Morgunblaðið - 28.09.1961, Qupperneq 6

6
MORCUNfíLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. sept. 1961
Landslag Is-
ands og list
Jan Zibrandtsen segir írá íslandsferð
f „KRÖNIK“ Kaupmannahafnar-
blaðsins Berlingske Tidende frá
16. þ.m. ritar aðal listgagnrýnandi
blaðsins, Jan Zibrandtsen grein,
er hann nefnir „Islands natur og
kunst“. Segir hann þar frá ferð
til ísiands vegna norrænu list-
sýnÍT'garinnar. Lýsir hann fyrst
komunni t'l íslands og hinni sér-
kennilegu náttúruíegurð lands-
ins, en ræðir síðan um þrjá braut
ryðjendur málaralistar á íslandi,
þá Ásgrím Jónsson, Jón Stefáns-
son og Jóhannes Kjarval, og mest
um hinn síðastnefnda.

Kona meff fisk — teikning
efthr Jóhannes Kjarval.
Zibrandtsen segir að íslenzk
málaralist, eins og hún er þekkt
frá málverkasýningum í Kaup-
mannahöfn, hafi ekki orðið til
fyrr en á þessari öld. Hinir raun-
verulegu -brautryðjendur henn-
ar, Ásgrímur, Jón Stefánsson og
Kjarval, hafi kennt Dönum að
meta náttúru íslands, mikilleik
hennar og liti. Þeir hafa einnig,
segir Zibrandtsen, opnað augu
landa sinna fyrir fegurð klettaeyj
unnar.
Maður hefur lengi haft það á
tiifinningunni að til að kyrmast
layndardómum í verkum þessara
listamanna væri nauðsynlegt að
Mikilvægar við-
ræður Moskvu og
Peking?
(Reutur-NTB).
Stjórnmálasérfræðingar í Peking
telja nú nokkurn veginn víst, að
um þessar mundir standi yfir
mikilvægar viðræður milli Rússa
og Kínverja.
þekkja náttúru íslands, segir
Zibrandtsen. Og - þetta verður
manni fullkomlega ljóst þegar
maður ferðast um landið. Þá
fyrst hefur maður grundvöll til
samanburðar.
Fjöllin við Borgarfjörð virðast
skýrt mörkuð og tignarleg í mynd
um Ásgríms Jónssonar, postulín
blá með rauðum undirtón.
Zibrandtsen segir að bæði í
verkum Ásgríms og í verkum
Jóns StefánSsonar megi greina
veruleg áhrif frá franskri nútíma
list, en báðir hafi þeir, eins og
Kjarval, numið við listaháskól-
ann í Kaupmannahöfn í æsku.
Þeir sneru allir heim til ættlands
ins, sem reyndist þeirn ótæmandi
hvatning.
Hafi maður séð Þingvallaslétt-
una, skilur maður betur myndir
þeirra. Landslagið er hið sama
MMBMB pgBSBSWagBBea v.
'■ VV-' •'
Hin grýtta grund. — Málverk Jóhannesar Kjarvals „Haustlitir", sem er í einkaeign í Reykja-
vík. Myndirnar, sem hér birtast fylgdu báðar grein Zibrandtsens í Berlingske Tidende, og auk
þeirra ljósmynd af Goðafossi.
og þegar Alþingi köm þar saman
fyrir um 1000 árum. Fossinn dun
ar eins og þá. Hér er hið mikla
Þingvallavatn, sem Jón Stefáns-
son málaði, hér eru fössarnir í
djúpum klettaskorum, sem Kjar-
val sýndi okkur.
Hafi maður fengið nánara yfir-
lit yfir listaverk Kjarvals í Lista-
safni ríkisins í Reykjavík og hin
um mörgu einkasöfnum borgar-
innar, verður maður að viður-
kenna að þessi listamaður, frekar
öllum öðrum málurum, hefur
sýnt okkur sál íslands. Kjarval
telur ekki mikinn mun á því að
mála landslag eða mannamyndir.
