Morgunblaðið - 15.09.1961, Page 20

20
MORCUNBLAÐIÐ
Föstudagur 15. sept. 19fil
Þessa mánuði, sem ég var
þarna, var mér sagt að ég fengi'
heilan poka af pósti á hverjum
degi. Hér þótti óskaplega vænt
um, að fólk skyldi muna eftir
mér, einkanlega þó um jólin, en
þá fékk ég meira en 3000 jóla-
kort frá hverju ríki í Bandaríkj-
unum og frá stöðum eins og
Shanghai, Bombay, Cape Town
og Alexandríu, og sömuleiðis alls
staðar að úr Evrópu.
Ég fékk þó ekki að sjá neitt
af þessum pósti, af því að reglu-
gerðin leyfir engum að fá bréf
nema frá nánustu aettingjum.
Allir mínir nánustu ættingjar
voru dáir. Það er áreiðanlegt, að
hefði ég átt nokkra ættingja eft-
ir, hefðu þeir fundizt. Yfirvöldin
kasta ekki höndunum til hlut-
anna.
Ég átti hvíta hálfsystur og bróð
ur einhversstaðar, ég hafði hitt
þau við jarðarför pabba. En þau
höfðu horfið inn í hvíta heim-
inn, án þess að skilja nokkur
spor eftir sig. Allir aðrir voru
dauðir, nema stjúpmóðir mín,
Fanny Holiday, Henry og Elsie.
Ekkert þeirra var talið nánustu
ættingjar. Og allt það, sem fólk
sendi mér, og ég gat ekki snert.
Ávextir, vín, whisky, kampavín.
Hér þótti vænt um það en allt
saman var það sent aftur.
Elskuleg hjón í Zurich í Sviss
sendu mér fimmtíu þúsund og
skeyti. í því stóð, að mér mundi
aldrei takast að vinna mig upp
aftur í Ameríku, þegar ég slyppi
út, þess vegna ætti ég að fara til
Evrópu. Þau hringdu mig tvisv-
ar upp, og yfirfangavörðurinn
var svo góðviljaður að lofa mér
að tala við þau. Ég sagði þeim,
að ég gæti ekki hlaupizt brott.
Vel gæti verið, að þau hefðu rétt
fyrir sér, að ég væri búin að
vera í Ameríku, en ég varð að
komast að því sjálf. Ég lét yfir-
fangavörðinn, frú Helen Hironim
us, senda peningana aftur og
sagði þeim, að ég skyldi láta þau
heyra frá mér og biðja þau að
senda peningana, ef mér mis-
heppnaðist allt, þegar ég slyppi
út. Þá skyldi ég koma.
Yfirfangavörðurinn þurfti ekki
að leyfa mér að tala við þessa
vini mína í Evrópu. Henni bar
heldur ekki skylda til að leyfa
mér að fá póst frá vinum mín-
um. En að lokum ákvað hún, að
ég mætti fá þrjú bréf á viku frá
öðrum en fjölskyldu minni. Fyr
ir valinu urðu Bobby Tucker,
hinn tryggi undirleikari minn, og
Ed Fishman, náungi sem langaði
til að verða ráðningastjóri minn
þegar ég slyppi út. Og af því að
hún vildi gera allt sem hún gæti
til að hjálpa mér til að komast
á svið aftur þegar ég slyppi út,
leyfði hún mér að tala við Fish-
man og Joe Gltser.
Þessi fangavörður var ágætis
kona. Hún var rík og þurfti ekki
að stunda svona vinnu. Hún
gerði þetta af því að hún trúði
á það sem hún var að gera.Eftir
messu á sunnudögum fór hún
alltaf á sjúkrahúsið til að heim-
sækja steipur, sem voru að losna
undan eiturlyfjum. Ég sá hana í
fyrsta skipti í einni af þessum
heimsóknum. Þegar ég lá þarna
og kvaldist, langaði mig sízt af
öllu til að sjá fallega konu, og
fangavörðurinn Helen Hironim-
us var falleg kona. Hún vissi
það, en lét það ekkert á sig fá.
Hún kom með blóm og gaf þau
þessum stelpum, sem áttu erfitt.
Eftir nokkra daga fór ég að álíta
að hún væri harðlynd. Áður en
ég vissi af var mér farið að geðj-
ast vel að henni.
Ég opnaði ekki munninn til að
syngja allan tímann, sem ég var
í Alderson. Hig langaði ekki til
að syngja, og gerði það ekki.
