Morgunblaðið - 19.09.1961, Blaðsíða 13

ÞriSjudagur 19. sept 1961
MORCVNBL AÐ1Ð
13
Ingólfsstyttan ¥ l JHéraðsmót SjálfstæD-
afhjúpuð
Virbuleg athöfn og hrifningj Hrifudal
INGÓLíFSSTYTTAN var afhjúp-
uS í Hrífudal í gær við hátíðlega
athöfn. Hér fara á eftir tvö skeyti
frá fréttaritara Mbl. í för ís-
lendinga, séra Gísla Bryrrjólfs-
6yni. Hið fyrra er sent frá Hekiu
á sunnudag, en hið síðara í gær.
Ferðin framlengd
um sólarhring
Radio de HEKLA, 17. sept.
VHD erum lagztir framundan
Askvoll eftir erfiða sjóferð.
„Þetta eru óvenjulega hörð veð-
ur á þessum árstíma", sagði skip
stjóri, er ég náði tali af honum.
Við erum 10 tíma eftir áætlun,
en allt hefur gengið slysalaust.
Farþegar eru í góðu skapi og
öruggir undir leiðsögn skipstjóra
og skipshafnar. Við komum kl.
6.30 að eynni Hellesöy og tókum
þar hafnsögumann. Síðan höfum
við siglt norður með ströndinni
i sæmilega kyrrum sjó innan
skerja. Ferðin hefur verið fram-
lengd um einn dag, og styttan
verður afhjúpuð kl. 2 á morgun.
Þakklæti og hrifning
HOLMEDAL, 18. sept.
AFHJÚPUNIN fór í alla staði
ágætlega fram, og það fór heit
bylgja þakklætis og hrifningar
nm mannfjöldann, þegar hjúpur-
inn féll af Ingólfi, og hið fagra
líkneski blasti við fólkinu, um
2000 manns, sem safnazt hafði
saman í skógarhlíðinni fyrir ofan
veginn.
Þegar 60 manna kór hóf at-
höfnina með söng, hellti sólin
hlýjum geislum gegnum glugga
á skýjaþykkninu, og blítt veður
hélzt til loka athafnarinnar, sem
stóð um klukkutíma.
Fylkismaðurinn í Sogni og
Firðafylki, N. Schei, bauð gesti
velkomna og minntist íslending-
anna, sem komnir væru erfiða
fei-ð yfir hafið.
Síðan flutti forsætisráðherra ís
lands, Bjarni Benediktsson, ræðu
Og afhjúpaði styttuna við lok
htnnar, en lúðrasveit lék norska
þjóðsönginn.
Þá veitti dómsmálaráðherra
Noregs, Jens Haugland, styttunni
xnóttöku fyrir hönd ríkisstjórnar-
innar og afhenti hana í umsjá
oddvitans á Fjölum. Lúðrasveit
lék íslenzka þjóðsönginn. Ráð-
herrann sagði í lok ræðu sinnar:
,,Ingólfur er kominn heim. Hetju
dáð hans lifir. „Ek veit einn at
aldri deyr: dómr um dauðan
hvern““. Hann ræddi og um menn
ingararfinn, sem ísletidingar varð
veittu, meðan Norðmenn bjuggu
við þrælakjör.
Hlutleysi og Efna-
hagsbandalagið
Vínarborg, 18. sept. —
(AP-NTB — AFP).
í DAG hófst í Vínarbörg ráð-
6tefna háttsettra embættismanna
frá Svíþjóð, Sviss og Austurríki.
Munu þeir ræða á hvern hátt
iþessi þrjú lönd geti tekið virkan
þátt í Efnahagsbandalagi Evrópu
én þess að hlutleysi þeirra verði
skert.
%
Vandamál þetta er hvað erfið-
ást fyrir Austurríki því að með
Ríkissamningnum frá árinu 1955
•— er sjálfstæði Austurríkis var
endurreist — skuldbundu Austur-
ríkismenn sig gagnvart Rússum
tii þess að halda eindregið við
hlutleysisstefnu.
Þá talaði Havland oddviti og
tók á móti gjöfinni fyrir hönd
byggðarinnar, en lófatak mann-
fjöldans bergmálaði milli fjall-
anna.
Athöfninni lauk með ávarpi frú
Auðar Auðuns, forseta bæjar-
stjórnar Reykjavíkur, sem flutti
kveðju Ingólfsbæjar við Faxa-
flóa, og þakkarávarpi Olavs
Sörbö, kennara, fyrir hönd íbúa
Hrífudals.
