Morgunblaðið - 16.09.1961, Blaðsíða 20
20
MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 16. sept. 1961
Yfirfangavörðurinn hætti rétt áð
ur en ég fór, hún var komin á
sextugsaldur og hafði stundað
starfið síðan 1929 og var farin
að þreytast. Hana langaði til þess
að kaupa búgarð og eiga ein-
hvers staðar heimili, þar sem
hún gæti fengið að sjá eitthvað
til eiginmanns síns. Gleymið því
ekki, að fangaverðirnir verða að
lifa í fangelsi líka, jafnvel þó
þeir fái borgað fyrir það.
Það erfiðasta var í lokin, þá
er föngunum boðin öll þau eitur
lyf sem þeir vilja. Þetta á að
sýna, hvort þeim er í raun og
veru batnað. Mér voru líka boð
in þau, og ég komst að því, að
ég hafði enga löngun í þau. Og
þá var mér skemmt. En þrátt
fyrir alla læknana, hjúkrunarkon
urnar og tækin reyna þeir aldrei
að komast að því, af hverju sjúkl
ingarnir hneigjast til eiturlyfja.
Allan tímann, sem ég sat inni,
reyndi listamannaumboðsmaður-
inn Ed Fishman að tala við mig
í síma frá Los Angeles. Fishman
lofaði mér gulli og grænum skóg
um, þegar ég kæmi út. Ég komst
seinna að því, að hann var ein-
ungis að reyna að fá mig til að
vinna fyrir sig, en það var gott
fyrir hugrekki mitt að hafa ein
hvern aðdáanda, meðan ég sat
inni, þó að það væri einungis á
viðskiptasviðinu.
Þegar kom að þeim tíma að ég
átti að sleppa sagði Fishmann
mér, að hann hefði á prjónunum
stóra hljómleika í Carnegie Hall.
Og hann tók að sér allan undir-
búninginn undir frelsishátíð
mína. Fishmann sagði mér, að
blaðamenn myndu bíða mín í
New York, og stakk þess vegna
upp á að ég færi úr léstinni í
Newark, en þar skyldu hann og
Bobby Tucker taka á móti mér
Ég vildi komast hjá umtali eins
og mögulegt var.
í Alderson í Vestur-Virginíu
er ekkert annað en fangelsið. Það
er sama, hverju sá klæðist, sem
stígur þar upp í lest, enginn læt
ur blekkjast af því. Þeir mundu
vita að hann væri nýkominn úr
fangelsi. Mér var nú reyndar
sama, hvað margir vissu, að ég
væri nýsloppin út: Mér hafði allt
af verið sama um hvað fólk hugs
aði og fangelsið hafði ekki breytt
því.
Ferðin var lengi að líða, en
loksins var þó kallað Newark.
Þegar ég kom úr lestinni, beið
hinn tryggi Bobby Tucker þaf,
ásamt Mister. Ég vissi, að hvorki
Mister né aðrir myndu þekkja
mig. Ég hafði þyngzt og var ekk
ert lík stúlkunni, sem hafði farið
úr borginni 10 mánuðum áður.
Ég var að reyna að láta sem ekk
ert væri, svo að enginn tæki eft
ir mér, jafnvel þótt einhverjir
væru að snuðra um.
Hvað ég gat vanmetið þennan
hund. Hann þekkti mig ekki að
eins heldur stökk á mig eins og
byssubrenndur, sló af mér hatt-
inn og ég datt aftur yfir mig á
miðjum brautarpallinum. Svo
fór hann að sleikja mig og dilla
rófunni, eins og hann vseri viti
sínu fjær.
Einhver kvensnift æpti, aðrar
urðu hræddar og byrjuðu að
kalla á lögregluna sér til hjálpar.
Einhver æpti, að óður hundur
hefði bitið konu. Brátt var kom
inn fjöldi af Ijósmyndurum og
lögreglumönnum. Brátt hafði
mannfjöldi safnazt að, og hin
hljóðláta heimkoma mín sprung-
ið eins og sápukúla. Ég hefði al-
veg eins getað farið beint á Penn
stöðina og rabbað þar við Asso-
ciated Press, United Press og
International News Service.