Hargar stelpurnar þarna voru
beztu grey. Þær sárbáðu mig að
koma fram og leiddist, að ég
skyldi neita. Það skipti engu
máli. Ég hefði ekki getað sung-
ið, þó mig hefði langað til. Hefðu
þær skilið söng minn, hefðu þær
vitað að ég gat ekki sungið á
svona stað. Tilfinningarnar eru
undirstaða söngs míns. Án þeirra
get ég ekki sungið. Allan tímann
sem ég var þarna, var ég alger-
lega tilfinningalaus.
Stelpurnar héldu stundum
hryllilegar leiksýningar. Jafnvel
yfirfangavörðurinn spurði, hvort
ég vildi ekki taka þátt í þeim.
Hún fékk sama svarið. Ég sagði
henni, að ég hefði verið send
þangað í refsingarskyni, og hefði
ekkert til þess að syngja um. Ég
fór á fyrstu sýninguna, sem þær
héldu. Sumar af stelpunum voru
í karlmannsfötum, skemmtu sér
á sviðinu við það sem þær máttu
ekki gera annars staðar.
Sýningin var svo óskaplega öm
urleg og leiðinleg, að ég kom
aldrei aftur á þessar sýningar
þeirra. Allar reiddust þær þessu.
Samt sem áður léku þær plöturn
ar mínar. Hér hefur sennilega
verið sendar meira en 500 af plöt
um mínum meðan ég var þarna
og ég skildi þær eftir.. Ég
hlusta afar sjaldan á plöturnar
mínar utan fangelsisveggjanna,
og þess vegna gerði ég það ekki
heldur meðan ég sat inni.
Þegar kom að jólum 1947, á-
kvað ég að komast yfir whisky
á einhvern hátt. Ég stjórnaði í
eldhúsinu og áleit að ef einhver
gæti þetta væri það ég. Ég minnt
ist herra Lee, kínverska þvotta-
hússeigandans í Baltimore, og
brennivínsins, sem hann brugg-
aði úr hrísgrjónum.
Ég var hrædd við að stela hrís
grjónunum. Ég var viss um að
þeirra yrði saknað og þá‘ kæmist
upp um mig. Þess vegna ætlaði
ég mér að ná sama árangri með
því að nota kartöfluhýði. Jafnvel
það var áhættusamt. Ég gat feng
ið skömm í hattinn fyrir jafn lítil
fjörlegan hlut og að taka of mik
ið af kartöflunum með hýðinu.
En mér tókst samt að safna sam
an nógu miklu af hýði og brátt
átti ég whisky-kút, sem var svo
góður að finna mátti gerjunar-
lykt. En þá byrjuðu erfiðleikarn
ir fýrir alvöru. Lyktin var svo
sterk, að ég átti fullt í fangi með
að fela kútinn.
Því meira sem gerjaðist í hon
um, því sterkari var lyktin. Ég
reyndi alla felustaði undir viðar
kestinum, bak við eldavélina og
herbergið mitt. Og allsstaðar leit
aði fangavörðurinn að honum.
Hún var engin kjáni og þekkti
lyktina vel. Þegar hér var komið
sögu, fannst lyktin í öllu húsinu.
Fyrst datt henni í hug að einhver
skepna hefði skriðið einhversstað
ar inn og drepizt. Þess vegna lét
hún mig gera allt hreint. í eld-
húsinu unnu engir nema ég og
65 ára gömul kona, og þess vegna
hlaut önnur okkar að vera brugg
arinn.
— Hreif svefnpillan, væni minn?
Loks kom henni í hug að leita
í síðasta felustaðnum undir kola
hrúgunni. Fyrir þetta voru síga-
retturnar teknar af mér í tvær
vikur, að ég nefni ekki blessað
bruggið.
★
Eftir fyrstu 5 mánuðina fá
fangarnir fallegt herbergi með
rúmi sem er svipað og sjúkra-
rúm hvorki of mjúkt né hart. f
herberginu var einn hæginda-
stóll, og annar stóll með beinu
baki. Þeir sem eiga peninga geta
fengið að kaupa efni í glugga-
tjöld og rúmteppi. En íbúar her-
bergisins verða að halda því
hreinu og bóna gólfið. Þegar eín
hver af gæzlukonunum kemur í
eftirlitsferð, með hvítan hanzka
á hendinni, er betra að hvergi sé
ryk, annars er sígarettuskammt-
urinn horfinn.
Það eina sem mér var ekki
sama um í fangelsinu voru síga-
retturnar. Þegar ég var sett inn,
reykti ég næstum karton á dag.
