir villandi áróður þeirra
og þau áhrif, sem hann getur
haft á almenning í Dan-
mörku. Þetta er aðeins hægt
með stöðugum og góðum
áróðri fyrir málstað íslands í
Danmörku.“
„Hvernig þótti þér fundur-
inn frægi í Studenterforen-
ingen á sínum tíma?“
„Mér þótti hann skemmti-
legur, þrátt fyrir harða and-
stöðu við málstað íslands. Það
er trúa mín, að við sem töl-
uðum máli íslands, höfum
unnið þó nokkuð góðan sig-
ur á þessum fundi, sérstak-
lega vegna æsinga andstæð-
inga okkar.“
„Hvað viltu segja um
Bröndum-Nielsen?"
Handritin í dönskum
söfnum gimsteinar
„Lítið. Hann er einn skel-
eggasti andstæðingur okkar í
Danmörku. En að því er mér
virðist er hann ekki alltof
vel lesinn í íslenzkum fræð-
um. Margt af því sem hann
----- —--
STAKSTEINAR
brytist út
þá gæti
Bjarni M. Gíslason flytur
ræðu sína á fundinum í Stud
enter foreningen
skrifar er að miklu leyti tek-
ið úr greinum Westergárd-
Nielsens. í síðustu grein sinni
(28. júlí s.l. í Berlingske
aftenavis) segir hann m. a.
að íslendingar eigi 11 þúsund
handrit, en Danir aðeins
2000, en getur þess ekki að
íslenzku handritin eru flest
afrit af rímum og ung hand-
rit; forðast sem sagt að bera
saman gildi handritanna. Auð
vitað af augljósri ástæðu.
Handritin í dönskum söfnum
eru gimsteinar. Okkar hand-
rit hér heima eru aðeins
skemmtileg viðbót við þau,
sem nú liggja 1 dönskum
söfnum. Westergárd-Nielsen
gerir sig einnig sekan um
svipaðan málflutning og gegn
ir það furðu af jafnglöggum
vísindamanni.“
„Heldurðu ekki að margir
af þeim 60 þingmönnum, sem
skrifuðu undir frestun hand-
ritamálsins, standi með okk-
ur?“
„Jú, það er ég viss um.
Að minnsta kosti þriðjungur
þessara manna hafði sam-
þykkt frumvarpið í þinginu,
en skrifaði eingöngu undir
af andstöðu við málsmeðferð
menntamálaráðherrans, en
ekki vegna þess að þeir væru
andstæðir málstað íslands.
En málsmeðferðin er þeirra
mál.“
„Og að lokum, Bjarni, hver
er bezti bandamaður íslands
í handritamálinu?“
Bjarni M. Gíslason brosti
góðlátlega, eins og honum er
lagið og sagði:
„Góðvilji og skynsemi
dönsku þjóðarinnar.“
Sovétleiðtog*
í þeim felst

Útflutningur á ullarvör-
um fyrir 12 millj. kr.
6. Ibnstefna samvinnumanna á Akureyri
AKUREYRI, 25. ágúst. —
Sjötta iðnstefna samvinnu-
maiuui var sett hér á Akur-
•yri | fyrradag. Kom það
in. a. fram á iðnstefnunni, að
gerðir hafa verið sölusamn-
ingar um útflutning á hús-
gagnaáklæði, ullarteppum og
prjónapeysum að verðmæti
rúmar 12 millj. kr.
í' Harry Frederiksen fram-
kvæmdastj. iðnaðardeildar SÍS
fluUt •etmngarræðuna, en einn-
|g flutti Erlendur Einarsson for-
•tjóri SÍS ræðu við setninguna.
★ 15 ▼erksmiðjur sýna fram-
leiðslu sýna
Auk verksmiðja sambandsins
taka þátt í Iðnstefnunni að þessu
sinni Kaupfélag Eyfirðinga,
Kaupfélag Árnesinga og Kaup-
félag Reykjavíkur og nágrennis,
en alls sýna 15 verksmiðjur
þarna framleiðslu sína.
Á fundinum voru gefnar ýms-
ar upplýsingar um framleiðslu
verksmiðjanna. Kom það m. a.
fram, að Skóverksmiðjan Iðunn
vinnur nú áriega um 90.000 pör
af skóm á karla, konur og börn,
Fataverksmiðjan Hekla fram-
leiðir 50—60 þús. pör atf sokkum
árlega og 40—50 þús. stykki af
alls konar vinnufatnaði og kulda
úlpum. Er Heklá nú að reisa
nýtt verks.niðjuhús, sem væntan
lega verður fullbúið næsta vor.
Saumastofurnar á Akureyri og
í Reykjavík framleiða yfir 6 þús.
alklæðnaði karlmanna og nokk-
ur þúsund karlmannabuxur og
frakka. Rafvélaverksmiðjan Jöt-
unn framleiðir 2-300 rafmótora,
og er aðalframleiðsla verk-
smiðjunnar einfasa súgþurrkun-
armótorar fyrir sveitirnar.
