Morgunblaðið - 28.09.1961, Side 17

Fimmtudagur 28. sept. 1961
MORGVTSBLAÐIÐ
17
Ný dönsk lestrabók
fyrír menntaskóia
TJM ÁRABIL hefur skort hentuiga |
Ikennslubók í dönsku við mennta
skála hérlendis og aðrar hliðstæð
ar menntastofnanir. Reynt hefur
ver-'ð að bæta úr þessu með út-
gáfu fjölritaðra hefta, en allir
vita — bæði þeir, sem læra og
kenna slíkar bækur — að útlit
þeirra og frágangur er sízt til
þess fallinn að vekja áhuga nem-
enda.
Nú er úr þessum vandkvæðum
bætt að nokkru með útgáfu
Ðanskrar Lestrarbókar I. bindis,
sem þau Bodil Sahn, menntaskóla
kennari og Erik Sönderholm,
lektor við Háskóla íslands, hafa
tekið saman.
Frú Bodil er þaulreyndur ’af-
bragðskennari, sem kennt hefur
dönsku við Menntaskólann í
Reykjavík um margra ára skeið
við ágætan orðstír.
Mér er til efs, að nokkur mað-
ur hafi stutt betur dönskukenn-
ara með ráðum og dáð en Erik
Sönderholm, lektor. Hann hefur
ásamt Haraldi Magnússyni, gagn-
fræðaskólakennara, samið fjög-
um binda kennslubók í dönsku
fyrir gagnfræðaskóla, og undan-1
farna vetur haldið námskeið fyr-1
ir dönskukennara í háskólanum.j
Þangað höfum við sótt fræðslu og
svör við vandamálum okkar varð |
andi dönskukennsluna. Aðsóknin
að þessum nómskeiðum sannar,1
hve mikla alúð Erik Sönderholm
hefur lagt við þetta starf.
Endranær hefur hann ætíð ver-
ið reiðubúinn að greiða götu okk-
&r af sinni alkunnu Ijúfmennsku.
Eins og öllum er kunnugt, hef-
ur kennsla í tungumálum í flest-
um skólum landsins farið að
mestu fram á móðurmálinu, en
ekki því máli, sem á að kenna.
Þjálfun nemendana í að heyra og
tala það tungumál, sem verið er I
eð kenna, hefur verið hverfandi
lítil. f formála þessarar bókar
segja höfundar það skoðun sína,
„að aldrei ætti að lóta nemendur
þýða kvæði né skáldverk, sem í
eðli sínu eru Ijóðræn". Ennfrem-1
ur segir í formálanum: „Flestir
telja nú orðið æskilegt, að tungu I
málakennsla breytist i það horf,
að þýðingar á móðurmálið leggist
niður, að eins miklu leyti og unnt
er. í stað þýðinga ættu þá að
koma orðaskýringar, samtöl um
lesefnið o. fl.“
Það er sannarlega mál til kom-
Jð, að horfið sé frá því að gera
alla íslenzka unglinga að sérfræð-
ingum í þýðingum eingöngu, held
ur sé þeim einnig gert fært að
skilja erlend tungumál af tali og
íefa Þá i að tala sjálfa.
í umræddri bók kennir margra
grasa. Þar er að finna sögur,1
kvæði, ævintýr og ritgerðir eftir
dönsk skáld og rithöfunda frá
ýmsum tímum, er gert hafa garð-
inn frægan; allt frá Ingemann,
Poul Martin Möller, Winther og
H. C. Andersen til Blixen, Brann
er, Jörgen Nielsen og Frank Jæg-
er svo nokkur nöfn séu nefhd. |
Valið virðist mér hafa tekizt
vel, en alltaf er erfitt að gera svo
öllum líki í því efni. Hefði mér
t. d. þótt vænt um að sjá þarna
sýnishorn af skáldskap Blicher,1
Pontoppidan. Tove Ditlevsen og
nokkur hinna hugljúfu smá-
kvæða Frank Jæger og raunar
fleiri núlifandi Ijóðskálda, en
þannig má auðvitað lengi telja.
