Morgunblaðið - 31.08.1961, Blaðsíða 8

8
MORGUTSBLÁÐIÐ
Fimmíudagur 31. ágúst 1961'
Verðlagsákvæði ætti al-
gjörlega að afnema
— er sameiginleg skobun framkvæmdastjóra Verzl-
unarráðsins og
MBL. sneri sér í gær til Þor-
varðar Jóns Júlíussonar,
frkvstj. Verzlunarráðs ís-
lands og spurði hann um álit
kaupsýslumanna á hinum
nýju verðlagsákvæðum. —
Hann sagði að ljóst væri að
innflutningur á þeim vörum,
sem nú verða undanþegnar
verðlagsákvæðum, væri að-
eins rúm 2% af heildarinn-
flutningi til landsins og væri
það of skammt gengið, jafn-
vel þót sú leið væri valin að
afnema eftirlitið smám sam-
an. —
Afstaða KRON
Forstjóri KRON lét nýlega í
ljós þá skoðun sína sagði Þor-
varður Jón, að verðlagsákvæði
ætti að afnema algerlega, og aðr
— Norskur
fiskiidnadur
Framh. af bls. 3
irMPtti og halda áfram, en í
breyttri mynd. Gera má ráð
fyrir, sagði Lysö, að íbúar allra
aðildarþjóðanna fái rétt til að
landa fiski og geti stundað
fiskveiðar með svipuðum hætti
og norskir sjómenn.
Hagkvæmust nýting hráefna
Tilgangur samstarfsins er að
tryggja sem hagkvæmasta nýt-
ingu á hráefnum hinna ýmsu
landa með hagsmuni bandalags-
ins í heild fyrir augum. Norsk
löggjöf veitir atvinnuvegunum
og þeim sem þá stunda vissa
vemd og önnur aðildarríki
bandalagsins munu áreiðanlega
gera slíkt hið sama. Um sam-
þykktir efnahagsbandalagsins er
það að segja, að þær koma til
með að verða bindandi fyrir
alla aðila og neitunarvald kem-
ur ekki til greina, sagði Lysö
ráðherra.
Ef við ákveðum að stanða
utan við bandalagið, sagði
ráðherrann ennfremur, meg-
um við búast við að norskur
fiskiðnaður mæti miklum
erfiðleikum. Löndin í Vest-
ur-Evrópu kaupa nú um
helming af öllum fiski og
fiskafurðum, sem flutt er út
frá Noregi — og nemur verð
mæti þeirra um 450 milljón-
um norskra króna á ári.
Að því er við bezí vitum,
hefur enn ekki verið tekið til
meðferðar hjá efnahagsbanda-
laginu, hvaða stefnu verði fylgt
f fiskviðskiptum. Eina sam-
þykkt bandalagsins, sem snertir
verzlun með fisk er í því fólg-
in, að aðildarlöndin hafa orðið
ásátt um að taka upp mjög háa
tolla út á við.
Erfið samkeppni
Þessi tollmúr er áhyggjuefni
fyrir norskan fiskútflutning, ef
Noregur yrði utan bandalagsins.
Tollamir yrðu þá þung byrði
fyrir þá og samkeppnin við þau
bandalagslönd, sem sjálf fram-
leiða og flytja út fisk yrði mjög
erfið. Sameiginlegir tollar gætu
á hinn bóginn gert bandalags-
löndunum kleift að efla svo fisk
iðnað sinn að þau yrðu sjálfum
sér nóg á því sviði.
forstjóra KRON
ir forystumenn samvinnufélag-
anna hafa tekið í sama streng.
Kaupsýslumenn aðhyllast yfir-
leitt frjálsa verðlagningu.
Löngunin til að spreyta sig og
keppa um hylli neytenda er öll-
um í blóð borin. Hn sanna kaup-
mennska er íþrótt, þar sem
hverjum er kappsmál að ná sem
hagkvæmustum innkaupum, —
selja við sem vægustu verði og
veita lipra og örugga þjónustu.
