Morgunblaðið - 10.10.1961, Síða 3

?>riðjudagur 10. okt. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
3

JJ
Þið
VIÐ vorum samskipa frá Ind-
landi í fyrravetur og >á
kynntist ég honum fyrst.
Raunar ferðaðist hann á
fyrsta farrými með fína fólk-
inu, enda var móðurafi hans
borgarstjóri Lundúna, en hon-
um leiddist tildrið þar uppi og
kom því oft niður til okkar í
„almenningnum“ til að draga
andann, eins og hann orðaði
það. Þannig bar fundum okk-
ar saman og umræðuefnin
voru óþrjótandi, því John
Levy hafði víða komið við og
reynt sitt af hverju. Hann
var að koma úr sinni árlegu
ferð til Indlands, en þar á
hann hús og b^fur búið þar
samfleytt í tíu ár, auk hinna
árlegu ferðalaga þangað síð-
ustu tólf árin. Verkefni hans
í Indlandi undanfarin fimm
ár hefur helzt verið það að
ferðast um landið þvert og
endilangt og safna þjóðlögum.
Flytur hann erindi um þessi
efni í brezka útvarpið öðru
hverju og leikur þá jafn-
framt upptökur sínar, en auk
þess hefur hann gefið út
nokkrar hljómplötur með þjóð
lögum frá ýmsum löndum
heims.
John Levy er 51 árs gamall
og á að baki sér litríkan ævi-
feril. Að loknu námi í Eton
fór hann til Parísar og stund-
aði nám í byggingarlist hjá
Auguste Perret, sem talinn er
faðir járnbentra steinsteypu-
bygginga. Corbusier var einn
af nemendum hans. John
Levy lauk námi í byggingar-
list, en hefur aðeins byggt
eitt hús. Það er í Indlandi.
Síðan sneri hann sér að tón-
list og stundaði nám í tón-
fræði árum saman hjá Nadia
Boulanger, sem var heims-
frægur tónlistarkennari. Hóf
hann jafnframt að semja
tónlist, og voru nokkur verk
hans flutt opinberlega. En
hann komst brátt að þeirri
niðurstöðu, að nútímatónlist
væri orðin of einhliða, hún
væri um of einskorðuð við
samhljóma, og því væri kom-
inn tími til að snúa sér að
grundvallaratriðum tónlistar-
innar, laglínunni og hljóm-
fallinu. Levy hafði einnig
ríkan áhuga á heimspeki i
sinni praktisku mynd, og nið-
sem þið
verið hreyknir af“
segir heámskunnur þ|óðlagasa«nari
urstaðan varð því sú, að hann
hélt til Indlands og fann það
sem hann leitaði að, bæði á
vettvangi tónlistar og heim-
speki. Hefur hann ritað tvær
bækur um inverska heim-
speki, op önnur þeirra, „The
Nature of Man according to
the Vedanta“ hefur einnig
komið út í franskri þýðingu.
Á þeim tíu árum, sem Levy
eyddi í Indlandi, kynntist
hann indverskri tónlist náið
og leiddi það til þess að hann
fór síðar að ferðast um landið
með upptökutæki og safna
hinum sérkennilegu indversku
þjóðlögum. Hann hélt aftur
til Evrópu árið 1949 og hefur
verið búsettur í Lundúnum
síðan, en er á einlægum ferða
lögum um heiminn. Hefur
hann safnað miklu magni af
arabískri og gyðinglegri tón-
list og gert hljómplötur með
henni fyrir fyrirtæki í Banda-
ríkjunum. John Levy er af
gyðingaættum, en tók hindúa-
trú í Indlandi og er sannfærð-
ur hindúi.
Bara dropi í hafinu
Kynni okkar á leiðinni frá
Indlandi leiddu til þess, að ég
sagði honum undan og ofan
af þjóðiegri íslenzkri tónlist,
og vaknaði áhugi hans þegar
í stað. Hann var lítt kunnugur
þjóðlögum Norður-Evrópu, en
var dálítið vantrúaður á frá-
sagnir mínar af hinum sér-
kennilegu íslenzku þjóðlögum.
