Morgunblaðið - 12.10.1961, Síða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 12. okt. 1961
ÞINGFORSETAR. — Forseti Sameinaðs þings var í gær
kjörinn Friðjón Skarphéðinsson (t.h.) og forseti Efri deildar
Sigurður Óli Ólafsson; báðir gengdu sömu trúnaðarstöðtun á
síðasta þingi.
— Forsetakjör
Framh. af bls. 1
kunnugt um bréf hv. 2. þm.
V-Norðlendinga, þar sem óskað
er eftir því, að varamaður hans
tæki sæti hér á Alþingi. Um
það atriðið, hverjum forseta fs-
iands bæri að fela fundarstjórn,
gat ekki verið neinn ágreining-
ur. Þar er að fullu fylgt fyrir-
mælum þingskapa um það atriði.
Verkefninu ekki skipt
Hvort rétt hefði verið að fela
Jóni Pálmasyni, háttvirtum vara
þingmanni 2. þm. V-Norðlend-
inga, func’arstjórn í sameinuðu
Alþingi eftir að samþykkt hafði
verið, að hann tæki sæti aðal-
manns hér á Alþingi, verður
heldur ekki deilt um. Verkefni
aldursforseta er að stjórna fundi
í Sþ., þar til forseti Sþ. er kos-
inn, og standa fyrir kosningu
hans. Þessu verkefni verður ekki
skipt á milli tveggja manna og
ber þeim þingmanni, sem forseti
íslands fól fundarstjórn í upp-
hafi þings, að stjórna fundum,
þar til því verkefni er lokið. Að
sjálfsögðu ber aldursforseta
Neðri deildar, sem nú er hátt-
virtur þingmaður, Jón Pálma-
son, að setja fyrsta fund þeirrar
deildar og stjórna honum, þang-
að til forseti þar hefur verið
kjörinn.
Ekki hafði GJ fyrr lokið máli
sínu en Skúli Guðmundsson
kvaddi sér hljóðs að nýju. ítrek-
aði hann með auknum þunga þá
afstöðu sína, að upphaflegum
aldursforseta bæri að víkja,
jafnskjótt og annar maður hon-
um eldri hefði tekið sæti á þingi.
Mæltist hann til þess af GJ, að
hann fæli Jóni Pálmasyni fund-
arstjórnina eða léti að öðrum
kosti þingheim skera úr um
deiluatriði þetta.
Gisli Jónsson svaraði SkG á þá
leið, að því miður gæti hann
ekki orðið við fyrri ósk hans.
Ekki vegna sjálfs sín, heldur af
þv' að hann teldi, að slík forseta-
skipti væru andstæð þeim skiln-
ingi, er leggja bæri í ákvæði
þingskapa. Ef Sk.G. héldi fast
við síðari ósk sína, um að at-
kvæðagreiðsla færi fram um
málið, væri hann fús til að verða
við henni.
Skúli Guðmundsson sat fast
við sinn keip og fór í ofanálag
fram á, að nafnakall yrði haft
við atkvæðagreiðsluna. Það var
gert og féllu atkvæði svo, að 31
var á móti tillögu Sk.G. um for-
setaskipti, 18 studdu hana, sjö
sátu hjá, þar af 4 flokksbræður
Sk.G., og loks voru fjórir fjar-
verandi. — Var málið þar með
úr sögunni.
Þingskjöl lögð fram
Þingforseti las síðan upp skrá
yfir 21 lagafrumvarp og þings-
ályktunartillögur, sem fram eru
komin. Eru flest þeirra stjórnar-
frumvörp, þ. á m. frumvarp til
fjárlaga fyrir árið 1962, frum-
vörp um staðfestingu á bráða-
birgðalögum, sem gefin voru út
1 sumar og frumvörp, er ekki
vannst tími til að afgreiða á síð-
asta þingi, auk nokkurra nýrra
mála. Er nánar sagt frá frum-
vörpum þessum annars staðar
hér í blaðinu eða verður gert
næstu daga. Meðal annarra þing-
mála er orðfæsta tillagan, sem
fram kom á þingi í gær en hún
var frá þeim leiðtogum Fram-
sóknarflokksins Hermanni Jónas
syni og Eysteini Jónssyni, og
hljóðar svo: „Alþingi ályktar að
lýsa vantrausti á núverandi ríkis
stjórn.“ Ekki fylgdi rökstuðn-
ingur tillögunni.
