Morgunblaðið - 28.09.1961, Síða 15

Fimmtudagur 28. sept. 1961
MORGUNBLAÐIÐ
15
Magnús Gíslason skrifar:
Svíþjóðarbréf
MAGNÚS GÍSLASON náms-
stjóri hefur fengið ársfrí frá
störfum og dvelst nú í Kung-
álv í Svíþjóð ásamt fjölskyldu
sinni. Mun hann kynna sér
skólanám í Svíþjóð og Norður
löndunum yfirleitt. Ennfrem-
ur mun hann stunda fram-
haldsnám í þjóðlífsfræðum
(etnologi), en hann hefur
iicentiat-próf í þeirri grein frá
háskólanum í Stokkhólmi.
Magnús mun skrifa nokkrar
greinar frá Svíþjóð fyrir Mbl.
og birtist hér hin fyrsta þeirra.
KUNGALV, lð. septenuber 1961.
Kungalv er vingjarnlegur og fal-
legur smátoær með um 7 þús. í-
Ibúa ca. 20 km fyrir norðan Gauta
borg. Her var Gamla Konunga-
hella, sem Snorri segir frá í
Heimskringlu. Rústir þeirrar
fornu bongar sjást enn fyrir norð
an Kungalv. En hærra gnæfir
Bohusvirkið suðvestan við borg-
ina. Það er að nokkru frá því um
1300, en var endiurreist um 1600.
íÞessi gamli söguríki kætali er
skemmtileg andstæða hinna ný
■tízkulegu verzlunar- og skrifstofu
bygginga, einbýlishúsa og sam-
bygginga, sem hér hafa risið hin
síðari ár. Allt er umvafið gróðri.
Ásar og klettar eru klæddir skógi,
greni og furu, eik og beiki, birki
og reyniviði.
Hér mætast gamlir tímar og
nýir. Hér voru eitt sinn mót
þriggja Norðurlanda. Það var
þegar Halland var danskt, Bo-
huslan norskt en Götaland
sænskt.
Gautelfur streyma hér framhjá.
Fijótið flæðir lyngt, vatnsmikið
og skipgengt fram breiðan og frjó
saman dal. Beggja vegna fljóts-
ins eru steinsteyptir vegir og um-
ferðin er mikil, — látlaus straum
ur farartækja.
Við komum hingað fyrir tæpri
viku frá Gautaborg. Það var ein
(kennileg sjón áð sjá hafskip með
háfermi af timbri bruna áfram að
því er virtist gegnum gróður dal
botnsins með skógivaxna fjalls-
hlíðina í baksýn. Yfirborð fljóts-
ins sést ekki af Veginum.
Kungalv er í þjóðbraut, þar
sem aðalbrautin meðfram vestur
strönd Svíþjóðar frá Osló um
Gautaborg til Kaupmannahafnar
liggur gegnum bæinn.
í gær heimsóttúm við skólana.
Hér eru ýmsir skólar, m.a. þrír
barnaskólar, gagnfræðaskóli og
menntaskóli. Enn fremur er hér
norrænn lýðháskóli, sem nýtur
6tuðnings allra Norðurlanda.
Hann heíur starfað síðan 1947.
Fjöldi nemenda úr næstu byggð
arlögum sækja skóla í Kungalv.
Skólar skyldustigsins gera nú
tilraun með frí á laugardögum.
í>rír fríir laugardagar eru ákveðn
ir í haust og sjö í vor, en náms-
efni þessara daga er bætt við
námsefni annarra virka daga og
ítundaskxá þeirra lengd sem því
svarar.
Fimm daga virka i skóla.
Skoðanir virðast skiptar um
þetta fyrirkomulag hér eins og
annars staðar. Sumir álíta, að
það sé hæpinn greiði við nem-
endur og aðstandendur að lengja
starfstíma skólanna fyrstu 5
virka daga vikunnar með því að
Igefa frí á laugardögum. Aðrir
álíta hins vegar, að þess sé full
þörf að veita nemendum góða
hvíld frá námi og skóla um helg-
er. — Hér er ekki leyft að setja
nemendum fyrir lexíur eða
heimaverkefni undir mánudag,
eða næsta dag eftir frídag, en
J 1
J Svíar gera J
Jtilraun með að J
i gefa fri í \
\ skólum á \
\ laugardógum J
t (
skólaár gagnfræðastigs skólanna
hér er líka a.m.k. sex vikum
lengra en heima á íslandi.
