Morgunblaðið - 12.10.1961, Blaðsíða 13

FimnjgUdagur 12. okt. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
13
Crankshaw skrifar
um nýjar árásir
rússneskra komm-
únista á Olgu
Ivinskayu:
Olga Ivinskaya, Boris Pasternak og dóttir Olgu Ivinskayu.
Kalla hana ..siðspillt
ævintýrakvendi"
BREZKA stórblaðið The Ob-
server birti nýlega grein eff-
ir Edward Crankshaw um
nýjar árásir rússneskra
kommúnista á Olgu Ivinska-
yu, hina kunnu vinkonu rúss-
neska skáldsins Boris Paster-
naks, en hún situr nú í fang-
elsi og afplánar átta ára fang-
elsisdóm.
Af upplýsingum beim, sem
Crankshaw skýrir frá í eftir-
farandi grein dregur hann þá
ályktun, að sovézkir leiðtogar
hafi nú komizt á þá skoðun að
þeir muni heldur hafa hag af
því að viðurkenna skáldið
Pasternak. En þar sem hið
fræga skáldverk hans um
lækninn Zivago er þeim sár
þyrnir í augum, hyggjast þeir
reyna að sjá svo til að unnt
verði að rekja bókina og síð-
asta æviskeið hans til áhrifa
vondrar konu og siðlausrar —
frú Olgu Ivinskayu.
Grein Crankshaws fer hét
á eftir: —
Herra Alexei Surkov, sem und
anfarið hefur verið ritari rit-
höfundasambands Sovétríkjanna,
hefur staðhæft, að frú Olga Iv-
inskaya, sem var skáldinu Boris
Pasternak svo kær vinur og fyrir
imynd hans að Larissu Guishar,
aðalsöguhetjunni í bókinni um
Zivago lækni, sé ekki einungis
„venjulegt ævintýrakvendi" held
ur einnig hóra,
iÞessi athyglisverða staðhæfing
Ikemur fram í löngu bréfi til hr.
Davids Carvers framkvæmda
stjóra Alþjóðasambands rithöf-
unda (PEN). Frú Ivinskaya fær
ekki svörum við komið sökuim
þess, að hún situr nú í fangelsi
.— afplánar átta ára fangelsis-
dóm fyrir gjaldeyrissvik og fjár-
drátt.
Vinum Pastemak kom alls
éfcki á óvart, þegar hún var flutt
í fangelsi undir lok síðasta árs,
ésamt hinni nítján ára dóttur
sinni, sem dæmd var til þriggja
ára fangelsisvistar. Pasternak
hafði búið þá undir það. Hann
óttaðist jafvel um hana meðan
hann var enn á lífi — taldi að
sovézk yfirvöld voguðu e.t.v.
ekki að snerta við honum sjálf-
um, en kynnu þess í stað að
reyna að þjarma að honum með
Iþví að vega að Olgu. En ekkert
bar til tíðinda fyrr en rétt eftir
andlát hans í júlí 1960.
Þegar fregnir af handtöku
OLgu bárust til Vesturlanda i
érslok s.L (á handtötouna hefur
aldrei verið minnzt opinberlega
í Sovétríkjunuim sjálfum) var
ekkert um málið sagt uim hríð
sökum þess, að menn óttuðust,
að það kynni að hafa áhrif til
hins verra meðan f jallað væri um
mál hennar. En menn ræddu
margt sín í milli. Þar kom, að
fregnin kvisaðist og hófst þá
David Carver handa á vegum
enska PEN og sambands rithöf-
unda. Hann sendi símskeyti til
Surkovs, þar sem þess var fyrst
og fremst óskað að frú Ivinskaya
nyti mannúðlegrar meðferðar og
einnig óskað eftir skýrslum frá
réttarhöldunum. Hr. Surkov
reyndi að þegja málið í hel, en
PEN neitaði með öllu að láta
hunza sig og bréfið sem nú hefur
verið birt, er síðbúið svar Súr-
kovs — dagsett 3. apríi s.l. —
við þriðja bréfi Carvers. í því
bréfi, sem sent var 30. janúar s.l.
óskaði Carver eindregið eftir að
fá annaðhvort afrit af málskjöl-
um frá réttarhöldunum eða frá
sagnir af þeim í Moskvublöðun-
um. Hins síðarnefnda fór hann á
leit með tilliti til þess, að Sur-
köv hafði sjálfur sagt, að réttar-
böldin hefðu farið fram með
venjulegum hætti og verið öll-
Um opin — en vitaskuld voru eng
ar frásagnir af réttarhöldunum í
Moskvúblöðunum, því enginn
vissi að þau stæðu yfir (Hafi þau
þá farið fram). Og afrit af mál-
skjölum hafa aldrei komið fram.
f bréfi Surkovs, sem nú hefur
verið birt opinberlega — og það
aðeins vegna þess að vísað var
til þess af öðrum vettvangi
— er engin tilraun gerð til þess
að svara spurningum Carvers.
