Morgunblaðið - 15.10.1961, Blaðsíða 8

8
Af fí R C V V »> r i *> | 0
Sunnudagur 15. okt. 1961
Færeysk lisí
MENNTAMÁLARÁÐ Islands
liefur boðið færeyskum lisla-
mönnum að halda listsýningu
hér í Reykjavík, og sú sýning
íltendur nú yfir í sölum Lista-
safns íslands. Þetta var vel
hugsað af Menntamálaráði og
sannarlega tímabært, að við ís-
lendingar höfum meiri og nán-
ari menningarkynni af frændum
og grönnum okkar, en hingað
til hefur verið.
Við höfum að vísu lengi vit-
að, að Færeyingar áttu sér-
stæða menningu, sem staðið hef-
ur föstum rótum í þjóðlífi
þeirra um langan aldur. Kvæði
þeirra og dansar, svo eitthvað
sé nefnt. Þjóðbúningar þeirra
í senn virðulegir og heillandi.
Nútímabókmenntir þeirra eru og
vel þekktar hérlendis, ekki hvað
sízt skrif töframannsins William
Heinesen. Hitt mun fáum hafa
verið kunnugt, að myndlist
væri einnig með blóma á eyj-
sú listgrein sem einna mest
skortir þjóðlega arfleifð, skuli
vera á því menningarstigi, sem
raun ber vitni. Mér er nær að
halda, að myndlist hafi verið
sterkari þáttur í þjóðarsögu
Færeyinga en þeir sjálfir vilja
vera láta. Myndlist er forgengi-
leg, og hver veit nema kirkjur
þeirra Færeyinga hafi verið með
meiri glæsibrag en vitað er um.
Þetta er aðeins hugarrenning,
um þetta veit ég ekkert. En
spurningin hefur vaknað ein-
vörðungu vegna þess, að sýni-
legt er, að myndlist á sterk tök
í þeim listamönnum er skapað
hafa þessa sýningu.
Á sýningu Færeyinga í Lista-
safni íslands eru yfir 120 lista-
verk gerð af 15 listamönnum.
Af þeim er aðeins einn mynd-
höggvari, JANUS KAMBAN, og
á hann 6 höggmyndir á sýning-
unni. Aðrir listamenn sýna mál-
verk, vatnslitamyndir, teikning-
Sámal J. Mikines: „Við dánarbeð.“
unum. Sú sýning sem nú er í
Listasafninu, er, að ég held,
miklu betri en margir gerðu sér
vonir um, og ég játa það hér
með, að mér datt ekki í hug,
að jafn lítil þjóð og Færeying-
ar gætu komið saman svo heilli
listsýningu í svo miklum salar-
kynnum, sem sýning þeirra fyll-
ir. Ég hafði aðeins séð verk
eftir fjóra listamenn frá Fær-
eyjum áður en þessi sýning
opnaði. Það má með sanni
segja, að það sé ánægjulegt
fyrir færeysku þjóðina, að hún
skuli vera þess megnug að koma
fram á þann hátt, sem hér á
sér stað.
Þegar að því er gáð, að rúm-
lega 35 þúsundir manna búa í
Færeyjum, þá er það ekki lítið
afrek þessa litla þjóðarbrots, að
Janus Kamban: „Fiskimaður“
ar, tréristur og nokkrar mynd-
skreytingar við ljóð. Þetta er
umfangsmikil sýning, sem gef-
ur góða hugmynd um myndlist
meðal Færeyinga í dag.
Eitt er það enn sem mig lang-
ar til að vekja athygli á, áður
en lengra er haldið. Á þessari
sýningu gefur að líta glæsilegt
sýnishorn af því hvernig Fær-
eyingar búa að myndlist sinni í
prentverki. Nokkrar sýningar-
skrár og bækur eru til sýnis,
og sé ég ekki betur en að á
þessu sviði standi Færeyingar
miklu framar því, sem við eig-
um hér að venjast. Allur frá-
gangur er með mikilli prýði og
gætum við mikið af þessum
þætti færeyskrar menningar
lært. Þetta eru vel unnir og
vandaðir hlutir, þeim til sóma,
er gert hafa.