Samkeppni og nægilegt vöru-
framboð er neytendum bezta
trygging fyrir hagstæðum kjör-
um.
í þessu efni eru verðlagsá-
kvæði fjötur um fót. Þegar á-
lagnirtg er ákveðin sem hundr-
aðshluti af kostnaðarverði, ýtir
það undir dýr innkaup. Ef hag-
kvæm innkaup væru verðlaun-
uð, hefði það í för með sér sparn
að í erlendum gjaldeyri, sem
næmi tugum milljóna króna. —
Verðlagsnefnd hefur nú sam-
þykkt tillögu um, að verzlunin
megi halda magnafslætti og öðr-
um afslætti að hluta, en að öðru
leyti komi hann neytendum í
hag. Þetta er spor í rétta átt, en
betri árangri mætti ná með víð-
tækara frelsi um verðlagningu.
Bitna á neytendum
— Eruð þér þá sannfærður
um, að verðlagsákvæði séu skað
leg, spurði blaðamaðurinn.
— Já, þau hafa fleiri galla en
þann, sem ég nefndi. Verðlags-
ákvarðanir og eftirlit útheimtir
mikið og dýrt bákn, og skrif-
finnskan og kostnaðurinn hjá
fyrirtækjunum í sambandi við
29. ágúst. (Reuter).
STAÐFEST var í Buenos Aires
í dag, að Arturo Frondizi, forseti
Argentínu muni álvarpa allsherj-
arþing Sameinuðu þjóðanna í
New York er það kemur saman
í haust. Jafnframt er þess vænzt
að forsetinn ræði við Kennedy
Bandaríkjaforseta.
ir Utanríkisráðherrann
segir af sér
f dag slaknaði mjög á spennu
sem ríkt hefur í Argentínu síð-
ustu daga. Utanríkisráðherra
landsins Adolfo Mujica, sagði af
sér embætti í gærkvöldi með
þeim ummælum, að afsögn hans
yrði væntanlega til að jafna all-
an ágreining milli stjórnar Argen
3,5 tonn í róðri
AKRANESI, 29. ágúst. — Átta
dragnótatrillubátar voru úti að
veiðum í nótt og lönduðu allir í
morgun. Ólgulaust var í sjóinn
og hafið slétt, nema hvað nætur-
andvarinn gáraði yfirborðið. —
Aflahæst var Björg með 3,5 tonn,
mest vænn þorskur. Annar var
Sigursæll með 1800 kg. en hinir
voru með allt öfan í 700 kg. Trill
ur, sem reru með línu í gær,
fiskuðu 200—600 kg. á bát. —
Frétt hefi ég að þilfarsbátar úr
Reykjavík hafi fiskað í dragnót-
ina hér vestur í For upp í átta
tonn af ýsit í veiðiferð. — O.
þessi mál er ótrúlega mikill. —
Þyngst á metunum er þó það, að
eðlileg og hagkvæm þróun verzl
unarinnar er heft og misræmi
skapast milli hinna ýmsu greina
hennar og einstakra vöruteg-
unda, sem misjafnlega dýrt er
að dreifa. Þetta bitnar alltaf á
neytendum, þegar til lengdar
lætur. Verðlagsákvæði geta til
dæmis komið í veg fyrir, að
vara, sem spurt er eftir, sé á
boðstólum. Þegar bíleiganda úti
á landi vantar varahluta í bíl-
inn sinn, verður hann iðulega að
leita fyrir sér í Reykjavík, og
ef varan er ekki til þar, verður
hann að fá hana senda með flug
vél til landsins. Hún verður þá
orðin dýr, þegar hún er komin
í hendur mannsins. Ótal dæmi
mætti nefna af svipuðu tagi.
— Getið þér sagt lesendum
Mbl. nokkuð um verðlagsmál í
nágrannalöndum okkar?
