Morgunblaðið - 10.10.1961, Side 12

12
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. okt. 1961
JÍtorjpiiM&Mtfr
Otgefandi: H.f Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kriftinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
BARÁTTAN GEGN LÖGGÆZLUNNI
T röðum kommúnista heyrir®'
það til barnaskólalær-
dóms að gera sér grein fyrir
NÍÐHÖGGARNIR
því,' að í lýðræðisríkjum eigi
einskis að láta ófreistað til að
veikja löggæzluna og fram-
kvæmdavaldið almennt, á
sama hátt og kommúnistum
ber hvarvetna, þar sem ein-
ræðisstjórninni hefur verið
komið á, að styrkja lögregl-
una og stofna hennar við
hlið svokallaða alþýðulög-
reglu. Mönnum þarf því ekki
að koma það á óvart, að ís-
lenzkir kommúnistar, sem
ekki eru síður vel upp aldir
í trúarsetningum heims-
kommúnismans en flokks-
bræður þeirra erlendis,
skyldu gera örvæntingarfulla
tilraun til að hindra það að
bætt yrði úr hinni óviðun-
andi aðstöðu lögreglunnar í
Reykjavík. Bæjarstjórn hef-
ur nú samþykkt að veita lóð
þá, sem Gasstöðin stóð á, til
byggingar nýrrar lögreglu-
stöðvar í Reykjavík. Gegn
veitingu þessarar lóðar börð-
ust kommúnistar og lögðu
megináherzlu á, að málinu
yrði frestað. Bentu þeir á í
tillögu sinni, að lóðin væri
allt of góð fyrir lögreglustöð.
Skoðim reykvískra borgara
er hins vegar sú, að engin
lóð í bæjarlandinu sé of góð
fyrir löggæzlulið höfuðborg-
arinnar. Á hinni veiku lög-
reglu Reykjavíkur geti það
oltið, hvort íslenzka þjóðin
fær yfirleitt búið við lög og
réttlæti, eins og raunar hef-
ur áður sannazt.
Hinn 30. marz 1949 gerðu
kommúnistar, eins og kunn-
ugt er, tilraun til þess að
hindra löggjafann í störfum
með ofbeldi. Ef sú tilraun
hefði tekizt, var í rauninni
orðin bylting á íslandi og
óséð hver eftirleikurinn hefði
getað orðið. Hinu fámenna
lögregluliði tókst þá með til-
styrk borgaranna að hindra
fyrirætlanir kommúnista. —
Fyrir það eitt verðskuldar
lögreglan vissulega að hag-
ur hennar sé bættur.
Öðru sinni hafa kommún-
istar gert tilraun til að taka
„löggæzluna“ í sínar hendur.
I verkföllunum 1955 beittu
þeir hvers kyns ofbeldi gegn
borgurum landsins. Lögreglu
liðið fékk þá ekki við ráðið
sem skyldi, og margsinnis
stappaði nærri alvarlegum
líkamsmeiðingum, er and-
stæðum hópum manna laust
saman. Sýndu þeir atburðir
svo glögglega að ekki verður
um villzt, að lögreglan verð-
ur ætíð að vera svo styrk að
henni takist að halda uppi
lögum og rétti.
ótt kommúnistum tækist
ekki að hindra það, að
löggæzlulið höfuðborgarinn-
ar fáf. eðlilega starfsaðstöðu,
þá er hitt jafnvíst, að þeir
munu halda áfram tilraunum
sínum til þess að rýra traust-
ið á lögreglunni og torvelda
starf hennar.
Yfirboðarar hinna íslenzku
kommúnista fyrirskipa þeim
að láta einskis ófreistað til
þess að veikja meginstoðir
lýðræðisskipulagsins. Menn
skyldu því ekkí kippa sér
upp við það, þótt kommún-
istar ráðist að löggæzlu, dóm
stólum eða framkvæmda-
valdi almennt. Það er ein-
mitt það hlutverk, sem
Kreml ætlar þeim. En lýð-
ræðissinnar verða auðvitað
að gjalda varhug við árásum
þeirra. Þeir eiga hverju sinni
að slá skjaldborg um þá, sem
að er ráðizt, því að aldrei
má það henda, að þeir níð-
höggar, sem á mála eru hjá
erlendu valdi og vega að
frelsi og sjálfstæði þjóðar
sinnar, komi fram áformum
sínum.