Það er margt fleira, sem taka
mætti fram í þessu skrifi áður
en sjálf verk listamannanna
yrðu nefnd. En til að stytta
skrifið, skulum við ganga í sali
Listasafnsins og litast um.
Fyrstur verður á vegi okkar
INGÁLVUR AV REYNI, málari
um fertugt, sem auðsjáanlega
vinnur af mikilli alúð og gerir
tilraunir með sterka klingjandi
liti, sem hann hemur á mynd-
fletinum. Hann notar einnig
mjúka gráa tóna er hann teflir
móti sterkum áberandi litum og
gefa abströktum myndbygging-
um hans sérstakan svip. Portrett
málar hann einnig af við-
kvæmni og með öruggri tilfinn-
ingu. „Stúlka“ No. 107, er gott
dæmi um það. Fyrir um það
tíu árum sá undirritaður sýn-
ingu af teikningum þessa lista-
manns í Kaupmannahöfn, og
virðist Ingálvur af Reyni hafa
tekið stór og mikil stökk
frá þeirri sýningu.
í næsta sal verður á vegi
okkar ungur málari, STEFAN
DANIELSEN, sem er einn eftir-
tektarverðasti listamaður, sem á
verk á þescari sýningu. Hann er
Stefan Danielsen: „Nolseyjarkirkja".
í list sinni, og bera verk hans
þess vissulega merki. Hann hef-
ur mjög næmt auga fyrir litum
og línum, og honum tekst að
ná einhverju einföldu og tæru
frá sjálfri náttúrunni í verk
sín. Hann málar eins og hann
sér og finnur. Litimir eru tær-
ir og bjartir, lagðir á léreftið
með alúð. Lítil mynd, No. 4,
„Rökkur“, er eitt af beztu verk-
um Danielsens. Einföld og sterk
í gráum tónum. Einnig nefni ég
„Nólseyjarkirkju", sem er mál-
uð af virðingu og hógværð á
dálítið klaufalegan hátt, sem þó
gerir sjálft verkið innilegra og
hreinna. Enginn islenzkur mál-
ari, sem ég veit um, hefur eins
ekta PRÍMÍTÍVA tilfinningu og
þessi granni vor í Færeyjum.
SÁMAL J. MIKINES er tví-
mælalaust þekktasti málari Fær
eyja, og á hann yfir tuttugu
verk á þessari sýningu. Það
gefst því gott tækifæri til að
kynnast þessum málara. Hann
er ástríðufullur listamaður, sem
notar sterkar sveiflur og átök
milli ljóss og skugga í verkum
sinum. Á stundum virðist hann
yfirbugast af þunglyndi og svart
sýni, en í annan stað hafa verk
hans mikla litaglóð £ háum tón-
um ,og fjörið verður yfirsterk-
ara mannlegum sársauka. Hann
vinnur verk sín á frjálsmann-
legan hátt og lætur sig engu
skipta smáatriði. Mikines notar
breið og sterk pensilför, og
mikið skap verður lesið úr verk
um hans. Fyrirmyndir sínar
sækir hann í færeyskt þjóðlíf,
og hann stendur þar mjög föst-
um fótum. Mikines er dugmikill
málari þegar honum tekst bezt,
og sem dæmi þess nefni ég þrjú
verk: No. 74, „Grindadráp“, No.
77, „Abstraktion" og No. 83,
„Jónsmessumál“. En Mikines á
það einnig til að gera verk
sín og þung í litabyggingu, þann
ig að þau skilja lítil áhrif eftir
hjá þeim er skoðar.
Hinn mikli rithöfundur WILLI
AM HEINESEN lætur ekki
myndlistina afskiptalausa. Hann
á hér nokkrar pástellmyndir,
sem sýna vel kýmni þessa meist
ara orðsins. Karlarnir hans
Heinesen eru harla tröllslegir,
með glettni í augum og bólur
á nefi. JÁKUP OLSEN á að-
eins eina mynd á sýningunni.