★
Bobby Tucker bjó ásamt fjöl-
skyldu sinni í vinalegum, litlum
búgarði við Morristown. Móðir
hans hafði geymt það sem var
eftir af fötuum mínum og öðrum
eigum, svo og hundinn minn.
Jafnskjótt og við sluppum úr
gauraganginum í Newark-stöð-
inni, fór Bobby með mig beint
heim til sín. Hljómleikarnir voru
í vændum, og hann vildi byrja
strax á að æfa.
Ég var dauðhrædd. Ég sagði
honum, að ég hefði ekki opnað
munninn til að syngja í tíu mán-
uði og ég vissi ekki, hvernig mér
myndi takast.
Hann var mér góður. Hann
vissi, hvað skelfdi mig, og einnig
að það mundi versna því lengur
sem ég biði. Þess vegna lét hann
mig engan frið hafa.
Þegar við komum heim til
hans, var verið að mála húsið að
innan, og píanóið hafði verið
day“. Og 3500 manns biðu
flutt fram á svalirnar. Bobby
frammi. Guðs sé lof að ég var í
svörtum kjól, svo að ekki bar
settist við það sfrax og við kom
um.
„Night and Day“ er erfiðasta
lag, sem ég tekst á hendur að
syngja. Þess vegna sagði ég, að
við skyldum reyna það fyrst og
sjá hvernig færi.
Ég gleymi aldrei fyrstu tveim
tónunum, og því síður þeim
þriðja, þa.- sem ég þurfti að
þruma „day“. Tónninn var lang-
ur og hljómaði betur en nokkru
sinni fyrr. Bobby var næstum
dottinn af stólnum af ánægju.
Mamma hans kom hlaupandi út
úr húsinu og faðmaði mig að sér.
Allar æfingarnar undir hljóm-
leikana fóru fram þarna. Við
komum ekkj nálægt New York
eða Carnegie Hall. Bobby og
móður hans tókst að láta mér
finnast ég vera heima hjá mér,
og allt var rólegt.
19.
Ég fæ góðar móttökur.
Það hefur aðeins liðið einu
sinni yfir mig á ævinni, eftir
miðnæturhljómleikana í Carn-
egie Hall, tíu dögum eftir að ég
slapp út úr fangelsinu.
Allir leikhúsmenn geta sagt
ykkur, að laugardagskvöldið fyr
ir páska er versta kvöld ársins.
Engu máli skiptir, hvort það er
fyrir bar á götuhorni eða leikrit
á Broadway. Þetta kvöld ársins
eru allir vanir að búast ekki við
neinum viðskiptum.
Og einmitt þetta kvöld áttu
hljómleikarnir mínir að vera. Ed
Fishman hafði orðið að ákveða
daginn í flýti. Það var varla nokk
ur tími til auglýsinga. En varla
var búið að koma upp auglýs-
ingaspjöldunum, þegar þeir urðu
að setja upp „uppselt".
Á leiksviðinu var komið fyrir
nokkur hundruð manns, bæði í
sætum og stæðum. Þá voru kom-
in þrjú þúsund og fimm hundruð
í húsið. Þá sagðf slökkviliðið
pass. Tveim eða þrem þúsundum
manna varð að úthýsa.
Að sviðsbaki var auðvitað
meiri æsingur og spenna en ég
hafði nokkurn tíma kynnzt áð-
ur. Fishman og Glaser rifust um
mig. Ég hafði hvorugan samið
við ennþá. Samningur minn við
Glaser var útrunninn, og ég
hafði ekki endurnýjað hann, og
ég vissi ekki nógu mikið um
Fishman til að vilja bindast hon
um strax.
Aðeins nokkrum vikum áður
hafði mér verið sagt, að ég væri
búin að vera í Bandaríkjunum,
að áheyrendur myndu aldrei
vilja taka við mér aftur. Múgur-
inn úti á götunni svaraði því.
