Morgunblaðið - 03.09.1961, Side 15

Sunnudagur 3. sept. 1981
MORGVTSBLAÐIÐ
15
95 ára á morgun:
Gunnar Matthlasson:
Valgerður Helgason
Á MORGUN, 4. sept., minnast
ástvinir frú ValgerSar Frey-
steinsdóttur Helgason 95 ára af-
Imælis hennar, að heimili sonar
hennar, Vals Gíslasonar leikara,
Reynimel 58 í Reykjavík.
Það er ekki ofmælt að frú
Valgerði hafi verið gefið að bera
íþennan óvenjulega háa aldur
betur en margur, sem er 20—30
árum yngri en hún. Hún er kona
gædd mikilli lífsorku og heldur
enn góðu minni, óbilandi hetju-
lund og óskertri trúarsannfær-
ingu. Er slíkt mikil Guðs gjöf,
því að ekki verður sagt að lífið
hafi leikið við hana,
Mún er fædd að Hjalla í Ölfusi
4. sept. 1866. Foreldrar hennar
voru hjónin Freysteinn Einars-
son og Valgerður Þorbjörnsdótt-
ir. Hjalli var kirkjustaður og
í þjóðbraut. Sex bæir voru í
Hjallahverfi og lágu túnin sam-
an. Var oft gestkvæmt á höfuð-
bólinu. Húsbændurnir voru orð-
lagðir fyrir gestrisni, góðvild og
dugnað. Freysteinn stundaði sjó
róðra í Þorlákshöfn jafnframt
búskapnum og var formaður
lengst af í 38 ár. Af tólf börn-
um þeirra hjóna er frú Valgerð-
ur ein á lífi.
21 árs að aldri réðist hún í
vist til Melstedshjónanna, Sig-
urðar lektors og Ástríðar. Telur
hún það hafa verið eitt mesta,
happ lífs síns, að þar var hún
í þrjú ár á einu bezta heimili
Reykjavíkur. Betri undirbúning
fyrir framtíðina hefði ung stúlka
á þeim tímum vart getað fengið
þar.
Hún átti því láni að fagna
að kynnast þar mörgu ágætu
fólki, sem henmi er nú unaður
að minnast.
Þegar Valgerður fór úr Mel-
stedshúsinu réðist hún til slcóla-
meistarahjónanna á Möðruvöll-
um, vegna góðra meðmæla frú
Ástríðar. Varð það henni harla
örlagaríkt skref.
Ferðin landveg norður, í
fylgd með tveim stúlkum öðrum
og 14 skólapiltum, hefur orðið
henni minnisstæð, þótt að því
verði ekki vikið nánar hér. Á
Möðruvöllum var margt manna
í heimili og annríki mikið.
Þar kynntist hún Gísla Helga
syni búfræðikandidat frá Eiða-
skóla. Hann hafði verið kenn-
ari einn vetur en langaði til að
læra meira. Var þetta annar vet
ur hans í Möðruvallaskóla. —
Hann var glæsilegur maður og
prýðilega gefinn. Felldu þau
Valgerður hugi saman. Er hún
hafði verið rúmt ár nyrðra
fluttu þau til Reykjavíkur og
voru gefin saman í Dómkirkj-
unni í des. 1894.
Þrem árum síðar fluttu þau
austur á Eskifjörð og bjuggu
þar í rúm fimm ár. Var séra
Lárus Halldórsson um þær
jnundir fríkirkjuprestur þar.
Þá kynntist frú Valgerður fyrst
Guðrúnu Lárusdóttur, sem hún
hafði hinar mestu mætur á æ
eíðan.
Síðasta veturinn, sem þau áttu
heima á Eskifirði, var Gísli í
Noregi og nam þar símritun.
Hann komst þar í kynni við
KFUM og bjó að hollum trúar-
legum áhrifum þess félagsskap-
ar allt til æviloka. Eftir að þau
fluttu aftur til Reykjavíkur
tókst náin vinátta milli hans og
séra Friðriks Friðrikssonar.
Gísli vann lengst af hjá Thór
Jensen og Garðari stórkaup-
manni Gíslasyni. Einnig rak
hann sjálfur verzlun um tíma.