Þau bíða sjálfsagt næsta bindis.
Þá er og fjöldi valjnna blaða-
greina í bókinni, sem auka mjög
gildi hennar, hvað fróðleik og
orðaforða snertir.
Aftarlega í þessu I. bindi er
stutt en greinargott yfirlit yfir
þrólin norsks ritmáls, skrifað afj
norska lektornum hér við háskól-
«nn, Odd Didrichsen, og fylgjal
sýnishorn af bókmáli og ný-
norsku. Að þessu er mikill feng-
ur. Hefði þó kannski mátt fylgja
með nokkrar leiðbeiningar um,
Ég er ekki einn um þá skoðun,
gð heppilegt sé að geta kennt
nýjar kennslubækur í handnti.
Að því marki ber tvímælalaust
að stefna. Reynsla eins til tveggja
vetra kennslu gæti oftlega sniðið
vankanta af kennslubókum.
Þeir, sem hug hafa á að kynn-
ast dönskum bókmenntum haía
án efa gagn og gaman af þessari
_ bók, og ætti hún að örva þá til
framburð, par sem hann er frá- frekari kynna á ýmsum þeim
brugðnastur dönskunni. j höfundum, sem þar er brugðið
Ég sakna þess, að sænsku skuli íjósi á. Þá væri og þarflegt að
ekki gerð hér svipuð skil, en e.1
t. v. er ætlunin að hafa kafla\im
gefa út stuttan úrdrátt danskrar
bókmenntasögu í sambandi við
lestrarbækur þessar.
Það er trúa mín, að bókin eigi
eftir að reynast drjúggóð kennslu
bók á því skólastigi, sem henni
er ætlað. Er ástæða til að óska
höfundum hennar og útgefenda
til hamingju með velunnið og
þarft verk.
Reykjavík,
, á haustjafndægri, 1961.
Hjálmar Ólafsson.
hana í II. bindi leskaflanna, sem
boðað er í formálanum, að út
muni koma á næsta hausti.
H. C. Branner
Krisiín Hansdóttir
Minningarorð
Bognaði aldrei, brotnaði í,
bylnum stóra seinast.
HINN 26. júní sl. andaðist að
elliheimilinu í Keflavík Kristín
Hansdóttir, rúmlega 91 árs að
aldri. Hún var fædd að Sauða-
dalsá á Vatnsnesi 20. febrúar
1870. Hún ól aldur sinn í Vest-
ur-Húnavatnssýslu fram til árs-
ins 1912.
í kringum 1890 giftist hún
Jósef Gunnlaugssyni. — Þau
Kristín og Jósef eignuðust sam-
an 7 börn.’ Fimm þeirra eru á
lífi, en tvö þeirra dóu í æsku.
Dreng misstu þau á fyrsta ári
og stúlku níu ára gamla. —
Fyrstu hjúskaparárin voru þau
Aftast í bókinni eru æfingar, í húsmennsku. í níu ár bjuggu
sem kennurum og nemendum eru Þau í Núpsseli, heiðarkoti, sem
til mikils gagns. Þær eru alls 31 j nú er löngu komið í eyði. Árið
talsins. Þar eru málfræðiatriði og 1912 flutti Kristín til Reykja-
orðaforði tiltekinna kafla tekin víkur. Jósef, sem var allmiklu
til rækilegrar meðferðar svo og! eldri, var þá mjög farinn að
spurningar úr efni kaflanna. j heilsu og blindur mörg síðustu
Þetta er mjög til fyrirmyndar ár ævi sinnar, fór til dóttur
og léttis fyrir nemendur og kenn-
ara. Vonandi vísir að handbók-
kennara, sem raunar er nauðsyn-
leg með hverri kennslubók, þ. e.
tillögur höfunda um, hvernig
kennarar geti hagað kennslunni.
Spurningarnar úr köflunum eru
allar efnislegar að einni undan-
tekinni, þar sem nemendur eru
beðnir að bera saman sjónarmlð
tveggja höfunda á ákveðnu atriði.