í dag er fólkið á Heklu í boði
hátíðarnefndar um borð og í boði
Hrífudalsbyggðar í kvöld. Hér
ríkir almenn ánægja og vellíðan.
ismanna á Vestf jörðum
TVÖ héraðsmót Sjálfstæðismanna á Vestfjörðum voru haldin
um síðustu helgi. Var hið fyrra þeirra á ísafirði á laugardags-
kvöld. Frú Geirþrúður Charles setti mótið og stjórnaði því, en
ræður fiuttu Gísli Jónsson, alþingismaður og Sigurður Bjarna-
son, ritstjóri. Bæddu þeir stjórnmálaviðhorfið í landinu.
Rita1 stuttu ávarpi, en Friðrik Sigur-
Bjarni Benediktsson,
Síðan var sýnd óperan
eftir Donizetti. Var hún flutt af
listamönnunum Þuríði Pálsdótt-
ur, Guðmundi Jónssyni, Guð-
mundi Guðjónssyni og Borgari
Garðarssyni. Fritz Weisshapel
lék undir.
Bæði ræðumönnunum og lista-
fólkinu var ágætlega tekið. Að
lokum var dansað. Var mótið vel
sótt og fór í öllu hið bezta fram.
Héraðsmótið í Bolungarvík
Kl. 5 síðdegis á sunnudag var
svo héraðsmót Sjálfstæðismanna
í Bolungarvík. Sigurður Bjarna-
son, ritstjóri, setti mótið með

í pílagrímsferð til Noregs
Ræða Bjarna Benediktssonar
forsætisráðh. við afhendingu
Ingólfsstyttunnar
NOREGUR er stórfenglegt og
fagurt land. Þess vegna koma
tugþúsundir ferðalanga ár hvert
til landsins, þótt þeir ella viti
lítið um það Og hafi engin tengsl
við hina norsku þjóð, til að skoða
fegurð þess og mikilleik.
Noregur er einnig söguríkt
land. Það eru fleiri en Magnús
konung Ólafsson, sem fýsir að
sjá þann stað á Stiklastöðum, þar
sem Ólafur hinn helgi féll. Minn-
ingin um hugdirfð Og framsýni
þingmannanna á Eiðsvelli lifir
enn í hugum frjálsra manna víðs-
vegar utan Noregs. Og karl-
mennska Hákonar konungs á okk
ar dögum hefur veitt konungdæm
inu nýjan styrk, ekki einungis
í Noregi heldur hvarvetna þar
sem þeir stjórnarhættir eru hafð-
ir. Á meðan fagrar bókmenntir
og listir eru í heiðri höfð, munu
nöfn Björnssons, Ibsens, Griegs
og Munchs vera uppi og aðkomu-
menn sækjast eftir að sjá heim-
kynni þeirra eða verka.
Við, þessi fámenni hópur, sem
hingað er kominn í dag, höfum
allt þetta og margt fleira í huga,
þó að okkur gefist ekki færi á
að skoða nema lítið af því, sem
við vildum sjá. En við erum kom-
in hingað sérstakra erinda, í píla-
grímsför ef svo má segja.
Við vitum, að aðrir staðir í
Noregi eru fjölsóttari af erlend-
um ferðalöngum. Við vitum einn-
ig, að í hugum Norðmanna eru
aðrir sögustaðir nafnkunnari en
þessi, því að hér hefur einkum
gerzt sú saga, að frá örófi vetra
hefur hér búið gott og dugmikið
fólk, sem hefur lifað sínu lífi,
erfiðu eða auðveldu eftir því,
sem högum þjóðarinnar var hátt-
að, og oft er minnst sagt frá þeim,
sem farsælastir eru.
En hér bjó einnig fyrir 1100 ár-
um Ingólfur Arnarson ásamt hús
freyju sinni Hallveigu Fróðadótt-
ur. Þau fluttu úr landi og gerð-
ust landnámsmenn í nýju landi
— íslandi. Ingólfur er frægastur
allra landnámsmanna, eins og í
hinni fornu Landnámabók segir,
því að hann kom að óbyggðu
landi og byggði fyrstur landið.
Hann varð sannur faðir íslenzku
þjóðarinnar, því að með vissu eru
allir núiifandi íslendingar af hon
um komnir.
