Morgunblaðið - 04.10.1961, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐ1Ð
Miðvikudagur 4. okt. 1961
Norsku storþings-
kosningarnar
eftir Skíila Skúlason
í TTNDANFARIN 16 ár heíur
norski verkamannafloikkurinn
haft hreinan meirihluta í Stór-
þinginu c»g atkvæðatala hans far-
ið síhækkandi, úr 41% í kosning-
unum 1945 upp í 48.3% við kosn-
ingar 1957. Þingmannafjöldi
floklksins við kosningar á þessu
tímabili var 76 árið 1945, 85 árið
1949, 77 árið 1953 og 78 árið 1957.
Margir voru komnir á þá skoðun,
að stjórnar-meirihlutinn væri ó-
vinnandi vígi, eins og Gíbraltar
var talið hér einu sinni, og að
þeir mundu aldrei upplifa annað
en verkamannastjórn, enda hef-
ur sá flokkur nú farið með völd-
in í fjórðung aldar.
En þegar farið var að telja upp
í hinum 731 kjörstöðum kom það
á daginn að einhver bilun hafði
orðið á víginu. Stjórnarflokkur-
inn tapaði atkvæðum, aldrei
þessu vant. Og þegar öll kurl
komu til grafar reyndist stjórn
arflokkurinn hafa tapað fylgi í
15 kjördæmum af þeim 20, sem
eru í landinu, en það eru 18 fylki
og Osló og Bergen að auki.
Vegna þess að í ýmsum kjör-
dæmum var kosnijigasamtoand
otnilli borgaralegu flokkanna fjög
urra, er dáfítill vandi að bera
saman „tap Og gróða“ þessara
flokka, og ber blöðunum ekki
fyllilega saman um þetta. En um
Verkamannaflokkinn, kommún-
ista og hinn nýja sösíalistaflokk
er enginn vafi, því að þeir voru
hvergi í kösningasambandi. Hér
á eftir er fylgt þeim tölum, sem
hið óháða blað „Verdens Gang“
birtir. Þar er tilgreind atkvæða
tala flokkanna og hundraðstala,
og í svigum tap eða vinningur
frá síðustu kosningum og hundr
aðstalan þá. Yfirlitið er þarmig:
Verkamannaflokkur........ 855
Hægri flokkur ............ 362
Kömmúnistar................ 53
Kristilegi flokkurinn .. 176
Miðflokkur (bændafl.) .. 169
Vinstri flokkur .......... 165
Sósíalisitaflokkur ........ 43
Alls voru greidd 1.826,424 at-
Ikvæði (þó bætast nokkur enn við
þá tölu), en við næstsíðustu kosn
ingar 1.791.110 atkv. Vegna fjölg-
unar kjósenda síðustu fjögur ár
verður þátttakan í kosningunum
lakari nú en hún var 1957, enda
var lítill hiti í kosningunum og
veður freamir óheppilegt.
Áður hefur verið greint frá
þingmannafjöldanum hér í blað
inu. Útkoman varð óvænt og get
Ur leitt til þess, að erfitt verði
að mynda stjórn. Nú vantar
verkamannaflokkinn eitt sæti
upp á helming þingsæta og þó
honum takist að ná samvinnu
við hinn nýja tveggja manna
sósíalistaflokk, sem komst inn í
þingið eins og fjandinn úr sauðar
leggnum, geta þeir saman hvorki
ráðið forsetakösningum í deildun
unum né meirihluta í þeim báð-
um, nema því aðeins að forseti
úr þeirra hóp beiti tvöföldu at-
kvæði sínu, eins og Olav Oksvik
varð frægur fyrir hér um árið.
Gerhardsen forsætisráðherra
dró enga dul á, í sjónvarpsviðtali
tveim dögium eftir kosningar, að
úrslitin hefðu komið sér á óvart.
Fyrir kosningar hafði hann lýst
yfir að hann mundi biðja um
lausn ef flokkurinn fengi ekki
hreinan meirihluta, og það mun
hann eflaust gera undireins og
þing kemur saman 2. október.