Forsetakjör í Sameinuðu þingi
Að svo búnu fór fram kosning
forseta Sameinaðs þings og var
Friðjón Skarphéðinsson (A) end
urkjörinn með 32 atkvæðum;
önnur atkvæði féllu þannig, að
Karl Kristjánsson (F) hlaut 17
og Hannibal Valdimarsson (K)
átta. Fyrsti varaforseti var kjör-
inn Sigurður Ágústsson (S) og
2. varaforseti Birgir Finnsson
(A) báðir með sama atkvæða
fjölda og aðalforseti, en stjórnar-
andstæðingar höfðu ekki mann
í kjöri. — Skrifarar Sameinaðs
þings voru kjörnir þeir Ólafur
Björnsson (S) og Skúli Guð-
mundsson (F) og komu ekki
fram uppástungur um fleiri en
kjósa átti.
Fleira lá ekki fyrir fundi og
var honum slitið, en gengið til
starfa í þingdeildum.
Fundir þingdeilda
f Neðri deild setti aldursfor-
seti, Jón Pálmason, fund og
stjórnaði kjöri deildarforseta.
Kjörin var Ragnhildur Helga-
dóttir (S) með 21 atkvæði;
Halldór Ásgrímsson (F) hlaut 10
og Einar Olgeirsson (K) sjö. —
1. varaforseti var kjörinn Bene-
dikt Gröndal (A) með 20 atkvæð
um og 2. varaforseti Jónas G.
Rafnar með 21 atkvæði; aðrir
seðlar voru auðir. — Skrifarar
voru kosnir þeir Pétur Sigurðs-
son (S) og Björn Fr. Björnsson
(F), báðir sjálfkjörnir. Að síð-
ustu hlutuðu svo þingdeildar-
menn um sæti.
Aldursforseti Efri deildar var
Karl Kristjánsson og stýrðí
hann fundi deildarinnar meðan
forseti var kjörinn. Kosningu
hlaut Sigurður Ó. Ólafsson (S),
sem fékk 11 atkvæði; Karl
Kristjánsson (F) fékk 0, einn
seðill var auður. — Fyrsti vara-
forseti var kjörinn Eggert G.
Þorsteinsson (A), og 2. varafor-
MEÐAL nýrra mála, sem fram
eru komin á Alþingi, er stjórn-
arfrumvarp um breytingu á skip
un embætta borgardómara og
borgarfógeta í Reykjavk. Er þar
lagt til, að tekið verði upp sams
konar fyrirkomulag og á síðasta
þir.gj var ákveðið um embætti
sakadómara.
Er breytingin í því fólgin, að
borgardómarar og borgarfógetar
verði 5 til 7 talsins, eftir ákvörð-
un dómsmálaráðherra, og einn
úr hvorum hópi verði yfirborgar
dómari og yfirborgarfógeti.
Fulltrúar dæma nú mál
í rökstuðningi með frumvarp-
inu er frá því greint, að fjöldi
einkamála, sem rekin eru í
Reykjavík, séu nú orðin svo mik
ill, að dómararnir hafi ekki um
lengri tima getað dæmt þau öll
sjálfir. Þess í stað hafi fulltrúar
þeirra haft málsmeðferð með
höndum og sjálfstætt kveðið upp
dóma.
Eðlileg skipan
Þykir eðlilegt, að þeir menn,
sem þannig fara með og dæma
mál sjálfstætt, beri fullt dómara-
nafn og hafi réttindi og skyldur
samkvæmt því jafnt í einkamál-
um sem opinberum. — Jafnframt
seti Kjartan J. Jóhannsson (S),
báðir með 11 atkvæðum og að
8 seðlum auðum. — Skrifarar
Efri deildar voru kosnir þeir
Bjarni Guðmundsson (S) og
Karl Kristjánsson (F), sjálf-
kjörnir báðir. — Tillaga, sem síð
an kom fram um að þingdeildar-
menr. héldu sömu sætum og í
Í3rrra, fékk ekki nægilega góðar
undirtektir, og var því hlutað
um þau, svo sem þingsköp mæla
fyrir.
Breytingamar frá síðasta þingi
Þess má að lokum geta í sam-
bandi við framangreint kjör
þíngforseta og skrifara, að þeir
eru nær allir hinir sömu og á
síðasta þingi. Breytingarnar að
því er forsetum viðvíkur eru
þær einar, að Ragnhildur Helga-
dóttir tekur við forsetastörfum í
Neðri deild af Jóhanni Hafstein,
sem nú gegnir embætti dóms-
málaráðherra, og Jónas G. Rafn-
ar kemur inn sem 2. varaforseti.
Af skrifarastörfum láta þeir
Matthías Mathíesen í Samein-
uðu þingi og Alfreð Gíslason í
Neðri deild, en Ólafur Björnsson
og Pétur Sigurðsson taka við.
