Morgunblaðið - 16.09.1961, Qupperneq 6
6
MORGVNBL4Ð1Ð
Laugardagur 16. sept. 1961
virkum úrgangi í sjó?
Eftir Pétur Eggerz sendiherra
MARGIR íslendingar hafa áhuga
á því að vita, hvort hin sívax-
andi notkun kjarnorkunnar ti)
friðsamlegra þarfa kunni að hafa
bein eða óbein áhrif á fiskstofn-
ana. Og ef að hér hafa skapazt
ný vandamál, sem ekki voru til
áður, hvað sé þá gert til þess að
leysa þau. /
Morgunblaðið skrifaði Pétri
Eggerz, sem er fulltrúi íslands
hjá Alþjóðakjarnorkumálastofn-
uninni í Vín og bað hann að segja
skobun sína á þessu efni.
Svar Péturs Eggerz fer hér á
eftir:
Mér er auðvitað ánægja að
svara fyrirspurn frá hvaða ís-
lenzku blaði sem er varðandi
starfsemi Kjarnorkumálastofnun-
arinnar.
Ef við gerum okkur í hugar-
lund að einhver væri staðinn að
því að setja skaðleg efni í vatns-
ból einhverrar borgar, með þeim
afleiðingum að neytendum
drykkjarvatnsins yrði meint af,
þá myndi trúlega allt gert sem
unnt er til þess að varna því að
slikt yrði endurtekið.
Svipað má segja um sjóinn, að
það verður að varna því að í
hann séu látin skaðleg efni, sem
geta orðið fiskinum skaðleg og
þá um leið þeim, sem neyta hans.
Þeir sem stærstu hagsmurianna
hafa að gæta á þessu sviði verða
að vera sérstaklega á verði út af
þessu. En hér er á ferðinni vanda
mál, sem sjálfsagt er að fylgjast
vel með.
Það má segja, að notkun kjarn-
orkunnar fari mjög ört vaxandi.
Kjarnorkan getur skapað þann
hita og þá orku, sem áður var
framleidd með aðstoð kola og
Olíu. En atomið er til fleiri hluta
gagnlegt heldur en að framleiða
orku. Notkun isotöpa er afkvæmi
kjarntækninnar, og þeir eru not-
aðir nú orðið á sjúkrahúsum um
allan heim bæði til lækninga og
sjúkdómsgreininga, og auk þess
eru þeir notaðir í mörgum öðrum
tæknigreinum. Þá eru isotöpar
notaðir í landbúnaði til þess að
örva uppskeruna, og til þess að
útrýma skördýrum, sem bera með
sér pestir. Og sjalfsagt opnast
óðar en varir nýir möguleikar
tii þess að hagnýta kjarnorkuna,
sem ekki verður nomið auga á
1 dag
Eins og sakir standa munu að-
eins tvö stórskip knúin kjarn-
orku notuð í friðsamlegum til-
gangi, það er sovézki ísbrjótur-
inn „Lenin“ og bandaríska flutn-
ingaskipið „Savannah". Hins veg-
ar er gert ráð fyrir að kjarnorku
bún un skipum fjölgi á næstunni,
svo og kjarnorkuverum.
En í hvert skipti sem kjarn-
orkan er notuð, þá verður til úr-
gangur mismunandi geislavirkur.
Og það er einkennandi fyrir
þennan úrgang hversu varanleg-
ur hann er.
Hafréttarfræðingar og aðrir
sérfræðingar á þessu sviði hafa
bent á, að það geti verið mjög
hættulegt að setja úrgangsefni frá
kjarnorkuverum í sjóinn vegna
þess að „Strontium 90“ og önnur
geislavirk efni, sem geta verið
banvæn muni samlagast svifi í
sjónum, sem ýmsar fisktegundir
lifa á, og geti síðan skaðað heilsu
þeirra, sem neyta fisksins.
Hin vaxandi notkun kjarnork-
unnar til friðsamlegra þarfa hef-
ur skapað vaxandi magn af geisla
virkum úrgangi. Það er nú þegar
orðið mikið vandamál hvernig
losna skuli við þennan geisla-
virka úrgang svo að hann skaði
hvorki menn né dýr. Sá vandi
vex með degi hverjum, Og ennþá
er ekki fundin nein lausn.
Árið 1959 kömu 283 vísinda-
menn saman í Monaco þeirra er-
inda að reyna að leysa þennan
vanda. Margir af þeim, sem þarna
töluðu, sögðu í ræðum sínum, að
þeir sem ýmist stunduðu fisk-
veiðar eða neyttu fisks, hlytu
að fylgjast með brennandi áhuga
með því hvernig ráðstefnunni
tækist að leysa þetta viðfangs-
efni.
Skoðanir manna voru mismun-
andi. Sumir töldu það hættulaust
Pétur Eggerz sendiherra, fulltrúi Islands hjá Alþjóða kjam-
orkumálastofnuninni, ræðir við fulltrúa Ceylon og Vatikan-
ríkisins að fundi loknum.
að setja sumar tegundir af geisla-
virkum úrgangi í sjóinn. Aðrir
töldu að það ætti aldrei að setja
geislavirkan úrgang í sjóinn, ör-
uggast væri að grafa hann í jörð
í þar til gerðum geymum.