Hann var maður heilsuveill og
munu heimilisástæður oft hafa
verið erfiðar. Bömin voru 8 en
af þeim eru 4 á lífi: Margrét,
gift Bjarna Halldórssyni, skrif-
stofustjóra á Akureyri, Ingólfur,
kaupmaður og bóndi, Fitjakoti,
Valur leikari og Garðar, heild-
sali. Þau misstu tvær dætur
kornungar og tvo syni, Sigurð
og Jón Hjaltalín, báða á bezta
aldrl.
Gísli Helgason dó árið 1911,
eftir langvarandi veikindi. Heim
ilinu sá frú Valgerður farborða
einkum með því að leigja út
húsnæði og með fæðissölu. Kom
þá bezt í ljós frábær kjarkur
hennar og forsjálni. Hún rétti
bágstöddum hjálparhönd. Hún
lét ýms þjóðþrifamál utan heim-
ilisins til sín taka. Þannig var
hún í stúku bæði í Reykjavík
og á Eskifirði. Frú Ragnheiður
Hafstein fékk hana í lið með
sér, þegar stofnuð var vöggu-
stofa í Reykjavík 1905. Hún var
ein af meðstofnendum Kristni-
boðsfélags kvenna, sem Kirstín
Pétursdóttir, kona séra Lárusar
Halldórssonar stofnaði 1904. Fé-
Framhald á bls. 23.
Hvað byggir manni
raunverulega ánægju?
f hófi því með vinum, sem ég
hafði kynnzt í Los Angeles á
stríðsárunum, flutti Örlygur Sig-
urðsson ræðu sem birtist í Morg-
unblaðinu þann 27. ágúst. —
Ég er honum þakklátur fyrir
myndina góðu og hið óverðskuld-
aða hrós, sem ætti ekki að les-
ast athugasemdalaust. En
kannske að það sem ég læt hér
birtast verði til þess áð lesandi
líti um öxl og verði þá hissa.
G. M.
Elskulegu vinir mínir og allar
góðar vættir rétti mér nú líknar-
hönd! Því ég er sem dasatiur und-
an ræðu Örlygs. Þegar komandi
kynslóðir fara að glugga í þetta
ritsmíði, mun þá verða hugsað:
„Og hafa mörg dæmi gerzt í
forneskju“. En ég held samt að
Ari fróði hefði notað færri lýs-
ingarorð. Já, gott er að njóta
hróssins, en fyr má rota en dauð-
rota. Ég hlýt að fagna því að ég
er hér ei landfastur, því þá yrði
lítið úr kappanum. Er í Ameríku
þar sem enginn þekkir mann, þar
er gott að vera. Ég sagði að
margt undursamlegt gerðist í
forneskju og kemur mér í huga
hliðstæð frásögn Örlygs, sem
segir frá því þegar Hrungnir
jötunn bauð Þór til hólmgöngu.
Skjaldsveini hans er lýst þannig
„Þá gjörðu jötnar mann á Grjót-
unargörðum af leiri og var hann
9 rasta hár og þriggja breiður
undir hönd, en ekki fengu þeir
hjarta svo mikið at hánum
sómdi fyr en þeir tóku úr meri
nokkurri og var honum það eigi
stöðugt.“ Á aðra hlið Hrímgnis
stóð leirjötuninn er nefndur er
Mökkurkálfi ok var hann all-
hræddur. Svo er sagt að hann
hafi ekki haldið vatni er hann
Signal
Nýtt tannkrem meö munnskol-
unarefni í hverju rauöu striki
Signal er fremra öllu öðru tannkremi
því aðeins það gerir tennur yðar skínandi hvítar
og gefur yður hressandi munnbragð
Sérhvert gott tannkrem hreins
ar tennurnar, en hið nýja
SIGNAL gerir miklu meira!
Hvert og eitt hinna rauðu
strika SIGNALS mnihelciur
Hexa-Chlorophene. Samtímis
þvi sem hreinsunarefni SIGN-
ALS gætir og verndar tennur
yðar, blandast þetta kröftuga
rotvarnarefni munnvatninu um
leið og það hreinsar munninn.
Burstið þvi tennur yðar reglu-
lega með SIGNAL og njótið
þar með bezta fáanlega tann-
kremsins, sem inniheldur hvort
tveggja í senn, ríkuiegt magn
hreinsunar- og rotvarnarefna.
Látið alla fjölskyldu yðar nota
þetta nýja undra-tannkrem.
með munnskolunarefni i hverju
rauðu striki. Byrjið að nota
SI G N A L strax í dag.