Á frásögninni af landnámi ís-
lands er í senn blær raunveru-
leika Og helgisagnar. Þegar Land
námabók er rituð, sennilega á
13. öld, hefur verið talið, að
æðri máttarvöld hafi ráðið för
Ingólfs til fslands.
Áður en Ingólfur afréð að
hverfa frá heimkynnum sínum
leitaði hann sér heilla um for-
lög sín að blóti miklu. Fréttin
vísaði honum til fslands.
Næsta vor hélt hann til fs-
lands, Og er hann sá landið skaut
hann fyrir borð öndvegissúlum
sínum til heilla sér. Valdi hann
sér bústað, þar sem þær bar að
landi, þótt þrjú ár tæki að leita
þeirra. Þær fundust á þeim stað,
sem Ingólfur nefndi Reykjavík,
þar bjó Ingólfur og næstu af-
komendur hans.
Fyrr Og síðar hefur menn furð-
að á, að Ingólfur, hinn fyrsti
landsnámsmaður, skyldi velja sér
bústað í Reykjavík. í hinni þurru,
stuttaralegu frásögn Landnámu
heyrist undrunin í þessum orð-
um Karla, annars þess, sem fann
öndvegissúlurnar:
Til ills höfum vér farið um góð
héruð, er vér skulum byggja
útnes þetta.
Þessi ummæli eru skráð fjór-
um öldum eftir að þau eiga að
hafa verið sögð. Við vitum ekki,
hver þá bjó í Reykjavík, og er
Okkur þó enginn tími fyrri alda
sögu íslands betur kunnur af
samtíma-heimildum en sá. Það
sýnir, að þá var Reykjavík ekki
sérstakt höfðingjasetur. Þeir
bjuggu þá og lengi síðar í hinum
„góðu héruðum“, er Ingólfur.fór
um og valdi ekki.
Þegar menn þá spurðu sjálfa
sig af hverju Ingólfur hefði hafn-
að hinum „góðu héruðum" og
valið „útnesið" var svarið, að þar
fann hann öndvegissúlurnar. Til
sannindamerkis var það, að á
tímum sagnritarans stóðu önd-
vegissúlurnar enn í eldhúsi í
Reykjavík. Höfðinginn, sem allra
kosta átti völ, vaidi sér eftir
æðri handleiðslu bústað, sem
hinn skammsýni nöldurseggur
sá fáa kosti við.
Þessi frásaga er ekki einungis
merkileg helgisögn beldur felst í
henni furðulegur spádómur um
framtíðina. Hún er rituð á þrett-
ándu öld. Þá hafði verið hljótt
um Reykjavík eftir frásagnir af
þriðja eða fjórða ættlið frá Ing-
ólfi. Síðan má segja, að Reykja-
vík hafi enga þýðingu í sögu ís-
lands fyrr en á miðri átjándu
öld. Þá hefst vegur Reykjavíkur
á ný, jafnsnemma og endurreisn
landsins alls. Síðan hefur þetta
tvennt fylgzt að. Nú er Reykja-
vík staðurinn, þar scm öndvegis-
súlur Ingólfs flutu að landi, höf-
uðstaður sjálfstæðrar íslenzkrar
þjóðar.
Enn þykjumst við vita, hvar
bær Ingólfs hafi staðið. Þegar við
förum um Aðalstræti höfuðborg
ar okkar, þá göngum við sama
stíginn og Ingólfur og menn hans
fyrstir tróðu frá bæ sínum til
sjávar. Enn leika reykvísk börn
sér á sama hólnum, þar sem börn
Ingólfs hófu fyrstu barnaleik-
ina á íslandi. Sömu oörnin og áð-
ur léku sér á vellinum þar sem
nú stöndum við. Leikvangur
þeirra á íslandi var einmitt á
hólnum, þar sem mynd föður
þeirra, Ingólfs, hefur nú staðið
einn mannsaldur, eins og hún
mun héðan í frá horfa yfir hinn
fyrsta leikvang þeirra og hans
sjálfs hér í Rivedal.
En það var ekki einungis, að
Ingólfur, hinn fyrsti og frægasti
landnámsmaður íslands, sliti hér
barnsskóm og léki sér um völl,
heldur var það og héz sem frétt-
in vísaði honum til fslands. Hann
leitaði hennar sér til heilla og
hún varð til þess, að hann gerðist
ættfaðir heillar þjóðar.