VEL HEPPNUÐ
HÁTÍÐAHÖLD
IVTjög ánægjulegt er, hve vel
heppnuðust hátíðahöld
Háskólans í tilefni 50 ára af-
mælisins. Við skipulagningu
og framkvæmd hátíðarinnar
sýndu stjórnendur Háskólans
enn einu sinni að þeir eru
vandanum vaxnir og juku
mjög hróður lands og þjóðar.
Hinn ungi rektor Háskól-
ans, prófessor Ármann Snæv
arr, fékk sína eldskírn á
fyrsta starfsári og hann hef-
ur nú sannað, að á betri for-
ystumann verður ekki kosið
fyrir æðstu menntastofnun
þjóðarinnar. Að sjálfsögðu
naut hann aðstoðar fjölda
ágætra háskólamanna, en á-
byrgðin hvíldi þó á hans
herðum og honum tókst með
miklum virðuleik og reisn að
gegna hinu vandasama hlut-
verki rektors.
Afmælishátíð Háskólans
hefur ekki eingöngu aukið
hróður skólans út á við, held
ur hefur hún vakið íslend-
inga til umhugsunar um
skyldur sínar við menntir og
vísindi, og hinar góðu gjaf-
ir, sem frá erlendum aðilum
bárust, brýna íslendinga
sjálfa til að styrkja Háskól-
ann mjÖg á næstunni, svo að
vísindin megi aukast í þágu
alþjóðar.
MYNDIRNAR: — Teiknimg-
arnar fjórar, sem birtast hér
á síðunni, sýna lauslega, hvað
gerðist um j»að bil, sem Könn-
uður Xn var að komast á
braut sína.
Efst til vinstri: „Sprengi-
boltar“ svipta sundur hlífin<ni
utan um gervitunglið, um
sama leyti og anaiað þrep eld-
flaugarinnar brennir upp eld-
neyti sínu — í um 64 km hæð.
Efst til hægri: — Annað
þrepið losnar frá og hið þriðja
er ræst, í 250 km hæð.
Að neðan til vinstri: —
Þriðja þrepið er útbrunnið, og
hefir þá náðst 38.500 km
hraði á klst.
Að nieðan til hægri: — Um
leið og gervitunglið losnar frá
þriðja og síðasta þrepi eldflaug
arinnar, rétta armarnir með
„sólar-sellunum“ úr sér. Könn-
uður XII er kominn á braut
sína og tilbúinn að senda vís-
indalegar upplýsinigar til jarð-
ar.
„Fréttir" um 77 þús. km veg
HIN N 15. ágúst skutu
Bandaríkjamenn á loft 48.
gervitungli sínu frá því
að Könnuöur I komst á
braut sína um jörðu, 1.
febrúar 1958. Könnuður I
er í hópi þeirra rúmlega
þrjátíu bandarísku gervi-
hnatta, sem nú eru á lofti,
en senditæki hans eru nú
löngu óvirk. — Hið 48.
„tunglið“, sem hér verður
nokkuð sagt frá, er einnig
af gerðinni Könnuður —
og er það fyrir margra
hluta sakir talið eitthvert
hið merkilegasta, sem svif
ið hefir um himingeiminn.
Telja bandarískir vísinda-
menn sig fá meiri og betri
upplýsingar frá því en
nokkru öðru gervitungli,
sem skotið hefir verið á
lofí.