Þctta er ástæðan fyrir þvl, að
SIGNAL inniheldur munnskol-
unarcfni i hverju rauðu strikL
X-Slfi 2 /1C (,
sá Þór. En Þjálfi vá at Mökkur
kálfa og féll hann við lítinn orð-
stír. — Svo mörg eru þessi orð,
en textinn efni í langa stólræðu.
— Eg veit ekki hvort eg á að
vera hryggur eða glaður eftir að
hafa meðtekið allt hið mikla
hrós sem á mig hefir verið hlað-
ið, en af því eg vissi að mér
myndi vefjast tunga um tönn,
vildi eg síður standa úr sæti
án þess að hafa eitthvað á reið-
um höndum. En það er síður okk
ar í Ameríku að við þökkum ekki
fyrir neitt fyr en á síðustu
stundu. — Já, hér mætumst við
aftur villingarnir sem einu sinni
vorum. Já, ég sem var þá kannski
mesti villingurinn og einu sinni
einn þeirra sem lítt var treyst-
andi að yrði annað. Sá sem varð
tengdafaðir minn sagði dóttur-
inni að ég yrði ónýtur til alls.
Ég svikist frá því að mjólka kýrn
ar og væri sífellt blístrandi og
sönglandi og að alvara lífsins
væri fjarri minni hegðun. Nú,
jæja. Ég krækti í dótturina samt
þrátt fyrir marga meðbiðla, og
senn byrjaði ný kynslóð, þar sem
að hans enti. En hann var sæmd-
ar maður og mjög vitur, en hafði
þó aldrei lært að gleðjast svo
með glöðum eins og mitt hlut-
skifti hefir orðið á lífsleiðinni,
en þökk sé honum fyrir ákúrurn-
ar. En hvað byggir manni raun-
verulega ánægju? Ekki auðsöfn-
un, ekki óþarft strit ekki nautn-
ir sem iðrunum valda, né áhyggj-
ur af rás heimsstefnunnar, sem
við ráðum við að mjög takmörk-
urðu leyti og að ala á sorgum og
iðrast synda, en ég vil bæta
við synda, sem okkur einu sinni
langaði til að drýgja, en vorura
of huglausir til að njóta, en
vegna þeirra býr oft sár söknuð
ur, en það voru þá bara hug
renningasyndir. ) Nú fer ykkur
að gruna hvernig ég sé og hafi
verið innanbrjósts. En er það nú
ekki svo að við allflest aðhyll-
umst þá eða þær, sem ekki er al
veg syndlaust fólk, en svo að
það hafi ekki alveg komizt und-
ir manna hendur né hafi verið
öðrum til mikils trafala. Svona
manntegund eru mínir sálufélag-
ar.
Þessar vikur síðan ég kom til
landsins hafa veitt mér margar
ánægj ustundir þar sem ég hefi
getað notið samtals, þar sem að
eins leikur á tungu mitt blessaða
móðurmál. Eg hefi hreinsazt af
éhyggjum útaf heimsvandræðun
um, sem voru mér þvingandi, og
forðazt að blanda mér inní ágrein
ingsmál ykkar hér, en það hefir
ekki farið framhjá mér, að
vandæðamál eru enn óleyst.
f draumi nýlega varð ég fyrir
'eiðinlegri reynslu, (og nú er ég
að segja sanna sögu) Eg svaf sem
dauður væri en líklega var ein
hver lífshræring, því mér fannst
sem ófreskja legðist yfir mig og
sýndi banatilræði. Eg brýst um
og spraka af alefli og losna við
þennan ófögnuð, en fóturinn
snérist um öklann og ég hálf halt
ur síðan. Gat þetta hafa skeð af
því að ég hafði verið að hugsa
um Hrungni jötun þegar hann
féll fyrir Þór og löpp hans lenti
yfir fót Þórs en enginn gat fjar
lægt fyrr en sonur Þórs, Magni
3ja nátta gamali lyfti farginu. En
gat það ekki verið vegna þess að
ég hafði verið að lesa um Berlín-
armálin og þetta hafi verið Marx
isminn holdi klæddur sem heimt-
aði mitt blóð? Nei, þá var iöppin
á mér liprari þegar ég dansaði
Framh. á bls. 14.