— Verðlagsákvæði eru þar yf-
irleitt álitin stríðsfyrirbæri og
hafa verið afnumin að mestu
leyti eftir lok heimsstyrjaldar-
innar. f Bandaríkjunum og Kan-
ada eru engin verðlagsákvæði í
gildi og örfá í Þýzkalandi og
Bretlandi. Á Norðurlöndum hef-
ur afnám verðlagsákvæða tekið
nokkuð lengri tima, en er lengst
á veg komið í Svíþjóð og I>an-
mörku. Þar er verðlagningar-
frelsi mjög víðtækt.
í öllum þessum löndum gilda
hinsvegar lög, sem miða að því
að efla frjálsa samkeppni og
stemma stigu fyrir einokunar-
myndun og valdbeitingu stór-
íyrirtækja á sviði efnahagslífs-
ins, sagði Þorvarður Jón Júlíus-
son að lokum.
tínu og „vinveittrar þjóðar"
vegna afstöðu hans til ýmissa
mála.
Hin „vinveitta þjóð“ mun vera
Bandaríkjamenn, en utanríkisráð
herrann hefur verið mjög gagn-
rýndur undanfarið vegna þess,
að hann hélt uppi vörn fyrir því
að þeir Frondizi, forseti og Ern-
esto „Che“ „Guevara iðnaðar-
málaráðherra Kúbu áttu fund
saman. Ráðandi aðilar í hernum
töldu MujivO ábyrgan fyrir þeim
fundi og hvöttu hann óspart til að
segja af sér.
Frondizi forseti hefur tvisvar
orðið að koma fram í útvarpi til
þess að skýra fyrir þjóðinni á-
stæður fyrir því að fundur þessi
var haldinn.
— Verðlagshöft
Framhald af bls. 1.
fyrir að selja hverja einingu,
þar sem álagning var reiknuð
í prósentum. Auk þess eru um-
búðir mjög dýrar og gat því
yfirleitt ekki borgað sig fyrir
kaupmenn að pakka sjálfir inn
vöruna og nýta þannig þann
tíma, sem annars færi tii spillis
í verzlunum. Álagning á þess-
um vörum hækkar þannig:
Kornvara og sykur úr 21% í
28%. Kex og þurrkaðir ávextir
úr 25% í 36%.
Sjálfsagt réttlætismál
Jónas Haralz, ráðuneytisstjóri,
Árgentínuforsefí
ávarpar þing SÞ
Franco einræðisherra mun
ekki ætla sínum afkomendum
völd á Spáni, heldur hafa í
byggju að endurreisa konung-
dóminn og setja konungsætt-
ina aftur í hásæti. Hér er
Franco með barnabörn sín, börn
einkadóttur sinnar Carmenar. ,
Þau eru: Cristobal 3ja ára,
Francisco 7 ára, Maria de Mar
5 ára, Maria del Carmen, 10
ára og Maria La Os 9 ára.
taldi sjálfsagt réttlætismál að
kaupmenn fengju svipað fyrir
að selja vöru, sem þeir pökkuðu
sjálfir, eins og þá, sem seldværi
í umbúðir úr verksmiðjum, enda
mundi verð þessarar vöru, þrátt
fyrir hina hækkuðu álagningu
verða lægra en á verksmiðju-
pökkuðu vörunni.
Þá er felldur niður einn álagn
ingarflokkur í matvöru, sem áð-
ur var 25%. Púðursykur, kandís
sykur og flórsykur, sem voru
í þeim flokki, er fært niður í
21%, sem er næsti flokkur fyr-
ir neðan, en aðrar vörur úr
þeim flokki, þ. e. fyrst og fremst
þurrkaðir ávextir og kex er
fært upp í næsta flokk, þar sem
álagning er 28%. Þá er hækkuð
álagning á smjörlíki. Hún var
8—9%, en verður nú 15%. Þessi
álagning var langt fyrir neðan
það, em dreifingarkostnaði nem-
ur og hefur oft legið við borð
að kaupmenn hættu að verzla
með smjörlíki, þar sem útilokað
var að slík verzlun gæti borið
sig.