Samt afréð hann að heim-
sækja ísland við fyrsta tæki-
færi. Það gafst fyrr en ég
bjóst við. í maí-mánuði var
hann á leið frá Suður-Amer-
íku til Evrópu og ákvað þá að
hafa hér viku viðdvöl. Fékk
hann að heyra nokkrar upp-
tökur hjá Kvæðamannafélag-
inu Iðunni og víðar, og sann-
færðist um, að hér væri um
auðugan garð að grisja.
Niðurstaðan varð sú að hann
ákvað að koma aftur nú í
haust. Hann viðaði að sér
fjölda bóka um ísland, las
þær gaumgæfilega og svo var
hann kominn aftur einn góð-
an veðurdag fyrir rúmri viku.
Síðan hefur hann verið önn-
um kafinn með upptökutæki
sín bæði hjá Kvæðamanna-
félaginu Iðunni og ýmsum
einstaklingum sem kunna sér-
kennilegar stemmur. Er hann
þegar búinn að safna yfir
hundrað lögum og býst við,
að uppskeran í þetta sinn
verði um 150 lög. „En það er
John Levy
bara dropi í hafnu", segir
hann. „Ég verð að koma aft-
ur, því hér virðist vera óþrjót
andi náma af sérkennilegum
lögum, og það er ekki seinna
vænna að forða þeim frá glöt-
un“.
Það sem honum finnst mest
til um í rímnalögunum er
hin hreina og fagra laglína.
Það minnir hann dálítið á
indversku þjóðlögin, en þar
eru hljóðfæri hins vegar
meira notuð og lögð ríkari á-
herzla á hljómfall, rytma.
í rímnalögunum ákvarðast
hljómfallið eingöngu af text-
anum sem sunginn er.
„Hef engar skoðanir"
John Levy hefur í hyggju
að gera eina eða tvær stórar
hljómplötur með íslenzkum
þjóðlögum og stemmum, en
auk þess fær tónlistarsafn
brezka útvarpsins allar upp-
tökur hans. Sömuleiðis hefur
hann ákveðið að gefa Þjóð-
minjasafninu hér eintak af öll
um upptökum sínum hér.
Levy segir að Ísland sé með
al síðustu svæða Evrópu þar
sem finna megi forna tónlist
ómengaða. Þess vegna sé svo
mikils virði að ná henni á seg-
ulband og hljómplötur, því
hún sé sýnilega að deyja út.
„En þessar upptökur verður
að gera með' fullkomnustu
tækjum, svo þær verði fram-
bærilegar á heimsmarkaðin-
um“, segir hann.
Þegar ég spurði Levy hvort
hann áliti að hin fornu- ís-
lenzku rímnalög gætu orðið
grundvöllur nútímaskóla í
íslenzkri tónlist, brosti hann
og sagði. „Ég geri upptökur,
en hef engar skoðanir. Ég tek
’ekki annað á segulband en
það sem fellur mér í geð, og
mér falla rímnalögin ykkar
mjög vel“. Hann kvaðst
mundu koma aftur að sumri,
ef þess væri nokkur kostur,
og halda áfram upptökum sín
um. Á morgun flýgur hann til
Patreksfjarðar til að hitta
nokkra menn sem hanii hefur
heyrt á segulbandi í Þjóð-
minjasafninu, en Hallfreður
örn Eiriksson safnaði rímna-
lögum á Vestfjörðum fyrir
Þjóðminjasafnið ekki alls
fyrir löngu.
John Levy bað mig fyrir
kveðjur og þakkir til allra,
þeirra, sem greitt hafa götu
hans eða verið honum á ann-
an hátt hjálplegir síðustu tiu
dagana hér. Sérstakar þakkir
færir hann Sigurði Jónssyni,
formanni Kvæðamannafélags-
ins Iðunnar, dr. Hall.grími
Helgasyni, dr. Símoni Jóh.