Þingfundum verður haldið á-
fram í dag og þá kosnar fasta-
nefndir þingsins.
þykir rétt, að ákvæðin um saka-
dómara séu færð inn í login um
dómsmálastörf í Reykjavík, og
eru þau því tekin upp í hið nýja
frumvarp, sem ber heitið: „Frum
varp til laga um dómsmálastörf,
MEIRA en tveir tugir mála voru
lagðir fram á Alþingi í gær, nær
öll af ríkisstjórninni. Meðal
þeirra eru 6 frumvörp til stað-
festingar á bráðabirgðalögum,
er forseti eða handhafar valds
hans hafa gefið út fyrir atbeina
ríkisstjórnarinnar frá því að
þing sat síðast að störfum.
Er þar fyrst að geta tveggja
frumvarpa í sambandi við gengis
breytinguna um mánaðamót
júlí/ágúst í sumar; felur annað
þeirra í sér ákvörðun um, að
Seðlabanki íslands skuli fram-
vegis skrá gengi krónunnar að
fengnu samþykki ríkisstjórnar.
Þá kernur frumvarp til laga um
bann gegn stöðvun eða hindrun
millilandaflugs íslenzkra flug-
— Fjárlögin
Framh. af bls. 1
Helztu tekju- og
gjaldaliðir fjárlaga
Helztu tekjuliðir ríkissjóðs eru
sem fyrr skattar og tollar, sem
nú er áætlað að muni nema
1401 millj. kr., en af rekstri
ríkisstofnana eru áætlaðar 295
millj. kr. tekjur. — Stærsti út-
gjaldaliður fjárlaganna er til
félagsmála, tæplega 416 millj.
kr., en m.a. liða eru kennslu-
mál, söfn, bókaútgáfa og lista-
starfsemi 227,5 millj. kr., vega-
mál, samgöngur á sjó, vitamál
og hafnarverðir, flugmál, veður-
þjónusta o. fl. nær 171 millj.
kr., landbúnaðarmál, sjávarút-
vegsmál, iðnaðarmál, raforku-
mál, rannsóknir í þágu atvinnu-
veganna o.fl. tæpl. 156 millj. kr.,
dómgæzla, lögreglustjórn, kostn-
aður við innheimtu tolla og
skatta o. fl. 128 millj. kr. og
læknaskipun og heilbrigðismál
61,4 millj. kr.
í almennum athugasemdum
við fjárlagafrumvarpið segir
svo:
Áhrif kauphækkananna
bein og óbein
„Þær breytingar frá fjár-
lögum yfirstandandi árs, sem
þetta frumvarp feiur í sér,
standa fyrst og fremst í sam-
bandi við þær mikiu kaup-
hækkanir, sem áttu sér stað
á sl. sumri, og þá gengis-
lækkun, sem af þeim leiddi.
Áætla má, að rekstrarútgjöld
ríkissjóðs hækki beinlínis
vegna kauphækkananna um
70 millj. kr. Þar við bætist
svo sú hækkun til félags-
mála, sem af því leiðir, að
lífeyrir og bætur almanna-
tryffginga hækka í sama hlut
falli og kaupgjald. Þetta
nemur um 52 millj. kr. Þá
hækka útgjöld um 16 millj.
kr. vegna gengislækkunar-
innar. Samanlögð áhrif kaup-
hækkana og gengisbreyting-
ar á rekstrarútgjöldum eru
því 138 millj. kr. nettó.
Hækkun rekstrarútgjalda
samkvæmt þessu frumvarpi er
þó nokkru minni en þetta, eða
131 millj. kr. Stafar þetta af
því, að ýmsar hækkanir og
lækkanir verða af öðrum ástæð-
um en hér eru nefndar, og
nema þær breytingar samtals
lögreglustjórn, gjaldheimtu o. fl.
í Reykjavík.“ Loks eru í frum-
varpinu staðfest þau ákvæði laga
um meðferð opinberra mála, að
mál í sambandi við lögfræði-
sviptingar skuli rekin við saka-
dómaraembættið. — Alls er hið
nýja frumvarp í 14 greinum og
gert ráð fyrir að hin breytta
skipan komi til framkvæmda 1.
janúar 1962.
véla, en bráðabirgðalög um það
efni voru sett í júníbyrjun vegna
verkfallanna. Um miðjan júlí
voru sett bráðabirgðalögin um
breytingu á lausaskuldum
bænda á föst lán og hafa þau nú
líka verið lögð fram til staðfest-
ingar. Um sama leyti var ríkis-
stjórninni með bráðabirgðalög-
um veitt heimild til að leyfa hf.