Því að kosningarnar hafa verið
ósigur fyrir stjórnina, —• sá
fyrsti er hún býður hjá kjósend-
unum.
Og hvað veldur þeim ósigri?
Fyrst og fremst hinn nýi sósíal-
istaflokkur — „órólega deildin'
úr stjórnarflokknum. Enginn
bjóst við að nýi flokkurinn mundi
koma manni að; jafnvel taldi
talsmaður flokksins sjálfs litlar
vonir um það fyrir kosningar, og
eru þó talsmenn flokka vanir að
tala digurbarkalega um sigurvOn-
irnar meðan kosningaróðurinn
stendur. Það þykir einsdæmi að
svona flokkur, án verulegs blaða
kosts, geti safnað að sér 2.4%
allra greiddra atkvæða, og minn-
ir þetta helst á sigur Axels Lar
sens við síðustu kosningar í Dan-
mörku. Og hvað er það sem vald
ið hefur þessum sigri flok'ksins?
Krafan um algera neitun bæki-
stöðva í Noregi og úrsögn úr
NATO fyrst og fremst, og ef til
vill meðfram krafan urn að ger-
ast ekki aðili að sameiga markaðn
um. Þessar sömu kröfur gerði
kommúnistaflokkurinn áður, en
það hefur sýnt sig, að ýmsum
kjósendum þykir hentugra að
kalla sig ekki kommúnistanafn-
inu, þó stefnan sé lík. Sósíalistar
hafa tekið atkvæði frá stjórnar-
flokknum, kommúnistum og
vinstri og sömuleiðis frá kristi-
lega flokknum þá kjósendur, sem
ekki finnst flokkur sinn hafa bar
izt nógu einarðlega fyrir því að
kjarnorkustöðvar verði skilyrðis
laust bannaðar í Noregi.
Eigi að síður getur kristilegi
flokkurinn hrósað sigri. Hann hef
ur þrátt fyrir atkvæðatapið unn
ið þrjú þingsæti og hefur nú 15.
Með öðrum orðum verið „hepp-
inn“ í kosningunum, þó atkvæða-
magn hans hafi rénað um 0.4%
af heildartölunni. Vinstri flokkur
inn, sem tapaði álíka mörgum at
kvæðum, tapaði hinsvegar eina
425 (-t- 10.250) 46.8 (48.3)
424 ( + 23.629) 19.9 (19.0)
391 (-i- 6.669) 2.9 ( 3.4)
185 ( + 7.058) 9.6 (10.2)
674 ( + 3.113) 9.3 ( 9.3)
108 (-> 7.749) 9.0 ( 9.7)
477 ( 0.000) 2.4 ( 0.0)
þingmanni sínum í Osló, Helge
Seip ritstjóra „Dagbladet“ og hef
ur nú 14 á þingi í stað 15 áður.
Og það var sósíalisti, sem tók
þetta sæti. Hitt sætið fengu
sósíalistar i Nordlandsfylki —
frá Verkamannaflokknum.
Nils Eanghelle. — Verður hann
næsti forsætisráðherra Noregs?
I
Hægrimenn unnu stærsta sig-
urinn í kosningunum, þegar frá
er talin sósíalistaflokkurinn. At-
kvæðatala flokksins hækkaði um
nær 5%, og af öllum greiddum at
kvæðum fengu þeir 19.9% eða
fimmtung, í stað 19% áður. Hef-
ur fylgi flokksins farið vaxandi
undanfarin ár, bæði við þing-
Ejnar Gerhardsen. — Situr enn
um sinn.
og sveitastjórnarkosningar, en sú
aukning bitnað mest á hinum
borgaraflokikunum undanfarið,
einkum vinstriflofcknumi, sem
virðist vera lækkandi stjarna,
enda er ágreiningur um sumt
innan flokksins.