Ágústssyni og önnu Þórhalls-
dóttur, sem hefur að hans
áliti unnið merkilegt braut-
rýðjandastarf með því að end-
urvekja gömul íslenzk þjóð-
lög.
„Þið eigið fjársjóð sem þið
getið verið hreyknir af“. sagði
John Levy að lokum. „Og ég
er þakklátur fyrir að hafa
fengið nasasjón af honum“.
s-a-m.
8TAK8TE1NAR
i

Stærðfræðángar leystu
þfófnaðarmál á Garði
„Stolnu“ peningunum var eytt á
samkomustað
A LAfTGARDAGSKVÖLDIÐ var
rannsóknarlögreglunni tilkynnt
nm peningastuld á öðrum stú-
dentagarðinum. Hafði einn há-
■kólastúdenta ætlað að ná sér
t peninga, sem hann átti i skrif-
borðsskúffu sinni, en greip þá
i tómt.
' í skúffunni áttu að vera
bankabók með 10 þúsund króna
Jnnistæðu, 4000 krónur í reiðufé
Og rúmlega 1600 krónur í spari-
merkjum. Var þetta allt horfið.
I Á meðan lögreglan var að
Btörfum hjá stúdentinum, kom
þar að annar stúdent, og kvað
1600 krónum hafa verið stolið
fpá sér. Var þá orðið áliðið
kvölds, margir farnir út, og því
ákveðið að fresta frekari rann-
sókn þar til á sunnudagsmorgun.
Þegar lögreglan kom á staðinn
í gærmorgun þá höfðu peningar
fyrrnefnda stúdentsins, banka-
bó og sparimerki fundist á
gólfinu í 'klæðaskáp hans, en
hinsvegar vantaði enn 1500 kr.,
sem hinn stúdentinn taldi, að
stolið hefði verið frá sér.
Settust menn nú á rökstóla og
voru stærðfræðingar fengnir til
að reikna út hin ýmsu útgjöld
stúdentsins, og kom þá á daginn
að hann hafði eytt þessum 1500
krónum að mestu í einu sam-
komuhúsa bæjarins.
Vontoi bainokennora, en kenn-
nrnr iengnir í flesto nðrn skóln
SKÓLARNIR eru nú flestir að
taka til starfa. Enn vantar þó
tilfinnanlega barnakennara a.
m.k. á nokkra staði, t.d. ísafjörð,
Sandgerði og Vestmannaeyjar.
Þó er ekki ljóst hvernig úr ræt-
ist fyrr en kemur fram í októ-
ber. Settir hafa verið kennarar
í flestar auglýstar stöður við
gagnfræðaskóla, húsmæðraskóla
og iðnskóla, en um helmingur
þeirra sem settir hafa verið við
gagnfræðastigið hafa full rétt-
indi.
Þessar upplýsingar hefur blað
ið fengið á fræðslumálaskrifstof
unni. Alls voru auglýstar 32 skóla
stjórastöður og um 130 kennara
stöður við fasta skóla og 24 kenn
arastöður við farskóla eða alls
186. Skipaðir hafa verið 2 skóla
stjórar og 28 kennarar, endur-
settir 10 skólastjórar og 30 kenn
arar, settir 16 nýir skólastjórar
og 65 kennarar við fasta barna-
skói»
Af skólastjórunum, sem settir
hafa verið eru 3 réttindalausir og
af kennurunum 25, samtals 28.
En þeir eru aldrei skipaðir í
stöður.
Fræðslumálaskrifstofan tekur
það fram að ekki sé hægt að
segja hve mar-ga kennara vantar
fyrr en kemur fram í október,
þar eð umsóknarfrestur hefur
í mörgum tilfellum verið fram-
lengdur og ekki er útrunninn um
sóknarfrestur um 19 farkennara
stöður.
28 nýir kennarar.