Hval að kaupa til landsins tvö
hvalveiðiskip, sem nú eru bæði
komin hingað. Af framkomnum
frumvörpum til staðrescingar á
bráðabirgðalögum er þá aðeins
ógetið þess, er fjallar um fram-
lengingu á samningum milli
læknafélaga og sjúkrasamlaga,
en það mál var á döfinni um síð-
ustu mánaðamót, eins og flestir
munu minnast.
7 millj. kr. lækkun. Að venju
verður nokkur hækkun á slík-
um liðum sem kennslumálum
og dómsmálum. Gegn því kem-
ur svo, að gert er ráð fyrir
nokkurri lækkun á 19. gr. vegna
væntanlegra breytinga á niður-
greiðslum, og að einnig er gert
ráð fyrir, að framlag ríkisins
til atvinnuleysistryggingasjóðs
verði greitt með skuldabréfum.
Áætlað er, að rekstrartekjur
hækki um nokkurnveginn sömu
upphæð og útgjöldin, eða um
132 millj. kr. Stafar þessi hækk
un fyrst og fremst af áhrifum
gengisbreytingarinnar á aðflutn
ingsgjöld, en einnig að nokkru
af þeim áhrifum, sem gera má
ráð fyrir, að kauphækkanir og
gengisbreyting hafi á ýmsa aðra
tekjuliði.
Útgjöld lækkuð eftir mætti
Eins og gert var við undir-
búning fjárlaga fyrir yfirstand-
andi ár, hefur nú verið reynt
að lækka útgjöld eins mikið og
kostur hefur verið, án þess að
gera áætlanir óraunhæfar. Er
þetta nauðsynlegt, ef ná á þvi
marki, að fjárlög ársins 1962
verði hallalaus, en á því er
ekki síður nauðsyn en verið
hefur á undanförnum árum.
Haldið er áfram því starfi, sem
hófst á sl. ári, til að auka hag-
kvæmni í rekstri ríkis og ríkis-
stofnana. Verulegan árangur má
þegar sjá af þessu starfi. Á hinn
bóginn eru því að sjálfsögðu
þröng takmörk sett, hversu
langt er hægt að komast til
lækkunar útgjalda á skömmum
tíma, án þess að skerða eðlilega
og nauðsynlega starfsemi ríkis-
ins.
Áætlanir í samráði
við Hagstofuna
Svo sem fram kemur í 23. gr.
frumvarpsins er gert ráð fyrir
að greiddar verði á næsta ári
launabætur til ríkisstarfsmanna,
13.8% fyrstu fimm mánuði árs-
ins, en frá og með 1. júní 4%
til viðbótar þeim launum, sem
þá verða greidd. Launaliðir I
frumvarpinu hækka því af þess-
um sökum um 16.5% frá fjár-
lögum yfirstandandi árs.
Enn fremur hækkar reksturs-
kostnaður af völdum kauphækk
ana og gengisbreytingarinnar,
sem af þeim leiddi. Hefur í sam
ráði við Hagstofuna verið gerð
áætlun um það, hver áhrif þetta
hefur á einstaka rekstrarliði.
Fjárlagaræða í næstu viku
Eins og getið var í upphafi
mun 1. umræða um fjárlaga-
frumvarpið fara fram í næstu
viku. Mun Gunnar Thoroddsen
þá fylgja frumvarpinu úr hlaði
og gera grein fyrir einstökum
þáttum þess. Er búizt við að það
verði fyrir miðja vikuna.
Frv. um lieyrnar-
leysingjaskóla
Á NÝBYRJUÐU Aiþingi er fram
komið frumvarp um heyrnar-
leysingjaskóla í Reykjavík. Er
það stjórnarfrumvarp. Skal hlut
verk skólans vera það að kei.ua
heyrnarlausum eða heyrnarlitl-
um bömum að skilja mál og tala.
Með frumvarpinu er m. a. i-
um gert skylt að tilkynna skrif.
stofu landlæknis um öll born
innan 7 ára aldurs er hafa svo
litla heyrn, að bagar talgetu
þeirra. Sérlærðir kennarar skulu
starfa við skólann, og þar á að
vera heimavist.
Trúlofunarhiingar
afgreiddir samdægurs
HALLDÓR
Skólavörðustíg 2 II. h.
Frumvarp á Alþingi:
Breyting á embættum fógeta
og dómara í Rv.'k
Frumvörp um staðfest-
insu á bráðabirgðalögum