Þess í stað er reynt að rægja frú
Olgu Ivinskayu með staðhæfing-
um, sem í mörgum atriðum eru
málefninu algerlega óviðkomandi
og í öllum atriðum órökstuddar.
• Engar upplýsingar um
málskjöl.
Hv«r er Ivinskaya? spyr hr.
Surkov — og svarar sér sjálfur.
(Bréfið er stílað á ensku — ann
aðhvort af honum sjálfum eða
einkaritara hans): — „Ivinskaya
er kona, 48 ára að aldri, sem frá
árinu 1946 hefur verið kunn sem
einkaritari Pasternaks og síðasta
ástkona þessa aldurhnigna
rnanns, sem til hinztu stundar
bjó með fjölskyldu sinni. Meðal
bókmenntamanna var Ivinskaya
kunn sem samvizkulaust ævin-
týrakvendi, sem auglýsti hið inni
lega samband sitt við Pasternak.
Þótt hún væri komin á efri ár
hætti hún ekki tíðum og nánum
samböndum sínum við marga
menn samtímis.
Þegar ég var ritstjóri vifcurits-
ins Ogonyok, flæktust nokkrir
starfsmenn ritsins í fjársvikamál.
ALEXIE
SURKOV
Rannsókn leiddi í Ijós, að Ivinsk-
aya (það var í fyrsta sinn, sem
ég heyrði það nafn) hafði hvað
eftir annað tekið við greiðsluim
fyrir greinar, sem einhverjir aðr
ir höfðu skrifað. Átti hún þetta
að þakka nánu sambandi sínu
við aðstoðarritstjóra minn, hr.
Osipov, sem greiddi henni fyrir
samband þeirra með þessum
hætti. Konstantin Simónov sagði
mér, að hann hefði orðið að vísa
Ivinskayu frá starfi hennar við
tímaritið Novy MIR, sökum þess,
að komið var að henni ásamt karl
manni í skrifstofunni — og fór
því fjarri, að þar væri verið að
vinna skyldustörf. Það er mjög
óþægilegt að skrifa allt þetta um
konu, en þeir sem ljá henni sinn
verndarvæng, verða að vita hvers
konar manneskja Ivinskaya er“.
Hið athyglisverða í þessu máli
er, að hr. Surkov þurfti aldrei að
takast þetta óþægilega verkefni á
hendur. PEN hafði aldrei gert
nokkrar fyrirspurnir um einkalíf
frú Olgu Ivinskayu — PEN hafði
óskað upplýsinga um réttarhöld-
in í sakamáli hennar. Þótt Sur-
kov hafi haldið því fram, að hann
hafi lesið hverja einustu blað-
síðu málskjalanna, sem fylli þrjú
bindi, veitti hann PEN engar upp
lýsingar umfram það sem opin-
berir aðilar höfðu haldið fram.
Aðalatriði þess voru, að frú Ivin-
skaya hefði hvað eftir annað tek
ið við fjárupphæðum, sem Paster-
nak voru greiddar fyrir sölu bók-
arinnar Dr. Zivago. Hefði fé
þetta verið flutt til Sovétríkjanna
með ólöglegum hætti fyrir milli
göngu Signors D ’Angelo. Enn
fremur, að frú Ivinskaya hefði
notað fé þetta til eigin þarfa svo
og, að málinu hefði algerlega ver-
ið haldið leyndu fyrir Pasternak
Og fjölskyldu hans.
Sannanir fyrir þessum fjársvik
um tilgreinir Surkov eftirfarandi:
— „f fyrsta lagi barst meginhlut.i
þessa fjár frú Ivinskayu í hendur
að Pasternak látnum. f öðru lagi
hafa nánustu vinir Pasternaks og
eiginkona hans fullvissað mig
um, að Pasternak hafi ekki getað
tekið við þessum peningum, því
að til hins síðasta dags, hafi hann
lifað á löglegum sovézkum tekj-
um sínum“. — Þær tekjur full-
vissar hr. Surkov okkur um, að
hafi numið að minnsta kosti
496.000 rúblum á síðustu tveim
og hálfu ári, sem Pasternak lifði.
En PEN hafði engan áhuga á
staðhæfingu Surkovs. Það sem
fyrir samtökunum vakti var, að
frú Ivinskaya fengi góða meðferð
og sönn frásögn af réttarhöldu n-
um kæmi í ljós. Hr. Carver sagði
því enn einu sinni í bréfi dags.
26. apríl s.l.