Reynir þar á skilning nemend-
anna. Ef til vill er of snemmt á
þessu stigi að reyna að fá nem-
endur til þess að skýra frá eigin
sjónarmiðum á sögum, persón-
urn og atburðum, sem um er fjall
að. Fráleitt hefði mér þó ekki
þótt, svo dæmlsé nefnt, að stinga
upp á því í sambandi við sögu
H. C. Branner Hannibals træsko,
að nemendur ræddu um uppeldis
aðferðir Hovgárdskólans, skóla-
andann, kennarana. sem lýst er
o. s. frv. Slíkar spurningar gæfu
nemendum tækifæri til þess að
láta í ljós eigin skoðanir og skiln-
ing á viðfangsefninu. Eins og fyrr
segir er ef til vill .til of mikils
ætlast af ekkí eldri nemendum.
Ég drep þó á þetta hér til athug-
unar vegna II. bindis.
Prentsmiðjan Leiftur gefur
bókina pt og er frágangur þ^nn-
ar með ágætum. Letrið er þægi-
lega stórt og pappír góður. Prent
sinnar af fyrra hjónabandi,
Ragnheiðar, og manns hennar,
Gísla Guðjónssonar. Hjá þeim
andaðist hann í Hlíð í Garða-
hverfi, en þar búa þau enn í
dag.
:
Keflavíkur. Fór amma þá til
sonar síns, Gunnlaugs og konu
hans, Þóru Loftsdóttur, en þau
búa í Sandgerði á Suðurnesjum.
Hjá þeim var hún til vorsins
1959 að hún fór á elliheimilið í
Keflavík. Ég held að henni hafi
likað þar mætavel og forstöðu-
konan þar, Sigríður Bjarnadótt-
ir, sýndi henni einstaka alúð og
umhyggjusemi. Ömmu þótti
mjög vænt um, eftir að hún var
komin á elliheimilið, þegar hún
fékk heimsóknir og það var
ekki svo sjaldan. Þá hafði eng-
inn verið lengi gestur hennar,
þegar hún sagði: „Ég held það
sé kominn tími til að hella upp
á könnuna". En bæði var að hún
var sjálf mikil kaffimanneskja
og svo vildi hún, að gestir
hennar fengju einhverja hresS-
ingu. Kaffið, sem hún lagaði,
var bezta kaffi, sem ég hef
fengið fram til þessa, en sterkt
var það, svo litaði bollana.
Enda sagði hún, að svo ætti
líka að vera, annars væri ekk-
ert gagn að þvi.
Hún hélt fullum sálarkröft- •
um fram á síðustu stund að
segja má. Ég sá hana seinast
16. júní, eða tíu dögum áður
en hún dó. Hún var þá allhress,
en hinsvegar hafði hún verið
lasin öðru hverju í allt vor.
Önn^ir börn Kristínar en þau,
sem þegar hefur verið minnzt
á, eru: Axel, búsettur í New
York. Er hanm elztur barna
hennar. Yngst bamanna er
Margrét Fríða, gift Sigurjóni
Einarssyni, og eru þau búsett í
Vestmannaeyjum.
Ég vil að siðustu þakka Sig-
ríði forstöðukonu fyrir alla
hennar alúð og nasrgætni í garð
ömmu minnar. Svo og Kjartani
lækni, sem gerði allt sem hugs-
anlegt var til að henni mætti
líða sem bezt, enda mun hún
ekki hafa liðið miklar þjáning-
ar, heldur sofnað rólega þeim
svefni, sem bíður okkar allra.
Kristín var jarðsungin 1. júlí
og gerði það sóknarprestur
Keflavíkurkirkju, sr. Björn
Jónsson. En amma hafði ein-
mitt óskað eftir því að hann
talaði yfir moldum hennar.
Blessuð veri minning hennar.
Jón B. Sigurbjörnsson.