Eins og fyrr segir hafa verið
gerðir sölusamningar um útflutn
ing á húsgagnaáklæði, ullartepp
um og prjónapeysum fyrir rúm-
ar 12 millj. króna. Hafa vörur
þessar aðallega farið til Sovét
ríkjanna, Finnlands og Banda-
ríkjanna að ógleymdum sokkum
og hlífðarfötum, sem dr. Fuchs
notaði í Suðurhei msskau tsför
sinni, en þá mun hann eingöngu
hafa notað sokka og önnur ytri
hlífðartföt frá Heklu. Ullarvör-
urnar munu hafa líkað mjög vel,
og bendir allt til þess, að aukinn
markaður sé nú fenginn erlendis
fyrir íslenzkar ullarvörur.
Iðnstefnan verður opin al
menningi nú um helgina.
— St. E. Sig.
Verksmiðjan i Akureyri
Fáráðlingarnir
og hlutleysið
1 ræðu, sem Fúrtseva, mennta
málaráðherra Sovétríkjanna,
hélt hér heima á fslandi i sum-
ar, komst hún m. a. þannig aS
orði, að ef styrjöld
milli stórveldanna,
engin þjóð ver-
ið örugg, engin
þjóð þyrfti að
búast við því að
sér yrði þyrmt, I
ef tii stórátaka
drægi. Þá væri 1
í raun og veruj
ekkert til sem j
héti hlutleysi.
Þessi ummæli
hins valdamikia
eru hrein og bein.
fyrst og fremst þetta:
Allt tal um hlutleysi og skjól
af þvi er gersamlega út í blá-
inn. Á því er ekkert mark tak-
andi.
Þetta ætti að vera holl lexía
fyrir hina nytsömu sakleysingja
hér á Iandi, sem hafa látið
kommúnista ginna sig og gabba
til þess að skrifa upp á Moskvu-
víxilinn, en þar er eiirs og kunn-
ugt er lögð megináherzla á, að
íslandi beri að vera hlutlausu.
Með hlutleysinu beri að tryggja
öryggi og sjálfstæði íslands.
Vitanlega vita íslenzkir kom-
múnistaleiðtogar eins vel og „fé
lagi“ Fúrtseva að í hlutleysinu
er ekkert skjól. En þeir telja
sér hinsvegar lieirta að nota hlut
Ieysisduluna, til þess að veifa
henni framan i nokkra fáráðl-
inga, sem ekkert vita, hvað er
að gerast í heiminum og virðast
hafa lokað augunum og snúið
sér til veggjar.
Framsókn klofin um
utanríkismálin
Það verður auðsærra meí
hverjum mánuðinum sem Iíður,
að Framsóknarflokkuriim er
þverklofinn í afstöðunni tii ut.
i’nríkis- og öryggismála. Þeir
Hermann Jónasson, Eysteinn
Jónsson og Þórarinn Þórariirs-
son gera allt sem þeir geta til
þess að miða afstöðu flokksins
við það að þóknast kommúnist-
um. Þeir jafna „alþýðulýðræði“
kommúnista í Austur-Þýzka.
landi við stjórnarháttu fslend-
inga. Þeir hvetja forvígismenn
flokksins úti um land til þess a*
skrifa upp á Moskvuvíxil kom-
múnista.
Yngri menn Framsóknar-
flokksins eru hinsvegar margir
mjög andvígir þessum aðförum
leiðtoga sinna. Þeir hafa ritað
allmargar greinar í Tímann, þar
sem því er lýst yfir skýrt og
skorinort, að íslendingum beri
að skipa sér í sveit með vest-
ræmim þjóðum, treysta varnir
Iands síns og skella skollaeyr-
um við hlutleysisjóðli kommún-
ista og hinna nytsömu sakleys-
ingja þeirra.
Afglöp á örlagastundu
Það má dæmalaust heita, að
eimnitt nú, þegar við borð ligg-
ur að hinn alþjóðlegí kommún.
Ismi hleypi af stað heimsstyrj-
öld, sem leiða mundi hyldjúpa
ógæfu og tortímingu yfir ger-
vallt mannkyn, þá skuli Fram-
sóknarflokkurinn á íslandi láta
kommúnista nota sig eins og
hrátt skinm til hverskonar
óhappaverka. Þeir atburðir,
sem nú gerast í Berlín, og sú
spenna og óvissa, sem þeir hafa
skapað í alþjóðamálum, hafa
þjappað Iýðræðissinnuðu fólki
um allan heim í öllum löndum
saman. Fólkið sér og skilur, að
hinn alþjóðlegi kommúnismi er
hinn skelfilegi skuggi, sem
grúfir yfir og ógnar öryggi þess
og farsæili framtíð.