„Hver sem verið hefur persónu
leiki, eðli eða hegðun frú Ivin-
skayu, meðan Pasternak lifði,
virðist lítill vafi á því, að hún
hafi um 14 ára skeið verið mikil
vægasta einstaka persóna í lífi
skáldsins — og hvað sem öðru
líður ætti áætlað eða jafnvel
sannað siðleysi ákærðrar mann-
eskju ekki að hafa nein áhrif á
úrskurð dómaranna í sakamáli
hennar. í bréfi yðar minnist þér
efcki einu orði á dóttur frú Ivin-
skayu. en dómurinn yfir henni
hefur ef til vill verið Vestur-
landabúum enn meira áfall en
dómurinn yfir móður hennar.
Eg vil láta í ljósi von um, að
ekkert af því, er fram kemur í
bréfi yðar, hafi áhrif á það lof-
orð, sem þér gáfuð í Englandi —
um að frú Ivinskaya yrði látin
laus eftir nokkra mánuði".
Loförðið, sem hér er vitnað til,
gaf Surkov munnlega áhrifamikl
um enskum vini Pasternaks, þeg
ar Surkov dvaldis í Englandi í
marzmánuði s.l. Þá var í för með
honum hr. Adjubei, ritstjóri Iz-
vestia, tengdasonur Krúsjeffs, og
hafði Adjubei með sér það sem.
hann kallaði „skjalfesta sönnun
um sekt frú Ivinskayu". Sú sönn
un var fólgin í nokkrum völdum
greinum, sem hefðu getað verið
úrkast úr leyniskjölum rússn.
öryggislögreglunnar. Hið eina,
sem nokkra athygli vakti var ljós
prentað eintak af stuttri „játn-
ingú, sem undirrituð var af frú
Ivinskayu. Ekkert benti til þess
að hún væri öðruvísi en aðrar
„játningar" rússnesku lögregl-
unnar.
Það var fyrst, þegar herrarnir
n.nfiirf 1* *» — ^ —

Rússar telja sér nú
hag í hví að endur-
reisa Boris Pasternak
— en ætla að rekja
skáldverk hans
Dr. ZivagOj til áhrifa
vondrar og siðspilltrar
konu —
Olgu Ivinskayu
Adjubei og Surkov uppgötvuðu
sér til mikillar og einlægrar undr
unar, að skjöl þeirra væru ekki
litin alvarlegum augum, að Sur-
kov byrjaði að breiða út óhróð
ur sinn um siðleysi frú Ivinsk-
ayu í kynferðismáluim.
• „Lítilsvirðir minningu
Pasternaks“.
önnur athyglisverð atriði
komu fram í bréfi Surkovs. Til
dæmis sagði hann, að yfirvöld
Rússlands hefðu boðizt til að sjá
svo um, að peningar Pasterna'ks
yrðu yfirfærðir með löglegum
hætti. Hefði Pasternak hafnað
því og þar með sýnt, að hann
kærði sig ekki um þetta fé! Enn-
fremur segir Surkov, að Ivinsk-
aya hafi blekkt Signor Feltri-
nelli, ítalska útgefandann, sem
fyrstur gaf út bókina Dr. Zivago,
með ósönnum staðhæfingum
um að bréf og skjöl Pasternaks
væru í hennar vörzlu. Hann læt-
ur og í ljósi undrun sína yfir því
að „hinum vandlátu verjendum
siðferðis og réttlætis hefur alger
lega sézt yfir þá staðreynd, að
allur þessi gauragangur vegna
hinnar samvizkulausu ástkonu,
sem þeir hafa lyft til vegs og virð
ingar sem fyrirmynd að Larissu,
lítilsvirðir minningu Pasternaks
og svívrðir konu hans og börn.
Hann lézt þó í þeirra örmum, eft
ir að hann í veikindum sínum
hafði lagt blátt bann við heim-
sóknum frú Olgu Ivinskayu".
Surkov segir, að í bréfi, sem Sign
or Feltrinelli hafi ritað frú
Ivinskayu eftir lát Pasternaks
séu nákvæmar upplýsingar um
það hvernig fara skuli með erfða
skrá Pasternaks, hvernig flytja
skuli gjaldeyri hans — og hvern
ig hún geti falsað umboðsbréí
frá honum, ef hann hefði ekki
gengið frá nauðsynlegum skjöl-
um þar að lútandi, áður en hann
lézt.
í bréfum Pasternaks til vina
sinna erlendis getur að líta alger
ar andstæður staðhæfinga Sur-
kovs. Sum þessara bréfa hef ég
séð. Af þeim verður ljóst, að það
var ekki frú Ivinskaya, sem aug-
lýsti samband sitt við Pasternak,
heldur var það hann, — einkuan
eftir að hún var fyrst tekin hönd
um árið 1948 af stjórnmálaástæð-
um. f bréfum sínum skýrir Past
ernak frá því hvernig hún brást
við eina og hún bezt gat honum
til varnar, er herferðir voru fara
ar gegn honum. Hún fjallaði um
mál hans við yfirvöldin og
reyndi að „særa burtu djöfl-
ana“ — og hann skrifaði henni
Framh. á bls. 15