A Á mjög löngum sporbaug
Hér koma einkum tvö atriði
til greina: — í fyrsta lagi eru
vísindatækin í Könnuði XII,
eins og þetta gervitungl nefn-
ist, mjög margbrotin og vönd-
uð — en eitt meginhlutverk
þeirra er að kanna sambandið
miili segulsviða og geimgeisl-
unar. í öðru lagi fer Könnuður
XII eftir mjög ílöngum spor-
baug (mesta fjarlægð frá
jörðu um 77 þúsund km — en
minnst aðeins um 290 km) —
en það gerir það að verkum,
að gervitunglið er oft á sviði
einnar móttökustöðvar allt að
12 klst. í einu. Stöðvar þær,
sem taka við merkjum frá
Könnuði XII eru í Woomera
í Ástralíu, Jóhannesarborg í
Suður-Afríku og Santiago í
„Konungur XII44
eitt nýjasta gervi-
tungl Bandaríkja-
manna, veitir
geysimiklar upp-
lýsingar um
geislun, segulsvið,
,,sólvinda'* o.s.frv.
Chile. — Til samanburðar má
geta þess, þau gervitungl, sem
fara eftir lágum og nokkurn
veginn hringlaga baug, hafa
ekki samband við hverja mót-
tökustöð nema frá 5 og upp í
15 mínútur í senn. Eru þannig
upplýsingarnar frá þeim miklu
slitróttari og strjálli.
if Óvenjuleg afköst
Til marks um það, hvílíkt
magn upplýsinga þetta gervi-
tungl sendir frá sér, má geta
þess, að fyrstu fimm dagana,
sem það var á lofti, fylltu
hljóðmerkin frá því hvorki
meira né minna en 1.364 segul
bandsspólur. Á einum sólar-
hring sendi Könnuður XII frá
sér 175 samfelld „skilaboð" —
en það er, að sögn eins starfs-
manns Geimferðastofnunar
Bandaríkjanna, álíka mikið og
fengizt hefir frá fyrri gervi-
tunglum á um það bil hálfum
mánuði. — Þessi miklu af-
köst eru þeim mun athyglis-
verðari þar sem senditæki
gervitunglsins eru tiltölulega
kraftlítil, aðeins 2ja watta.
Sendir þessi skilar boðum frá
10 „nemum“ (smátækjum, sem
nema mismunandi áhrif um-
hverfisins). Þessir „nemar“
eru svo haglega gerðir, að þeir
komast allir — ásamt tilheyr-
andi rafeindaútbúnaði — fyrir
í hylki, sem er aðeins 1,6 rúm-
fet að stærð.
Allt gervitunglið er 82 ensk
pund að þyngd. — Yfirborð
þess er úr næloni og fíber-
gleri, sem er í senn mjög
sterkt og hleypir mjög fljótt
út hita. Á fjórum örmum, sem
ganga út frá sjálfu gervitungl-
inu, eru svonefndar „sólar- sell
ur“, sem breyta orku sólarljóss
ins í rafstraum fyrir senditæk-
in. Milli yztu enda þessara
arma mælist rúmlega 1%
metri — en sjálft „tunglið“ er
aðeins um 65 cm í þvermál. —
Má furðulegt heita, að allur
hinn margbrotni útbúnaður og
tæki Könnuðar II skuli kom-
ast fyrir í þessu litla rúmi.
Samkvæmt upplýsingum
bandarísku geimferðastofnun-
arinnar er Könnuður XII
hinn fyrsti af fjórum sams
konar gervitunglum, sem ætl-
unin er að skjóta á loft „til
þess að gera endurteknar at-
huganir á sólvindum, segul-
sviðum í geimnum, ásamt
fjærsta hluta segulsviðs jarð-
arinnar, á geimögnum og
geislasviðum (Van Allen-belt-
unum svonefndu)“. — Gert er
ráð fyrir, að með rannsókn-
um þessum fáist sönnun fyrir
tilvist hinna svonefndu „sól-
vinda" eða storma, sem menn
telja vera „ský“ af vetni, er
streymi út frá yfirborði sólar,
— og að vísindamenn fái meiri
yfirsýn en fyrr um þau marg-
víslegu áhrif, sem sólin hefir
á veðurfar á jörðinni. —
Einnig ættu nú að fást nánari
upplýsingar en fyrr um þær
geislunarhættur, sem verða
munu á vegi mannaðra geim-
skipa í framtíðinni.