Þau Jósef og Kristín voru
afi og amma þess, sem skrifar
þessar línur. Afa þekkti ég
ekki af eigin raun, því ég var
aðeins fjögurra ára þegar hann
dó, 1929. Ömmu þekkti-ég þeim
villur hef ég ekki rekizt á við mun betur, því ég var með
skjó+an yfirlestur, enda er það henni allt frá blautu barns-
einn hvimleiðasti tæknioalli brka
og má allra sízt sjást í kennslu-
bókum.
Nokkrar ágætar myndir eru í
bókinni, flestar af höfundum.
Hefðu þær gjarnan mátt vera
fleiri og þá af atburðum og lands
lagi. Oft hef ég átt ánægjulegt
rabb við úiemendur tengdar góð-
um myndum í kennslubókum.
Ágætur kafli um Kaupmanna-
höfn er í bókinni eftir Thorvald
beini. Ég man að systir mín,
Kristín, sem heitir í höfuðið á
ömmu, sagði einu sinni, þegar
hún var litil telpa: „Hún
amma er bezta amma í heimi“.
Og ég er alveg samþykkur þvi.
Eftir að amma fluttist til
Reykjavíkur vann hún fyrir sér
á ýmsum stöðum, meðal annars
í Landakotsspítala í nokkur ár.
Einnig gerði hún hreinan Verzl-
unarskóla íslands um árabil.
Nörlyng. Gaman hefði verið, ef Árið 1932 keypti sonur hennar,
Haraldur, jörðina Sjávarhóla á
Kjalarnesi. Gerðist hún þá bú-
stýra hjá honum í rösk átta ár.
Ég fór með henni að Sjávar-
hólum og var þar allan tímann,
sem hún dvaldi þar. Árið 1940
fluttist amma aftur til Reykja-
honum hefðu fylgt kort eða riss-
myndir af borginni eða miðhluta
hennar. Það myndi lífga kennsl-
una.
Væri ekki athugandi að hafa
nokkra létta söngvatexta við al-
kunn lög í öðru bindi. Það er
mín reynsla, að mjög auki það i víkur og bjó hjá Sigurbirni
áhuga og ánægju nemenda að fálsyni sínum og Guðrúnu Jóns-
tækifæri til þess að taka lagið dóttur konu hans, en þau eru
öðru hverju. Raunar hefðu nokkr
ar stúdentavísur mátt fljóta með
í þessu bindi.
foreldrar mínir. Þar var hún
næstu fimmtán árin. Vorið
1955 fluttust foreldrar mínir til
— Svíþjóðarbréf
Framh. af bls. 15
hópum sem ekki hafa fleiri en
15 nemendur, er oft hægt að fá
almennari þátttöku og betri ár-
angur.
Reynslan hefur sýnt, að starfs
aðferðirnar eru í meginatriðum
þær sömu í bekk, sem hefur 20
nemendur Oig í bekk með 35 nem
endum. Þar er bekkjarkennslan
ríkjandi og kennarinn er að jafn
aði sá eini, sem er virkur.
Fjölmennar hekkjardeildir "N
— litlir starfshópar.
f amerísku tilraunaskólunuim,
sem áður voru nefndir, er megin
reglan sú að hafa stærð starfs-
hópanna, bekkjardeildanna, mis
munandi eftir því hvert mark-
miðið er með kennslunni.
Algengast er að verja um 40%
af vikulegum kennslutíma í hóp
fræðslu þar sem nemendumum er
kennt í stórum hópum. Oft er
2—3 venjulegur bekkjardeildum
kennt saman, jafnvel um 100 nem
endum og ef þá um hreina bekkj
arkennslu að ræða.
Venjulega er þá verkskipting
milli kennaranna, þannig að
reyndustu og þróttmestu kennar-
arnir taka að sér þessa hóp-
kennslu. Þeir segja frá og útskýra
ýmislegt með sýnikennslu, m. a.
með myndum ýmiskonar, skugga
myndum, kvikmyndum og með
sjónvarpi. i
Um 20% af námstímanum er
svo varið til að kenna nemend-
unum í smáhópum í námsflokk-
um og litlum starfshópum, þar
sem ekki eru fleiri en 15 nemend
ur í hverjum hóp.