Alþj óðak j arnórkumálastöfnun-
in birti niðurstöður þessarar ráð-
Tunnur með geislavirkum úrgangi settar um borð í skip, sem síðan á að sökkva þeim í sæ.
stefnu í tveimur bókum, um það
bil 1200 blaðsíður að stærð
(„Disposal of Radioactive Wast-
es‘.). ii
Sjálfum finnst mér rétt að ís-
land taki sér stöðu með þeim, sem
berjast á móti því að í sjóinn
verði settur geislavirkur úrgang-
ur.
Það nær ekki nokkurri átt að
nota sjóinn sem sorphaug fyrir
geislavirkan úrgang. Engin endari
leg niðurstaða er fengin í þessum
málum ennþá.
Hópur vísindamanna á vegum
Alþ j óðakj arnorkumálastofnunar-
innar er að hefja rannsóknir i
Monaco meðal annars á eðli
geislavirks úrgangs Og áhrifum
hans á sjóinn og fiskana. Þess-
um rannsóknum stjórnar Finninn
prófessor Hela.
Það verður að sjálfsögðu fylgst
með þessum rannsóknum, og þær
upplýsingar, sem mér berast, mun
ég senda fyrir milligöngu utan-
ríkisráðuneytisins til íslenzkra
vísindamanna, svo að þeir geti
unnið úr þeim.
Nýverið skýrði ameríska blað-
ið „Herald Tribune* frá því að
það væri uggur í mönnum út af
því að Bretar hefðu sett geisla-
virkan úrgang í írska hafið. í
sömu blaðagrein var sagt frá því,
að ekki gæti það talizt öruggt að
setja geislavirkan úrgang í stál-
geyma og sökkva honum í sjó
Frh. á bls. 17.
• Kviksjá í stað bíós
Líflegar umræður eru um
þessar mundir um hið nýja
bíó Hóskólans og nafnið á því.
Hafa menn komið með ýmsar
uppástungur, sem þeir biðja
Velvakanda um að koma á
framfæri.
Á.Ó.J. stingur upp á að kvik-
myndahúsið verði látið heita
Kviksjá, reýndar mætti taka
það orð upp almennt í stað
bíós. Þarf ekki neinnar skýr-
ingar við hvernig orðið er
hugsað.
Einnig hefur sama manni
dottið í hug að nafnið Háborg
mætti nota á kvikmyndahúsið,
það væri a.m.k. betra en Há-
skólabíó.
Skúli Sigurðsson stingur
upp á nafninu Hliðskjálf og
segir: ,,Það nafn er fornt og
sæmir vel slíkri stofnun. Er
það ekki einmitt þar sem
áhorfendur munu sjá og heyra
um víðar lendur jarðarinnar.
Nafnið er auk þess stutt og
fer fremur vel í munni.“
Við látum þessar uppástung
ur nægja í bili. En sú villa
varð í bréfinu frá Halldóri
Stefánssyni um nafn á sam-
komuhúsi Háskólans, þar sem
hann m.a. stakk upp á nafninu
Gimli. Átti að standa: „Það er
einmitt ætlað til að njóta gleði
og yndisstunda — auka yndi
dyggri drótt".
• Bleikdalur ekki
Blikadalur
■ öiiiii —
Önnur skekkja mun hafa
orðið í skrifunum um örnefn-
in í Esjunni. Vestan í Esjunni
er Bleikdalur (ekki Blikadal-
ur). Úr honum kemur Ar-
túnsá, sem þjóðvegurinn ligg-
ur yfir, og þar hjá er bærinn
Ártún.
• Nú sér enainn
—■iiii i iiiiii ——— i>
alla bióð
Reykvíkingur skrifar:
Fyrir nokkrum dögum leit
ég inn til kunningja míns hér
í bænum. Hann er nú við ald-
ur og var áður sjómaður á
Suðurnesjum. Við röbbuðum
saman og hann sýndi mér bréf
er hann hafði nýlega fengið
frá gömlum vini og skips-
féiaga suður með sjó. í því
voru nokkrar vísur, sem mér
fanst vera skynsamlega hugs-
aðar. Fékk ég leyfi til a3
skrifa upp fimm þeirra og fara
með að geðþótta. Þær læt ég
fylgja hér með, ef Velvakanda
kynni að þykja þær athyglis-
verðar.
Auðsæ merki eru þess
allar lands um byggðir
að þær flúðu’ að óskum prests
okkar fornu dygðir.
Er öruggt aö henda geisla-
FERDIMAISID 'fc
Ein sem forðum áleitst g69
upp af klakki’ er hrokkin;
Nú sér enginn alla þjóð,
aðeins sig og flokkinn.
Máske’ er ,,enginn“ ekki rétt,
en ósköp munu þeir fáir;
og að etja stétt gegn stétt
styrjöld beinni spáir.
Er nú þetta, Þórður minn,
það sem okkar bíður?
Þessa óskar Þjóðviljinn,
og þá ei Tíminn síður.
Okkar hús er illa byggt.
ef menn þar að gættu.
Ríki’ er sér er sundurþykt
sjálfu, er í hættu.