Fishman hafði komið til mín
áður en uppselt var á hljómleik-
ana, satt var það. Glaser hafði
ekki sýnt sig áður. En þrátt fyr
ir allt var eitthvað gruggugt við
eftirsókn Fishmans Báðir um-
boðsmennirnir hótuðu að fara
fyrir samtökin og sanna þetta
eða hitt. En öll þessi einkavand-
ræði að tjaldbaki hurfu, þegar
ég sá áhorfendurnar. Enginn
hafði sagt mér, að þeir mundu
sitja bak við mig líka. Það
fyrsta, sem mér datt í hug var;
„Hvað vilja þeir með þennan
kór þarna uppi?“ Ég var óvön
þessu. Það voru eins margir sitj
andi bak við mig á sviðinu og
voru á Apollo-leikhúsinu við
kvöldverðarsýningu.
Jafnvel áður en ég opnaði
munninn til að syngja var ég bú
in að fá svarið handa fólkinu í
Evrópu sem hafði sagt mér að
Ameríkumenn myndu aldrei taka
við mér úr fangelsinu. Ég var
glöð yfir að ég hafði ekkj trúað
án nokkurs frekara og hlaupizt
burtu.
Eftir fyrsta kafla söngskrárinn
ar var ég svo glöð og hamingju-
söm, að ég vissi varla hvað ég
var að gera. Rétt áður en ég átti
að fara aftur á sviðið, hafði stór
vöndur af gardeníum komið til
leikhússins. Gamla merkið mitt.
Einhver hafði munað eftir því og
sent þær til að gleðja mig. Ég
tók þær úr kassanum og festi þær
beint á vanga minn, án þess
einu sinni að líta nánar á þær.
Ég hafði ekki tekið eftir því, að
risastór hattprjópn var með og
hann stakkst inn í höfuð mitt.
Ég var svo dofin af æsingi að ég
fann ekki neitt fyrr en blóðið
fór að renna niður í augu mín og
eyru.
Blessunin hann Bobby Tucker
sá blóðið og ætlaði af göflunum
að ganga. Ég reyndi að þvo það
af mér, en aumingja Bobby
Tucker æpti: „Lady, þú getur
ekki farið upp þú hlýtur að vera
að dauða komin.“ Og sviðsstjór-
inn var að kalla „Ungfrú Holli-
day“. Og 3500 manns biðu
frammi. Guði sé lof að ég var í
svörtum kjól, svo að ekki bar
mikið á blóðinu. Ég þurkaði það
af mér eins vel og ég gat og
reyndi að laga á mér andlitið. Ég
söng alls þrjátíu og fjögur lög.
Þegar komið var að því þrítug-
asta og þriðja, benti ég Bobby að
sleppa „Night and Day“. Og
hryllilegt var að sjá mig þegar
ég byrjaði á „Strange Fruit“,
sveitt og blóðug.
Einhvern veginn komst ég af
sviðinu. En þegar kom að því að
fara fram í þriðja skiptið, sagði
ág: „Bobby nú get ég ekkí meir.“
Og svo slokknaði ég eins og ljós.
★
Vera mín í New York fyrstu
dagana eftir að ég slapp úr fang
elsinu sýndi geinilega, hverjir
voru raunverulega vinir mínir.
Ég mun aldrei gleyma móttökum
þeirra og ekkert getur breytt eða
látið mig gleyma, hvernig þeir
fóru með mig.
Vinir eins og Bobby Tucker
voru alltaf að reyna að fara með
mig um borgina, koma mér í sam
band við manneskjurnar og létu
sem ég hefði einungis verið fjar-
verandi. Þeir höfðu áhyggjur af
að ég yrði ekki nógu hressileg.
Þeir vissu að móttökur almenn
ings nægja engum, og enginn
stúlka getur lifað á þess konar
ást einni saman. Ég varð að ná
sambandi við fólkið, sem ég hafði
þekkt vel, unnið með og hjálpað.
Fyrstu vikuna, sem ég var á
ferli heimtaði Bobby að við
skyldum heimsækja Söru Vaug-
han. Hún var að halda hljóm-
leika og Bobby fór með mig sviðs
megin. Fólkið, sem þarna var á
ferli, var dásamlegt, allir kölluðu
til mín og allir sögðu mér,
hversu vel ég liti út.