Fyrir nokkru heyrði ég athygl
isvert erindi, sem prófessir í upp
eldisfræði við háskólann í Stokk-
hólmi, Torstten Husén, hélt. Hann
nefndi erindið: „Dagens skola
morgondagens samhalle“.
Prófessor Torsten Husén kom,
þar inn á 5 daga viku í skóla.
Hann sagði m.a. að í rökræðum
um þessi mál væri algengt að
ganga út frá tvennu sem gefnu.
Annars vegar að námsárangur-
inn standi í réttu hlutfalli við
þann tíma, sem nemandinn notar
til námsins þannig, að hver tíma
eining í kennslu skili hlutfalls-
lega hliðstæðum árangri, og hins
vegar, að nemendumirnnuiðan
vegar, að nemendurnir tileinki
sér að'eins eða aðallega námsefn
ið undir handleiðslu kennara í
kennslustund í skóla.
Torsten Husén benti á, hve
algengt það er að gáhga út frá
þessu sem sjálfsögðum hlut. En
sannleikurinin væri sá, að vit-
neskja akkar um, hvað raunveru-
lega gerist í samibandi við námið
í kennslustund, er svo takmörk-
uð, að eðlilegt er, að skólamenn
séu hikandi við að gera ujpru-
legar breytingar á því fyrirkomu-
lagi, sem rikir um skipulag og að
ferðir á sviði skólamála.
Eigi að síður væri nauðsynlegt
að leita að nýjum leiðum, sem
henta nýjum tímum og líklegar
eru til að skila betri árangri.
Hefðbundið skipulag.
Eg endursegi hér nokkur meg-
inatriði úr erindi prófessors Tor-
sten Husén. Hann sagði m a.: —
Þegar við tölum um skóla hugs-
um við okkur — a.m.k. borgar-
búar — stórt hús með nokkrum
jafnstórum stofum, sem nefnast
kennslustofur. í hverri kennslu-
stofu sitja álíka stórir hópar af
nemendum, sem kennararnir leið
beina og kenna tiltekinn skammt
námsefnis daglega, ákveðinn
fjölda kennslustunda á viku
hverri. Einu sinni á ári eru svo
þessir nemendahópar fluttir upp
um einn bekk og fá þeir þá nýtt
námsefni.
Við göngum út frá því, að nem-
endurnir læri eitthvað, sem máli
skiptir, þegar kennarinn talar til
þeirra, útskýrir eitthvað eða seg-
ir frá, og sumir eru þeirrar skoð-
unar að nemendurnir tileinki sér
inámsefnið aðeins með aðstoð
kennara, þegar hann útskýrir
námsefnð, hlýðir yfir eða fer
yfir lexíu dagsins eða texta
kennslubókarinnar.
En er það nú öruggt að þetta
sé það eina rétta? — spyr prófess
or Husén. — Væri ekki hugsan-
legt að skiþuleggja námsstarfið
öðruvísi — e.t.v. ekki nú en í
framtíðinni, — þannig að hægt
væri að komast hjá ýmsum á-
göllum, sem þetta hefðbundna fyr
irkomulag greinilega hefur?
Tilraunir hafa verið gerðar í
þá átt að reyna nýjar íeiðir, þar
sem breytt hefur verið út af
þeirri meginreglu að skoða hina
hefðbundmu bekkjardeild ófrá-
víkjanlega heild eða einingu í
námsstarfimu.
Það er spurning, sem vert er að
íhuga, hvort hagkvæmt er að
kenna fyrirfram fastákveðnum
nemendahóp, 25, 30 eða 35 nem-
endum í bekkjardeild, ár eftir
ár samkvæmt fastmótaðri stunda
skrá, milli 30 og 40 kennslu-
stundir á viku, fyrirfram ákveð
ið námsefni.
Væri ekki framkvæmanlegt og
vænlegra til áramgurs að haga
stundaskránni á annan veg, að
skipta nemendunum í hentugri
starfshópa eftir því hver verk
efnin eru, og vekja þannig áhuga
og örva sjálfstætt starf nemend-
anna?
Athyglisverffar tilraunir.
Undanfarin 5 ár hafa skipu-
lagsbundnar tilraunir verið gerð-
ar á þessu sviði í á annað hundr
að skólum í Bandaríkjunum með
styrk frá Ford-stofniununum. Til-
raunir þessar eru gerðar undir
umsjá ameríska uppeldisfræðings
ins dr. Lloyd Trump.
Meginmarkmiðið er að finna
leiðir til að nýta betur en nú
er gert störf og starfsorku kenn-
arana með tilliti til kennara-
skortsins sérstaklega í gagn-
fræða- og memntaskólum.