En á hvern hátt er svo þeim
40% af vikulegum starfstíma
nemendanna í skólanum varið?
Jú, auk þess, sem áður er talið
fá nemendurnir ýmisskonar verk
efni einstaklingsbundið sem þeir
eiga að vinna að sjálfstætt hver
fyrir sig undir leiðsögn kennara.
Margvísleg hjálpartæki eru not-
uð, ekki hvað sízt tæki sem
þjálfa huga og hönd. Nemendum
eru þá oft gefin aukaverkefni
eftir hugðarefrvum og getu. Bóka
safn skólans er mikið notað og
nemendunum leiðbeint að færa
sér það í nyt og að nota heimild-
arrit.
Með þessu fyrirkomulagi hefur
ýmislegt áunnizt. Stundaskrá
^kólans er ekki lengur nemia að
litlu leyti ófrávikjanleg dagskip
an, sem bindur námið og kennsl
una. Starfsdagur skólans er ekki
bútaður sundur í tiltekinn fjölda
af 40 eða 45 mínútna kennslu-
stundum. Lengd kennslustunda
er háð því — hliðstætt því, sem
algengt er á vinnustað — hvers
eðlis verkefnið er.
Flestir kennarar, sem hafa not
að starfrænar kennsluaðferðir
kannast við það, að oft eru nem
endur ekki meir en svo komnir
í gang með verkefnið, þegar bjall
an hringir og tíminn er búinn.
Þess vegna er hentugra að nota
2 eða jafnvel 3 tíma til slíkra ein
staklingsbundinna verkefna.
Ennfremur hafa verið gerðar
tilraunir með það að hverfa frá
fastákveðinni námsskrá fyrir
duglegum nemendum leyft að
glíma við námsefni sem annars er
ætlað eldri nemendum og þannig
er þeim gefinn kostur á að hraða
náminu að einhverju leyti.
Þáttur kennarans er mikilvægur.
Líklegt er, að mörgum finnist,
að ýmislegt af því, sem hér hefur
verið nefnt, sé svo frábrugðið
því fyrirkomulagi, sem er ríkj-
andi, að hæpið sé og jafnvel
engan veginn æskilegt, að þeirri
skipan verði komið á í nánustu
framtíð.
Við skoðum hina hefðbundnu
bekkjardeild, bekkjarkennsluna
og afmarkað námsefni fyrir alla
nemendur í hver jum aldursflokki
eitthvað ófrávíkjanlegt í starfi
skólanna.
Margir kannast þó við, hve til
tölulega góðum árangri hægt er
að ná í námi, þegar nemenduin
um er skipt í fámenna starfs-
hópa, sem vinna óháðir hver öðr
um að sjálfstæðum verkefnum
eins og algengt er, þar sem kenn
arinn, t.d. farkennarinn, verður
að hafa fleiri en einn aldursflokk
nemenda samtímis í kennslustof
unni. Ekki er þar með mælt með
farskólafyrirkomulaginu sem fyr
irmynd, en vafalaust er náið per
sónulegt samband kennara og
nemanda mikill ávinningur.
Prófessor Torsten Husén lauk
erindi sínu á þessa leið: Persónu-
lega er ég þeirrar skoðunar, að
það muni reynast okkur erfitt að
leysa vandamál gagnfræðastigs
skólanna og menntaskólanna með
öðru móti en því að skipuleggja
starfið eitthvað í þá átt, sem hér
hefur verið rætt um og taka upp
starfsaðferðir, sem nýta betuir
en nú er gert störf og starfsorku
kennaranna, og stuðla þannig að
því að 'störf skólanna verði fjöl-
breytilegri og lífrænni til hags-
bóta fyrir samfélagið og til góðs
fyrir samborgarana í nútíð ag
framtíð.
Magnús Gíslason