Því að hann eftirlíkir ekki. Hann
skapar. Hann málar ekki eftir
pöntun. Ef til vill er það þess-
vegna sem sumar af andlitsmynd-
um hans eru taldar' með þeim
beztu, sem skapaðar hafa verið
á Norðurlöndum síðari tíma.
En ef til vill kynnist maður
Kjarval bezt í landslagsmyndum
hans. Hann málar sjaldan eins og
Ásgrímur eðá Jón Stefánsson hið
sígilda og afmarkaða yfirlit yfir
fjöll, sléttur og jökla. Það eru
öræfin íslenzku, sem hann birtir
Okkur. Maður verður yfir sig hrif
inn af skynjun hans á eyðilegum,
grýttum fjallahlíðum. Jóhannes
Kjarval hefur séð hina sérstæðu
fegurð brekkunnar, sem þakin er
grænleitum gróðri og hraunhell-
um.
List hans er á sjaldséðan hátt
frumleg og nátengd því landi er
ól hann.
(Lausl. þýtt og stytt)
* Málgagn Stórstúku
íslands
„Skattborgari" skrifar:
„Ég frétti fyrir nokkru, að
Stórstúka íslands gæfi út sér-
stakt málgagn, og þar sem ég
hef bæði áhuga á bindindis-
málum og langar til að vita,
hvernig þeim peningum er
varið, sem ég greiði til ríkis-
ins í skatta (stórstúkan er
ríkisstyrkt), þá keypti ég sein-
asta tölublað þess og las. Eft-
ir þann lestur verð ég að
segja, að ég skil ekki, hvert
gagn slíkt blað gerir hugsjón-
um bindindismanna, hvernig
Stórstúka íslands getur verið
þekkt fyrir að standa að því,
og hvers vegna ekki er komið
í veg fyrir slíka meðferð á al-
mannafé.
• Selur lögreglan
sprútt? — Kvenna-
far og kosningar
Leyfist mér að rekja efni
blaðsins? Á forsíðu er órök-
studd dylgjugrein um kvenna
far á gistihúsi hér í bæ. Ekki
orð um áfengisbölið þar. Á
sömu síðu er illyrt skamma-
þula, sem virðist eiga harla
lítið erindi í málgagn stórstúk-
unnar, enda fjallar hún ein-
göngu um „kosningar í safn-
ráð Listasafns fslands"! Geri
ég ráð fyrir, að bæði stúku-
mönnum og öðrum virðist kyn
legt að styrkja slík skrif með
ríkisframlögum. Þá er þar
grein í gróusögustíl, sem ber
hina svipmiklu yfirskrift: „Er
lögreglan á Akureyri í vitorði
með sprúttsölunum?" Engin
rök eru lögð fram, heldur
hefst fyrsta setningin þannig:
„Að sögn kunnugra og
sú seinasta svo: „Menn velta
því fyrir sér ....“ I Neðst á
síðunni er svo smásending til.
vikublaðs eins en rifrildi við
það blað virðist aðaluppistað-
an í blaði stórstúkunnar. eins
og komið verður að síðar.
• Herra X le\sir
Berlínar-málið
Á annarri síðu eru eintómar
auglýsingar. Á þriðju síðu er
langur kafli úr prentaðri og
útkominni bók eftir ritstjór-
ann. Sú bók (þ. á m. þessi
kafli) fjallar ekki um bind-
indismál, svo að þetta er e.
k. ókeypis auglýsing. Á sömu
síðu er svo heimspólitísk grein
um Berlínardeiluna eftir ein-
hvern X! Þessi herra X kem-
ur svo fram með sína tillögu
um lausn málsins á síðum mál-
gagns Stórstúku íslands.