Miðflokkurinn bætti einnig við
sig atkvæðum, hvort sem það er
því að þakka, að hann hætti að
kalla sig bændaflokk fyrir
nokikru. Hann hefur duglegri for
ustu en vinstriflokkurinn.
Hvað veldur breytingunni, sem
orðið hefur í þessum kosningum?
Sameiginlegi markaðurinn er það
mál, sem mest ber á núna, en
varla hefur útkoman breyzt hans
Végna. Stjórnin tók enga afstöðu
til þess máls fyrir kosningar, en
kvaðst mundu bera það undir
þing áður en nokkur ákvörðun
yrði tekin. Og stj órnarflokkurinn
mun alls ekki vera á einni skoð
un um það mál, fremur en hinir
borgaraflokkarnir, að hægri frá
töldum. Svo að breytingin verður
ekiki skýrð með afstöðunni til
sameiginlega markaðsins.
Hér að framan var minnzt á
þau áhrif, sem stofnun hins nýja
róttæka sósíalistaflokks Lefur
haft á kosningarnar. En fleira
kemur hér til greina.
Skattarnir eru þungir í Noregi
og dýrtíðin fer vaxandi. Og hjá
ýmsum þeim, sem ekki voru ríg
bundnir verkamannaflokknum,
mun hafa vaknað forvitni á, hvort
ekki væri til bóta að fá aðra
stjórn, sem gæti stöðvað dýrtíð-
ina.
Fylgisaukningu hægrimanna
tel ég eigi hvað sízt stafa af þeirri
kröfu flokksins, að hækka elli
styrk almennings, en þeirri kröfu
hefur stjómarflokkurinn eigi orð
ið við, þó að vísu væri styrkur
inn hækkaður lítið eitt frá 1.
apríl í vor. Og vitanlega er krafa
flokksins um aukið athafnafrelsi
einstaklingsins vinsæl líka.
II.
Og hvað verður nú? Eg vil
engu spá um það en aðeins
benda á hugsanlegar leiðir, sem
farnar verði er Stórþingið kemur
saman.
, Einar Gerhardsen mun segja af
sér í þingbyrjun. Þessa dagana
hefur hann haft fundi með for-
ingjum hinna flokkanna, og mun
hafa byrjað á foringja nýja
flokksins, Knut Löfsnes.
Geta borgaralegu flokkarnir
myndað nýja stjórn? Vonlítið er
um það. Þó svo færi að þeir
gætu komið sér saman um stefnu
skrá, hafa þeir ekki meirihluta
þings. Þeir standa sameinaðir
jafnt að vígi og stjórnarflokkur
inn: 74 gegn 74, og þó að þeir
fengi liðsauka frá sósíalistunum
tveimur — sem verður að teljast
óhugsandi, þar sem svo mikið
skilur á — mundu þeir ekki fá
starfshæfan meirihluta fyrir því.
Myndar verkamannaflokkurinn
nýja stjórn? Og þá með hvaða
stuðningi? Varlá með stuðningi
tvímenninganna, því að hann er
ófullnægjandi, og verkamanna-
flokkurinn gæti t.d. aldrei orðið
við kröfum tvímenninganna um
úrsögn úr NATO og fleira. Lík-
legasta lausnin er sú, að verka-
mannaflokkurinn fari með stjórn
áfram og þá með vinsamlegu
hlutleysi eins eða fleiri af borg
aralegu flokkunum. Um sam-
steypustjórn tel ég varla að hugs
anlegt verði að ræða.
Og ýms blöð telja líklegt, að
þó að verkamannaflokkurinn
sitji við stýrið á þjóðarfleytunni
áfram, muni Einar Gerhardsen
ekki verða formaður stjórnar-
ininar. Ýmsir telja líklegra, að
Langhelle stórþingsforseti verði
forsætisráðherra. Það hefur kom
ið fyrir áður, að forsætisráðherra
og stórþingsforseti hafi sætaskipti
— Gerhardsen og Oscar Torp
heitinn gerðu það fyrir tíu árum.