Afnám álagningarreglna
Eins og áður segir vorú af-
numdar álagningarreglur á
nokkrar vörutegundir. Er þetta
gert til eins árs eða 1. sept.
1962. Er þarna einkum Um að
ræða vörur, sem síður teljast
til daglegra nauðsynja, og reynt
hefur verið að velja vörur úr
sem flestum vöruflokkum. —
Helztu vörutegundir, sem þarna
er um að ræða eru þessar:
Niðursoðnir ávextir, niðursoð-
ið grænmeti, kryddvörur alls
konar, ytri fatnaður hvers kon-
ar og nælonsokkar, kvenskór,
leirvörur og ýmsar glervörur,
margar tegundir snyrtivara,
ljósakrónur og innanhússlampar,
sjálfblekungar og þess háttar
vörur, hreinlætisvörur, alls kon
ar lamir og skrár, íþróttaáhöld
og sportvörur.
Áfram verður fylgzt með verð
lagi þessara vara, þó að há-
marksálagning hafi verið af-
numin.
Sú kvöð er lögð á heildverzl-
anir að skrá á sérhvern vöru-
reikning til smásalans, ef varan
er undanþegin verðlagsákvæð-
um.
Verðlagseftirlit andstætt hag
neytenda
Formaður verðlagsnefndarinn-
ar gat þess í viðtalinu við Morg
unblaðið, að mjög glöggt hefði
komið fram í viðræðunum við
kaupmenn og forystumenn sam
vinnufélaganna, að miklir ann-
markar væru samfara verðlags-
eftirliti til langs tíma. Það
hindraði eðlilega þróun verzl-
unarinnar og kæmi í veg fyrir
aukna hagkvæmni í þessum
rekstri. Á hinn bóginn hefði
verið uggur í verðlagsnefndar-
mönnum inn það, að verulegar
verðhækkanir mundu verða
fyrst í stað, ef of stórt skref
yrði tekið í einu. Hefði því verið
ákveðið að ganga skammt til
reynslu í eitt ár.
Jónas Haralz kvaðst þó gera
sér fulla grein fyrir því, að
ekki fengist rétt mynd af frjálsri
verzlun með því að taka fáa
vöruflokka út úr.
Komu í veg fyrir hagkvæm
innkaup
Þá er þess að geta, að verð-
lagsnefndin samþykkti, að verð
lagsstjóra væri rétt að heimila
innflytjendum að halda eftir
hluta af magnafslætti eða öðr-
um afslætti, er þeir fengju er-
lendis . frá. Álagningarreglurnar
hafa verið með þeim hætti sem
kunnugt er, að innflytejndur
hafa engan hag haft af því að
gera hagkvæm og ódýr inn-
kaup. Þvert á móti hafa þeir
fengið þeim mun meiri álagn-
ingu, sem varan var hærri í
verði og innkaupin óhagkvæm-
ari. Nú fá þeir að halda eftir
hluta þess afsláttar, sem þeir
geta fengið, en hinn hlutinn
skal renna til neytendans.
Formaður verðlagsnefndar gat
þess þó, að geysimiklir ann-
markar væru á framkvæmd
þessara reglna, en hér væri
fyrst og fremst um tilraun að
ræða.
Komi létt við neytendur
Hin frjálsa álagning tekur ekki
eingöngu til innfluttra vara
heldur líka iðnaðarvara í þeim
flokkum, sem um ræðir. Og um
tilfærslu milli flokka er þess að
geta, að hún tekur einnig til
heildsölu. Þar er einnig felld-
ur niður flokkur, sem áður var
7%% og hluti vara, sem í hon-
um voru, er færður í 6% en
meirihlutinn í 9%.
Jónas Haralz gat þess að lok-
um, að með þessum nýju reglu-
um væri stefnt að tvennu, að
leiðrétta verðlagsákvæðin, þann-
ig að um nokkum bata væri að
ræða fyrir verzlunina, en að
ganga samt eins stutt og hægt
væri að reyna að láta hækkan-
irnar koma sem léttast niður á
neytendum.