Morgunblaðið - 21.09.1961, Blaðsíða 10
10
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 21. sept. 196/
l
;
1
FLUGVÉL Dags Hammar-
skjölds lagði upp í síðustu
ferð sína um 1500 km leið yf-
ir frumskóginn til Ndola í
Norður Rodesíu síðdegis á
sunnudag. Allan daginn hafði
sérstök flugvél beðið á flug-
vellinum í Leopoldville eftir
að flytja framkvæmdastjór-
ann til viðræðna hans við
Tsjombe, fylkisstjóra í Kat-
anga, en um síðir ákvað
Hammarskjöld að nota ekki
þá flugvél. í staðinn kaus
hann að fara með fjögurra
hreyfla DC-6B flugvél, sem
að jafnaði hafði verið í þjón-
ustu yfirstjórnanda Samein-
DC-6B farþegaflugvélin, sem fórst með Dag Hammarskjöld og fylgdarlið hans innanborðs.
Hin afdrifaríka flugferð
Lífvörður Hammarskjölds
komst einn lífs af
uðu þjóðanna í Kongó, Sean
McKeown hershöfðingja.
Komst í hann krappan.
Þessi flugvél hershöfðingj-
ans, sem tekin hafði verið á
leigu hjá sænska flugfélaginu
Transair, hafði daginn áður
orðið fyrir vélbyssuskothríð í
flugtaki af vellinum í Elísa-
betville, höfuðstað Katanga-
fylkis, með þeim afleiðingum,
að einn hreyfill hennar varð
óvirkur. Lenti hún því aðeins
á þrem hreyflum í Leopold-
ville, þar sem skipt var um
bilaða hreyfilinn og hinir yf-
irfarnir, áður en hún lagði af
stað með Hammarskjöld. Að
öðru leyti var flugvélin búin
fullkomnum tækjum, m.a. ný-
tísku ratsjá, sem átti að gera
henni næturflug auðvelt og
kleift að lenda án sérstakrar
aðstoðar frá jörðu.
Sneitt hjá Katanga.
Ekki var gefið upp þegar
flugvélin lagði af stað frá
Leópoldville, hvenær áætlað
væri að hún lenti í Ndola. —
Flugvélin hafði ekkert tal-
eða skeytasamband, fyrr en
komið var að leiðarenda, til
þess að hindra, að orrustuþota
frá Katanga-stjórn, sem upp
á síðkastið hafði gert nokkurn
usla í liði Sameinuðu þjóð-
anna, gæti fylgzt náið með
ferðum hennar. Jafnframt
mun flugmaðurinn hafa sneitt
hjá bæði Kamina og Elísabet
ville og jafnvel alveg forðast
að fljúga yfir Katanga. Hefur
þetta haft í för með sér nokkra
lykkju á leið flugvélarinnar.
Reyndir flugmenn
— fullkomnustu tækl.
Við stjórnvöl hinnar sænsku
flugvélar voru færustu flug-
menn Transair félagsins, sér-
staklega valdir til þess vanda
sama og ábyrgðarmikla starfs,
að fljúga fyrir Sameinuðu
þjóðirnar og með æðstu menn
samtakanna í Kongó. Var flug
stjórinn, Per Erik Hallonqvist
jafnframt yfirflugmaður fé-
lagsins. Flugvélin hafði verið
keypt fyrir fáum mánuðum
af bandaríska olíufélaginu
Aramco óg ekki verið á lofti
nema í u.þ.b. þriðjung þess
tíma, sem flestar þeirra DC-6B
flugvéla, er evrópsku flugfé-
lögin nota í farþegaflugi sínu,
hafa verið. Innréttingin var
sérstaklega vönduð og aðeins
ætluð fyrir um 40 farþega, en
að jafnaði flytja vélar af þess
ari tegund meira en tvöfalt
fleiri. Flugvélin var óvenju-
vel búin tækjum, m.a. voru
loftsiglingatæki hennar sams
konar og DC-8 þoturnar hafa.
Flutti Adoula og Gizenga.
— Strax eftir kaupin var flug
vélinni í ágústbyrjun flogið
um Písa tii Kongó, þar sem
Lífvörðurinn Julian
einn til frásagnar um flugið
Transair hefur síðan í janúar
sl. haft um 25 manns og tvær
flugvélar til þjónustu fyrir
Sameinuðu þjóðirnar. Var það
einmitt sama áhöfnin, sem
sótti vélina vestur um haf.
Síðan hefur flugvélin verið
mikið notuð og flutti hún t.d.
Atoine Gizenga, aðstoðarfor-
sætisráðherra Kongó, frá Stan
leyville til Leopoldville, um
það leyti sem breytingarnar
áttu sér stað í kongósku stjórn
inni. Og hún var einnig not-
uð til að fljúga þeim Adoula,
forsætisráðherra, og Gizenga
til Rómar, er þeir fóru á fund
„hlutlausu" ríkjanna 25 í Belg
rad fyrst í þessum mánuði og
sótti þá þangað aftur að hon
um loknum. Fregnir frá Leo-
poldville herma að síðustu 14
dagana hafi flugvélin bókstaf
Iega verið í notkun dag og -
nótt.