Það var erfitt að koma þessu nið
ur í þrjá pakka á viku, en það
var það mesta sem reglugerðin
leyfði. Reglan var sú, að þeir,
sem ekki höfðu peninga til að
kaupa þær á staðnum, fengu
þrjá pakka á viku af heimatilbún
um sígarettum, úr einhverju
Virginíaillgre;i. Hinsvegar var
■sama, hversu ríkur fanginn var,
eða hvað mikið hann fékk sent
annars staðar að reglurnar
leyfðu ekki nema þrjá pakka á
viku.
Auðvitað fóru vöruskipti fram.
Ég skipti á góðgæti, sápu eða
hverju sem vera skyldi fyrir siga
rettum. Kæmust þeir að, að verzl
un færi fram, átti viðkomandi á
hættu að missa reykingaréttind
in. Og reglumar voru svo strang
ar, að í hvert skipti, sem maður
fór út af línunni, kostaði það
sígaretturnar. Það var erfitt að
lifa eftir þessum reglum.
Það eina sem ég þarfnaðist fyr
ir utan sígarettur, var garn til
að prjóna með. Ég byrjaði nokk-
uð snemma á að prjóna og það
bjargaði mér frá að verða vit-
laus. Ég hafði hugmynd um að ég
gæti gert þetta en ég kunni það
ekki almennilegá. Stelpan næst
mér, Harietta frá San Fransico,
sem var að afplána fölsun,
kenndi mér aðferðina. Hún var
viðkunnanlegur kvemaður og
eina vinkona mín á staðum. Hún
var af fínu heimili hafði góða
framkomu og ýmsa hæfileika.
Hún hafði verið gjaldkeri í veit
ingahúsi, en þá kom eitthvað
fyrir svo að hún þurfti peninga
skyndilega, og of seint var orðið
að komast í banka. Þess vegna
tók hún þá úr kassanum og ætl-
aði að skila þeim aftur morgun-
inn eftir. En áður en hún fékk
tækifæri til þess, var hún gripin
og sett inn. Hún fékk aðeins þrjú
ár, vegna þess að um fyrsta brot
var að ræða
Hún var eina stelpan í okkar
húsi, sem hafði einhverja skyn-
semi til að bera. Flestar hinna
voru vesælar, ólæsar stelpur ein
hvers staðar sunnan að, og ég
átti ekkert sameiginlegt með
þeim. Ég hefði ekki getað bitið
neinn af mér, þó að ég hefði
reynt það, ég gat aðeins ekki
samlagazt neinum nema Hari-
ettu. Ég hef alltaf verið þannig,
aðeins átt mjög fáa vini, og fang
elsi gat ekki breytt því.
Eftir að Harietta hafði kennt
mér, prjónaði ég heilmikið og
var orðin leikin í listinni. Ég
prjónaði peysur handa Bobby
Tucker og stráknum hans. Eftir
au ég var komin til valda í eld-
húsinu hugsaði ég til Hariettu
með því að geyma fyrir hana það
— Líður þér betur núna Andy? | við skulum halda heim! Þú ert ■ fara rólega! Eg skil þetta ekki. . . I örvar, en birnirnir og geiturnar,
, . . Það er að koma dagur, svo I enn dasaður, svo við skuluml Ræninginn okkar notar boga og sem ég sá, voru hvergi særð!
bezta af matnum, einkum þegar
hún kom heim til hádegisverðar.
Fangelsi er heldur enginn
skemmtistaður fyrir yfirfanga-
vörðinn og gæzlukonurnar. Þær
eru slæmar eða góðar, rétt eing
og fangarnir og allir aðrir. Sum
ar þeirra eru snarvitlausar, satt
er það, kerlingar sem þurfa að
þykjast einhverjum betri og
finnst ekkert skemmtilegra en að
sparka í afturendann á einhverj
um.
En þarna unnu líka heiðarleg-
ar og samvizkusamar konur, sem
reyndu að hjálpa föngunum. Og
ég vil heldur muna eftir þeim.
Ein ágæt, svört kennslukona var
bæði falleg og vel klædd. Hún
fékk þó hvorki að nota snyrtivör
ur né fín föt. Hún var aðeins 28
eða 29 ára gömul. Eiginmaður
hennar var dáinn og hún átti!
litla stúlku, sem hún vann fyrir.
Hún las í frítímum sínum, fór
síðan í skóla og stóðst þar próf-
in.