Lausnin er, að ,,Vesturveldin
láti af tilkalli sínu til Vestur-
Berlínar. en fái í staðinn“
landssvæði vestur við mörk
hernámssvæðanna! Röksemda-
færslan á undan „lausninni"
er m. a. sú, að veru Vestur-
veldanna í Berlín megi jafna
við það, að Rússar hefðu á
valdi sínu hálfa Chioago-borg.
X mun því vera þeirrar skoð-
unar, að Vestur-Berlín sé
Sovétríkjunum miðjum.
• Einvígi Sigurðar
Á fjórðu síðu er smágrein
um sjötugan bindindisfrömuð
sænskan, og er það eina grein-
in, sem heima á í blaðinu. Þá
hefst þar smásaga. Fimmta
síðan er undirlögð undir ferða
sögu (IV. kafla), sem nýlesin
hefur verið í útvarpinu. Sjötta
síðan er (fyrir utan auglýsing-
ar) eftir Sigurð Jónsson frá
Brún. Fær hann síðuna til af-
nota fyrir prívat-rifrildi sitt
við Vigfús gestgjafa um ein-
hverja fjallvegi, en seinast í
langlokunni kemur hann að
nöldri vegna varnarmála og
landhelgismála, sem á jafn
illa heima í greininni og grein
in sjálf í blaðinu. — Sjöunda
síðan fer öll undir smásög-
una, sem hófst á þeirri fjórðu.
• „Sálin varð eftir“
Á baksíðunni eru sex klaus-
FERDIIM AND
☆
A-l, ■ !
ur tileinkaðar vikublaði því,
sem aður er nefnt, og virðist
vera höfuðóvinur Stórstúku
íslands eða a. m. k. ritstjór-
ans, sem trúað hefur verið
fyrir að gefa málgagn stúk.
unnar út. Áfengisbölið hefur
■alveg gleymzt. Klausur þessar
eru að m?stu persónulegar
svívirðingar um ritstjóra viku
blaðsins, og tvær tveggja
dálka myndir af honum eru á
baksíðunni! Það nær vitanlega
engri átt, að hinn almenni
skattborgari sé látinn kosta
þessar árásir. Hitt er annað
mál, að þær missa marks
vegna barnalegs ofstækis. T.
d. á það líklega að vera afar
fyndið, að önnur myndin er
af ritstjóranum í leikgervi á
leiksviði. Þá er ótalin sjöu" a
klausan á baksíðunni. Hún
fjallar um ólifnað í Vaglaskógi
í sumar og er prentuð upp úr
öðru blaði. Yfirskrift hennar
er táknræn fyrir allt blaðið:
„Sálin varð eftir".
• Almenningur
borgar skrifin
mmmmmmmmmmmmammmmmmmmmmmm*
Já, það er áreiðanlegt, að
sálin varð eftir við samningu
þessa blaðs. Bindindismál
sitja algerlega á hakanum, en
dylgjur, pólitík, gróusögur,
nöldur einhvers óánægðs
myndlistarmanns, uppprentun
úr nýútkominni bók. ferða-
saga úr útvarpinu, einka-
rifrildi og persónuleg haturs-
skrif fylla síðurnar. Hvað
segja stúkumenn um þetta
blað? Finnst þeim það liklegt
hugsjónum þeirra til fram.
dráttar? Og hvað segja skatt-
þegnarnir. sem kosta útgáf-
una? Eiga þeir að kosta prent-
un á stjórnmálaskoðunum
herra X og Sigurðar frá Brún
og misþyrmingu þess síðar-
nefnda á íslenzkri tunpu?
Er ekki þörf á því, að útgáfa
þessi verði rannsökuð. og skor
ið úr um það, hvort fara megi
svo með almannafé, sem hér
er gert?“
— Á —
Velvakandi telur að efni
þessa blaðs sé svo sem ekkert
verra en í öðrum svipuðum
vikublöðum, en þess ber að
gæta að þau eru ekki styxkt
af almannafé, og efni blaðs-
ins virðist heldur ekki í neinu
samræmi við yfiriýstan til-
gang þess.