Við biðum eftir að Sara kæmf
niður á milli þátta. Ég hlakkaði
til þess að sjá hana. Ég bjóst ekki
við öðru en smáheilsun því hún
var að vinna. Þegar hún kom af
sviðinu, horfði hún beint upp í
loftið og gekk fram hjá mér til
búningsherbergis síns, án þess
að líta á mig. Það var hart að fá
svona meðferð hjá manneskju,
sem ég hafði haft áhyggjur af
og reynt að hjálpa.
Mér féll allur ketill í eld og
hágrét. Framkoma Söru varð til'
þess að ég óskaði, að ég hefði ald
rei komið aftur úr fangelsinu.
Seinna reyndi hún að segja
mér, að maður hennar George
Treadwell, hefði sagt henni, að
þess að ég óskaði að ég hefði
aldrei komið aftur úr fangelsinu.
★ »
Öðru vísi var fólk eins og
Lena Horne. Hún tók á móti mér
eins og ég hefði aldrei farið neitt
Einn daginn var ég á ferli með
John Simmons úr Ellington-
hljómsveitinni. John vissi, hvern
ig mér leið og reyndi að hressa
mig upp.
Hann heimtaði a.m.k. þennan
morgun að fá að fylgja mér nið-
ur á Strand, þar sem Lena söng.
Eg var skömmustuleg. Eftir
reynslu mína af ungfrú Vaughan
var ég að sjálfsögðu dálítið
hvekkt. Mig langaði ekki til þess
að fá annað spark í magann. Ég
heimtaði að við sætum aftast I
leikhúsinu, þar sem dimmt var
og hlustuðum bara á æfingu. Ég
hefði átt að vita betur. Einhvér
sagði við Lenu. „Lady Day er
þarna frammi.“
„Lady Day?“ spurði Lena. '
Og þessi fallega litla stúlka
tókst á loft á sviðinu eins og
fallegur söngfugl. Hún kom hlaup
andi fram á milli sætanna og
kallaði til min. Þegar hún sá
mig, kom hún þjótandi, vafði mig
örmum og hló ’og grét í senn.
íillltvarpiö
Laugardagur 16. september
8:00 Morgunútvarp (Bæn. — 8:05 Tón
leikar — 8:30 Fcéttir. — 8:35 Tóa
leikar. — 10:10 Veðurfregnir).
12:00 Hádegisútvarp (Tónleikar.
12:25 Fréttir og tilk.).
12:55 Öskalög sjúklinga (Bryndís Sig
urjónsdóttir).
14:30 Laugardagslögin. — (Fréttir kl,
15:00 og 16:00).
16:30 Veðurfregnir.
18:39 Tómstundaþáttur bama og ungl«
inga (Jón Pálsson).
18:55 Tilkynningar. — 19:20 Veðurfr,
19:30 Fréttir.
20:00 Tónleikar: Flautukonsert eftir
Peter Tanner (Joanne Dickinson
og Eastman-Rochester hljómsveit
in leika. Stjórnandi: Howard
Hanson).
20:20 Upplestur: „I>að er margt strí®
ið“, smásaga eftir Coru Sandel,
þýdd af Margréti Jónsdóttur
skáldkonu (Svala HannesdóttirX.
20:50 Kvöldtónleikar:
a) John Charles Thomas syngur,
b) Shura Cherkassky leikur
Boogie-Woogie-etýðu fyrir pí-
anó eftir Morton Gould.
c) Cor de Groot og Residentie*
hljómsveitin í Haag leika -t’
„Interplay", píanó- og hljóm*
sveitarverk eftir Morton
Gould.
21:20 Leikrit: „Mislita bandið"; Alf
Due samdi upp úr samnefndrf
sögu Arthurs Conans Doyle.
Jjýðandi: Hulda Valtýsd6ttir. "■*
Leikstjóri: Ævar R. Kvaran,
22:00 Fréttir og veðurfregnir.
22:10 Danslög. — 24:00 Dagskrárlolc*
— Hvað kom fyrir í nótt
Markús?
— Andy fann þjófinn okkar ..
>. En einhvernveginn tókst hon-
um að rota Andy og komast und-
anH Náunginn hlýtur að nota
boga, því ég fann þessa bromu
ör hjá Andy!
— Hvað er að vinur .... Kom
ég við auman blett? Markús! ..
.... Sjóðu þennan blett á lær-
inu á Andy!