Átta sinnum hafði hún næst-
um misst atvinnuna, vegna þess
að hún var vingjarnleg og vildi
gefa stelpunum tækifæri. Hún
lét þær hlýða reglunum, en hún
var alltaf reiðubúin til að beita
þeim ekki of hörkulega. Ef stelp
urnar léku plötur of hátt, sagði
hún þeim að stanza nú yfir nótt
ina. í húsinu hjá henni voru 35
og upp í 50 stelpur, frá 21 og upp
í 65 ára, og hún fór með þær eins
og krakkahóp, hvort sem þær
voru skækjur, eiturlyfjaneytend
ur, bílþjófar, falsarar eða morð-
ingjar.
Ég var farin þaðan, áður en
staðurinn varð frægur fyrir
fanga eins og Tokyo Rose og Axis
Sally. Þegar ég var á staðnum,
var ég eina fræga persónan þar.
Gæzlukonurnar og yfirfanga-
vörðurinn voru mér afar góðar.
iHtltvarpiö
Föstudagur 15. september.
8:00 Morgunútvarp (Bæn. — 8:05 Tón
leikar — 8:30 Fréttir. — 8:35 Tón
leikar. — 10:10 Veðurfregnir).
12:00 Hádegisútvarp (Tónleikar. —
12:25 Fréttir, tilk. og tónl.).
13:15 Lesin dagskrá næstu viku.
13:25 „Við vinnuna": Tónleikar.
15:00 Miðdegisútvarp. (Fréttir. — 15:05
Tónleikar. — 16:00 Fréttir og tilk
— 16:05 Tónleikar. — 16:30 Veð-
urfregnir).
18:30 Tónleikar: Þjóðlög frá ýmsum
löndum.
18:55 Tilkynningar. — 19:20 Veðurfr.
19:30 Fréttir.
20:00 Tónleikar: Concertino nr. 1 í G-
dúr eftir Pergolesi (I Musici
leika).
20:15 Efst á baugi (Tómas Karlsson og
Björgvin Guðmundsson).
20:45 Einsöngur: Jan Kiepura syngur.
21:00 Upplestur: Guðmundur Jósafats-
son fer með kvæði og stökur eft
ir Hjálmar Þorsteinsson á Hofi.
21:15 Píanótónleikar: Alfred Brendel
1 ur fantasíur eftir Liszt yfir
log úr ýmsum óperum.
21:30 Utvarpssagan: „Gyðjan og ux-
inn“ eftir Kristmann Guðmund?
son; XI. (Höf. les).
22:00 Fréttir og veðurfregnir.
22:10 Kvöldsagan: „Smyglarinn** eftir
Arthur Omre; IX. (Ingólfur
Kristjánsson rithöfundur).
22:30 Islenzkir dægurlagasöngvarar; —
Erla Þorsteinsdóttir syngur.
23:00 Dagskrárlok.
Laugardagur 16. september
8:00 Morgunútvarp (Bæn. — 8:05 Tón
leikar — 8:30 Fréttir. — 8:35 Tón
leikar. — 10:10 Veðurfregnir).
12:00 Hádegisútvarp (Tónleikar. —
12:25 Fréttir og tilk.).
12:55 Oskalög sjúklinga (Bryndís Sig
urjónsdóttir).
14:30 Laugardagslögin. — (Fréttir kl.
15:00 og 16:00).
16:30 Veðurfregnir.
18:30 Tómstundaþáttur barna og ungl-
inga (Jón Pálsson).
18:55 Tilkynningar. — 19:20 Veðurfr.
19:30 Fréttir.
20:00 Tónleikar: Flautukonsert eftir
Peter Tanner (Joanne Dickinson
og Eastman-Rochester hljómsveit
in leika. Stjórnandi: Howard
Hanson).
20:20 Upplestur: „Það er margt stríð
ið“, smásaga eftir Coru Sandel,
þýdd af Margréti Jónsdóttur
skáldkonu (Svala Hannesdóttir),
20:50 Kvöldtónleikar:
a) John Charles Thomas syngur.
b) Shura Cherkassky leikur
Boogie-Woogie-etýðu fyrir pf-
anó eftir Morton Gould.
c) Cor de Groot og Residentie-
hljómsveitin í Haag leika —
„Interplay", píanó- og hljóm-
sveitarverk eftir Morton
G.ould.
21:20 Leikrit: „Mislita bandið"; Alf
Due samdi upp úr samnefndri
sögu Arthurs Conans Doyle. —
Jiýðandi: Hulda Vattýsdóttir. ™*
Leikstjóri: Ævar R. Kvaran.
22:00 Fréttir og veðurfregnir.
22:10 Danslög. — 24:00 Dagskrárlok