Hvort sem við trúum bókstaf-
lega hinum gömlu sögum, sem í
Landnámabók eru skráðar eða
ekki, þá höfum við öll það fyrir
satt, að einmitt hér í Rivedal hafi
fyrst af öllum stöðum verið mælt
fyrir heill fslands og hér var með
vissu tekin sú ákvörðun, sem
saga byggðar á íslandi verður
rakin til.
Við íslendingar erum tengdir
Norðmönnum og Noregi á ótal
vegu. Frá Noregi komu forfeður
okkar og héðan tóku þeir með sér
tungu sína sem við enn tölum og
sízt viljum glata. Hingað sóttu
þeir uppistöðu í réttarskipun
sína, sem við enn erum stoltir af.
Til íslands fluttu þeir með sér
forna norska menningu, sem í
mynd Eddu-kvæða og frásagna
Snorra Sturlusonar er enn hluti
af uppeldi okkar og hugarheimi.
Um fram allt höfuui við fengið
björnsson, lögreglustjóri, formað
ur Sjálfstæðisfélagsins Þjóðólfs
stjórnaði því. Ræður fluttu Ingólf
ur Jónsson, landbúnaðarráðherra,
og Þorvaldur Garðar Kristjáns-
son, framkvæmdastjóri Sjálfstæð
isflokksins. Ræddi ráðherrann
fyrst og fremst, þau vandamál,
sem við væri að etja í íslenzkum
stjórnmálum um þessar mundir
og ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
til efnahagslegrar viðreisnar í
landinu.
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
ræddi einnig stjórnmálaviðhorfið
en minntist einnig á nokkur hags
munamál Bolvíkinga og annarra
Vestfirðinga.
Síðan var flutt sama ópera og
á ísafirði en um kvöldið var dans
leikur. Var ræðumönnum og lista
fólkinu ágætlega fagnað. Mikill
fjöldi fólks sótti héraðsmótið.
Spíramálið
SPÍRAMÁLIÐ svokallaða, sem
upp kom á Suðurnesjum fyrir
nokkru, er enn í rannsókn, eftir
því sem Gunnar Sæmundsson,
fulltrúi í Hafnarfirði, tjáði Mbl.
í gær. Skammt mun þess þó að
bíða, að endanlegar niðurstöður
liggi fyrir í málinu.
að erfðum frá Norðmönnum
seiglu, áræði og sjálfstæðisþrá,
sem fleytti þjóðinni í gegnum
ótal margar aldalangar þreng-
ingar og gerði henni að lokum
fært að fylgja norsku fordæmi og
endurheimta sjálfstæði sitt og
skipa sér í sveit frjálsra þjóða.
Hvergi finnum við betur til
skyldleika okkar við Norðmenn
né minnumst fremur alls þess,
sem við eigum þeim að þakka,
en á þeim stað er nú stöndum
við. Þessvegna erum við komnir
hingað í pílagrímsferð. Við erum
fáir, en við erum fulltrúar heillar
þjóðar, þótt lítil sé. Því að við
erum hér staddir til að fullnægja
þessari ákvörðun Alþingis íslend
inga:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að gera nauðsynlegar
ráðstafanir til að afsteypa af
styttu Einars Jónssonar af Ingólfi
Arnarsyni verði reist í Rivedal,
Dalsfirði í Noregi og afhent Norð
mönnum að gjöf frá íslendingum
sem tákn óbrotgjarnar vináttu
þjóðanna."
í greinargerð þessarar álykt-
unar Alþingis segir: „Víða í Nor-
egi verður vart einlægrar vin-
áttu til íslendinga og hvergi þó
fremur en í hinum fornu heim-
kynnum Ingólfs Arnarsonar. ís-
lendingar finna og hvergi betur
ttír hinna nánu banda ætternis og
vináttu, er tengja þá norsku þjóð
inni. Þykir fara vel á því, að hin
sama myndastytta af Ingólfi
Arnarsyni, sem gnæfir yfir bæj-
arstæði hans í Reykjavík, verði
einnig reist í Rivedal til merkis
um og staðfestingar á vinarhug
fslendinga til sinnar norsku
frændþjóðar."
Að svo mæltu afhendi ég þessa
gjöf, eins og mér hefur verið
falið.
Megi ímynd Ingólfs Arnarson-
ar, í steini hér í Rivedai og
Reykjavík, en þó einkum r huga
alinna og óborinna, að eilífu
minna íslendinga á upphaf sitt
Og standa öruggan vörð um ó-
brigðula vináttu þeirra og Norð-
manna.