Athugun leiddi í ljós að veru-
legur hluti af starfstíma kennar
anna fór í eftirlit með nemendun
um í sambandi við próf og skrif-
legar æfingar, í frímínútum, úti-
vist og eftirlit í borðstofum skól-
anna, þar sem nemendur fengu
hádegisverð í skólanum. Ennfrem
ur færi langur tími og mikil
starfsorka í að leiðrétta ýmis
konar skrifleg verkefni.
Slík störf eru nú víða í þessum
amerísku tilraunaskólum unnin
af aðstoðarstarfsliði skólanna svo
sem umsjónarmönnum, skrifstofu
fólki og húsmæðrum, sem vinna
hálfan dapnn að ýmsurn verk-
efnum í' þágu hlutaðeigandi
skóla.
Ennfremur hefur verið leitast
við að fá fram fjölbreyttari og
betri kennslutæki og handbækur
fyrir kennara, ekki hvað sízt í
eðlisfræði og stærðfræði, og auk
þess ýmiskonar hjálpartæki, sem
nemendur geta sjálfir notað í
sambandi við námið, þar á meðal
sérstök tæki eða námsvélar, sem
nemendur geta notað til þjálf-
unar til að festa ákveðna hluta
námsefnisins í minni.
Þessar tilraunir hafa aðallega
verið gerðar í gagnfræðaskólum
og menntaskólum, sem sé fyrir
nemendur á 7.—12. skólaári.
Hagkvæmari nýting á störfum
og starfsorku kennaranna hlýt-
ur að hafa allmiklar breytingar
á starfsaðferðum skólanna í för
með sér.
Nýir starfshættir
Oft er minnzt á nauðsyn þess
að kenna nemendunum að vinna
sjálfstætt og að þroska með þeim
ábyrgðartilfinningu. Slíkir eigin-
leikar eru mikilvægir bæði þegar
um framhaldsnám er að ræða og
ekki síður í daglegu lífi þjóð-
félags þegnanna.
En hvað gerir skólinn til þess
að þjálfa nemendurna á þessu
hvern aldursflokk fyrir sig, en
sviði og kenna þeim að starfa
sjálfstætt?
Yfirleitt er það mjög takmark-
að. Það hefur sýnt sig, að margir
nemendur, sem setið hafa á skóla
bekk í 12—14 ár og útskrifast
hafa með góðum vitnisburði úr
menntaskóla, hafa enga eða al-
gjörlega ófullnægjandi þjálfun í
að vinna sjálfstætt að námsstarf
inu.
Þróunin hefur einnig orðið sú,
að háskólarnir hafa í vasandi
mæli orðið að taka upp lexíunám
Og aðrar starfsaðferðir mennta-
skólanna, þar sem það hefur
komið í ljós, að namendurnir
hafa haft mjög takmarkaða þjálf
un í að vinna sjálfstætt að nám-
inu.
Ennfremur er nú almennt álitið
nauðsynlegt að kenna nemendun
um að virina saman að sameigin
legum verkefnum og þjálfa þann
ig samstarfsvilja og félagslegan
þroska þeirra. Beztum árangri 1
þessu tilliti ná þeir kennarar að
jafnaði sem láta nemendurna
vinna saman í smáhópum. En
slík vinriubrögð geta verið tíma
frek og gera oft miklar kröfur
til hæfni kennaranna sem verk
stjóra. Auk þess má nefna það
að hægara er að mæla og meta
bóklega þekkingu nemenda, held
ur en félagslegan þroska eða hæfi
leika til samstarfs.
Eitt af grundvallaratriðum lýð-
ræðis er að þegnarnir geti frjálsir
og óháðir skipst á skoðunum.
Hæfileikinn til að rökræða, til að
styðja skoðun sína rökum og vilji
til að virða skoðanir annara, eru
mjög mikilvægir eiginleikar, sem
nauðsynlegt er að þegnar í nú-
tíma þjóðfélagi temji sér: Það
er þess vegna mikilsvert, að skól
inn leiðbeini nemendum sínum á
þessu sviði. Málfundafélög, nem
enda eru viðleitni í þessa átt. En
í námsflokkum og litlum starfs-
Frh. á bls. 17.
mmm líður því
mm VLL Í SKÓLANUM
VÉR GETUM SÉÐ
BÖRNUM YÐAR
FYRIR VÖNDUÐÚM,
HLÝJUM OG
SNYRTILEGUM
SKÓLAFATNAÐI
LEITIÐ TIL OKKAR.
AUSTUKSTRÆTI.