Flugið lækkað — ekkert svar.
Síðasta ferð flugvélarinnar
með Hammarskjöld til fundar
ins við.Tsjombe gekk að því
er bezt verður vitað að óskum
langleiðina, allt þar til hún
var komin í nánd við Ndola.
í dagbók flugvallarins þar er
skráð, hvenær samband var
haft við flugvélina. Þegar það
rofnaði kl. 23.47 eftir norsk-
um tíma, hafði Hallonqvist
flugstjóri beðið um leyfi til
að lækka flugið niður í 2000 m
til undirbúnings lendingu.
Það var leyft. Flugvélin var
þá ekki á venjulegri flugleið
milli Leópoldville og Ndola,
en það var talið sprottið af
þeim vilja Hammarskjölds, að
síður yrði flogið yfir Katanga.
Tíu mínútum eftir miðnætti
var flugvélin yfir Ndola. Var
henni þá gefið merki um að
hún mætti lenda. En ekkert
svar fékkst, þegar flugturninn
spurðist fyrir um aðflugið.
Benda líkur til, að þeirri fyr-
irspurn hafi verið beint til
flugvélarinnar rétt í það
mund, er slysið varð og hún
rifnaði á trjábolunum og
splundraðist á jörðu niðri.
Tsjombe fær fregnina.
Tsjombe var kominn á und
an til Ndola og stóð yfir
blaðamannafundur hjá hon-
um, þegar óyggjandi fregnir
bárust um að Hammarskjöld
Hallonqvist flugstjóri
- 35 ára gamall frá Malmö
hefði farizt í fárra kílómetra
fjarlægð. Hafði Tsjombe hall
mælt Sam. þjóðunum mjög
fyrir aðgerðir þeirra gegn
Katanga-stjórn, þegar blaða-
maður „Daily Telegraph",
Ian Colvin, sem var rétt lent
ur, eftir að hafa flogið yfir
slysstaðinn, kom inn á fund-
inn og flutti fregnina um
dauða framkvæmdastjórans.
Nákvæmlega
13 ár
frá morði
Bernadotte
HINN 17. september — sama
dag og Dag Hammarskjöld
fórst — en 13 árum fyrr var
sáttasemjari Sameinuðu þjóð
anna LPalestínu, Svíinn Folke
Bernadotte greifí myrtur á
götu í Jerúsal
em. Þar hafði
hann starfað
önnum kafinn
að því að reyna
að koma á sátt-
um milli Gyð-
inga og Araba.
Það er furðuleg tilviljun, ef
það er þá tilviljun, að dánar-
dægur þessara tveggja manna
skyldi verða það sama og mcð
jafnsviplegum hætti beggja.
Báðir voru þeir Svíar í þjón-
ustu Sameinuðu þjóðanna,
sem létu lífið á vettvangi
starfs sins í leit að lausn
þeirra margflóknu vandamála
sem þeim hafði framar öllum
öðrum mönnum verið trúað
fyrir að leiða til farsælla
Iykta. Báðir bju’ggu þeir yfir
hugrekki, þreki og viljafestu
í ríkara mæli en flestir — ef
ekki allir ðrir. Báðir helguðu
þeir sig óskipta hinni æva-
gömlu baráttu fyrir friði og
frelsi þjóðanna. Fórn þeirra
var stór — og glæst minning
þeirra mun Iengi lifa.
Lífvörðurlnn elnn
til frásagnar.
í fyrstu var það trú manna
að allir, sem í flugvélinni
voru, hefðu farizt, enda voru
verksummerki slík. Þegar
björgunarleiðangrar komu á
vettvang uppgötvaðist hins
vegar, að líf leyndist með
einum af lífvörðum fram-
kvæmdastjórans, Harry Juli-
an, þótt hann væri milli
heims og helju. Ekki hefur
enn tekizt að fá meira upp
úr honum en það, að Hamm
arskjöld hafi á síðustu stundu
gefið fyrirskipun um að
lenda ekki í Ndola og að orð
ið hafi sprengingar í flugvél-
inni rétt áður en hún skall
á jörðu. Þess er nú beðið með
eftirvæntingu, að hinn banda
ríski lífvörður hressist svo,
að hægt sé að fá nánari frá-
sögn af því, sem við bar.
Þegar síðast fréttist töldu
læknar líðan hans svo alvar
lega, að ófært væri að kryfja
hann sagna frekar. — Enn
Flugið hefst.
Tsjombe stóð andartak sem
felmtri sleginn. Síðan sagði
hann lágum rómi: — Ef
fregn yðar er rétt, harma ég
það mjög. Hann var maður,
sem naut virðingar margra
Afríkuþjóða, og ég hafði von
azt til að geta náð samkomu
lagi við hann um framtíð
Katanga.
Yfir Ndola
hvílir því stór hula
þessu hrapalega slysi.
yfir