45 kennarar luku almennu
kennaraprófi við Kennaraskól-
ann sl. vor. 28 þeirra hafa ráðizt
til kennslustarfa, «n 7 eru í fram
haldsnámi og 10 stunda önnur
störf. Þá hafa verið settir í
stöðu nokkrir handavinnu og í-
þróttakennarar er luku prófi í
Stalin og Ka^ar
Um árabil hafa íslenzkh-
kommúnistar verið feimnir við
að nefna tvö nöfn. það er Stalin
og Kadar, og er það að vorrum.
Litlar líkur eru samt til þess,
að ástæðan til þess að nöfn þessi
hafa lítt verið nefnd, sé sú, að
elskan á þessum mönnum hafi
dvínað. Hitt er Iíklcgra að það
þyki ekki vænlegt til árangurs
að flíka um of nöfmim þeirra. Þó
getur Þjóðviljintn ekki stillt sig
um að tala góðlátlega um Stalin
sáluga s.l. sunnudag. Þar er við-
tal við Skúla nokkurn á Ljót-
unnarstöðum og þar segir m.a.:
,,Svo saug hann
(þ.e. Skúli) fast
ar að sér reyk-
inn úr pípunni.
Pípan hans er
ekki bogin, líkt
og Stalíns bónda
frá Gorí, en öllu
fíirlegri að sjá.
Eru þeir áður-
nefndu raunar
ekki einir bænda um handgengni
við reykjarpípur."
Þá er sem sagt Stalin aftur
orðinn hinn saklausi bóndi frá
Gorí, en ekki sá fjöldamorðingi,
sem Krúsjeff Iýsti á þann veg,
að haim væri svívirðilegri glæpa
maður en þeir Hitler og Eich-
mann til samans. Liklega líður
nú ekki á löngu, þar til Þjóð-
viljinn fer að nefna nafn Kadars
líka sem góðlátlegs heiðurs-
manns.
Einhver munur
Þjóðviljinn skýrir frá því, a®
hin kommúnistíska forysta Al-
þýðusambands Norðurlands hafi
boðið hingað til Iands tveim full-
trúum „verkamanna“ frá Sovét-
ríkjunum og finnst blaðinu
ástæða tii að íslenzkir verka-
menn kynnist nokkuð því dýrð-
arinnar skipulagi verkalýðsmála,
þar sem verkföll eru bönnuð og
„tillögur af háilfu sambandsins
væru sendar til stofnana ríkis-
ins.“ Þessa Sovétfulltrúa furðar
á því eftir orðum Þjóðviljans að
dæma, hve íslenzkir skipstjórar
búi -við bág kjör. Orðrétt segir
blaðið:
„Aðspurðir, hvernig þeim hafi
litist á aðbúnað verkamanna hér,
sögðu þeir fvkín og Morosoff, að
þeim hefði fundizt kynlegt að
heyra skipstjóra nokkurn skýra
frá því, að hann mætti ekki vera
að því að taka sér sumarfrí, slíkt
þekktist ekki í Sovétríkjunum."
Friáls féla^ssamtök
f viðtalinu skýra Rússarnir
einnig frá því, að austantjalds
séu menn frjálsir að því, hvort
þeir séu i verkalýðsfélagi eða
ekki. Menn fara raunar nærri um
að það skipti verkamenn litlu
máli, hvort þeir séu í hinum svo-
kölluðu verkalýðsfélögum, þvi
að rétturinn er sá einn að senda
tillögurnar „til stofnana ríkis-
ins“. Hins vegar væri ef til vill
ekki úr vegi að þeir verkamenn,
sem hverskyns ofríki eru beittir i
félögum þeim, sem kommúnist-
ar stjórna, hugleiddu, hvort ekki
væri rétt að taka þetta fyrir-
myndarfyrirkomulag til eftir-
breyttni. Þeir gætu þá verið
óhultir utan hinna kommún-
istísku félaga eða stofnað sín
eigin félög. Varla gætu kommún-
istar agnúast við slíku fyrirkomu
lagi hér, úr því að það er ágætt
í hinu eiginlega föðurlandi
þeirra.