Og það er talið öllu líklegra, að
ef einhver borgaraflokkurinn
veitir verkamannastjórninni lið-
sinni, muni verða hægara að sam-
einast um Langhelle en Gerhard
sen.
En hvernig svo sem þetta fer
má telja víst, að framkvæmdaá-
ætlun þeirri, sem stjórnin hafði
gért fyrir næsta kjörtímabil,
verði ekki fylgt nema i sumum
atriðum. • Það er t.d. talið lík-
legt, að áform þau um ýmsar
fjárfestingar til stóriðju, seim
stjórnin hafði hugsað sér, nái
varla fram að ganga, en að hins
vegar verði einstaklingum gefnar
fjálsari hendur til framkvæmda.
Hendur ríkisstjórnarinnar
verða yfirleitt talsvert bundnari
en þær hafa verið undanfarin 10
ár. Og vel getur farið svo, að það
verði til góðs. Hvað atvinnumál-
in snertir þá hafði stjórnin áætl
að um 17% aukningu á þjóðar-
tekjunuim á næstu fjórum —.
fimm árum. Það telja andstöðu-
flokkarnir of lítið og benda á
önnur lönd, t.d. Vestur-Þýzka-
land, sem hafi miklu örari aukn-
ingu.
En hvað sem nýrri stjórn líður,
þá verður afstaðan til sameig-
inlega markaðsins mál málanna í
Noregi á næstunni. Það má ganga
að því vísu, að Noregur gerist
aðili að þessu bandalagi, en það
hefur í för með sér svo miklar
breytingar á atvinnugreinum
landsins, að ógerlegt er að spá
nokkru um afkomu atvinnuveg-
anna á næstu árum. En að hún
fari batnandi þykjast allir full-
vissir um.
Afgreiðslufólk óskast
Nokkrar duglegar stúlkur óskast til afgreiðslustarfa
strax. Ennfremur viljum við ráða til afgreiðslu-
starfa piit, með bílpróf.
SLÁTURFÉLAG
SUÐURLANDS
Skúlagötu 20
H júkrunarkonu
vantar að Fjórðungssjúkrahúsinu í Neskaupstað nú
þegar. — Upplýsingar gefur yfirhjúkrunarkonan.
Fjórðungssjúkrahúsið, Neskaupstað
Enskukennsla
fyrir börn
Kennsla hefst 9. janúar. Skrifstofa skólans verður
opin kl. 2—7 dagiega og verða börn innrituð til
laugardags.
Kennsla fer fram á þessa leið:
Englendingur kennir börnunum einföldustu atriði
enskrar tungu á ensku, og verður aldrei talað annað
mál í tímunum. £r reynt að láta börnin læra hið
erlenda mál á svipaðan hátt og þau lærðu móður-
málið í æsku, áreynslulítið og án heimanáms. Til
þess að ná þessu marki eru notaðar myndir, mynda-
bækur og leikir. Á vetrinum verða þrjú námskeið,
hvert þeirra þrjátíu tímar, og verður kennt annan
hvern dag meðan þau standa yfir. Fyrsta námskeið-
inu lýkur 15. des. og verður þá mánaðar jólafrí.
Kennsla þessi miðar að því að létta börnunum nám-
ið þegar komið er í miðskóla og að æfa þau í réttum
framburði og skilningi á töluðu máli.
Kennararnir, sem allir eru háskólamenntaðir menn,
eru nú komnir frá Englandi. Málaskólinn Mímir
stendur í sambandi við Menningarstofnun Gabb-
itas Thring og útvegar öllum sem þess óska vist á
heimilum eða skólum Bretlandseyja. Forstöðumað-
ur Mímis fer með hóp barna og unglinga til Eng-
lands í lok maí. Þeir sem óska 'eftir að senda börn
sín með í þá för eru beðnir að gera viðvart tíman-
lega.
Málaskólinn MÍMIR
Hafnarstræti 15 — (Sími 22865)