Einkennilega mynd, „Fjallaeyj-
ar“, málaðar á sérkennilegan
hátt. TERJI SKÝLINDAL á
tvær myndir, og „Hvalskurður"
er litsterk og ber af. SAKARIAS
HEINESEN virðist ekki hafa
nægilegt vald á litamerðferð til
að sannfæra man með verkum
sínum. BIRGITTA JOHANNES-
SEN sýnir nokkrar vatnslita-
myndir, gerðar í mjúkum litum
og átakalausum, sem hafa ekki
mikil áhrif á undirritaðan. SÚNI
JAKOBSEN byggir verk sín vel
og látlaust, en litirnir ná ekki
þeim tökum á áhorfendum, sem
vera ber. SIGMUNDUR PETER-
SEN sýndi hér nýlega í Mokka
Kaffi, við litlar undirtektir, en
þær myndir, sem á þessari sýn-
ingu eru, hafa allt annan svip
og eru betri listaverk.
RUTH SMITH vekur sérstaka
athygli í verkum sínum. Hún
meðferð hennar er oft kraftmik-
il, þótt hún noti ekki háa og
skæra tóna. Sjálfsmyndir henn-
ar eru ágætar og gefa til kynna,
að þessi listakona hafi verið
stórbrotin og leitandi. Ruth
Smith er látia, en með fráfalli
hennar hefur verið höggvið stórt
skarð í raðir færeyskra lista-
manna.
FRIDA í GRÓTINUM er eft-
irtektarverð listakona, sem stíl-
færir verk sín á persónulegan
hátt. Hún notar látlausa, gráa
og bláa liti, sem falla vel að
þeim stíl, er hún hefur valið
sér. Verk hennar virðast vel
fallin til skreytingar á veggj-
sagður algerlega sjálfmenntaður j málar með miklu öryggi og lita-
nokrar vel gerðar tréristur, sem
sóma sér ágætlega á þessari sýn
ingu. HANUS HANSEN sýnir
nokkur verk, sem eru ummargt
ólík hvert öðru. „Andlitsmynd“,
No. 28, er mér sérlega minnis-
stæð og ber með sér fínleik og
næma tilfinningu. Annað verlc
er einnig eftirtektarvert, No.
29, „Nólsey", þar byggir lista-
maðurinn á einfaldan og áhrifa-
ríkan hátt og gefur vel það
andrúmsloft, er leikur um fyr-
irmyndina.
JANUS KAMBAN er einl
myndhöggvarinn í Færeyjum, og
eins og segir í upphafi þessarar
greinar á hann 6 höggmyndir á
sýningunni. Hann hefur bezt
gert að mínum dómi í tveim
verkum: öðru er hann sýnirþriá
karla standa á bráð sinni grinda
hvalnum og hvílast með stolt-
an svip eftir drápið. Hitt verk-
ið er fiskimaður, er stendur
vígalegur í fiskkös, með hníf í
hendi. Þetta eru sannfærandi
verk og hafa fyllingu í formi.
Eitt verk enn langar mig að
minnast á. Það er tvílemba, snot
urt verk, sem ekki lætur mikið
yfir sér. Vel á minnzt, er ann-
ars nokkur höggmynd af sauð-
kindinni til í voru landi?
Heildarsvipur þessarar fær-
eysku listsýningar er með ágæt-
um. Þar eru «kki áberandi hor-
tittir, eins og svo oft vill verða,
þegar margir listamenn leiða
saman hesta sína. Það er til
mikils sóma fyrir Færeyinga að
sýna menningu sína á þann hátt,
sem hér er gert. Ég þakka fyr-
Ingálvur av Reyni: Utsýni úr lofti.
um eða til vefnaðar, og má
vera, að stíll hennar sé ein-
mitt á þann hátt til orðinn, en
það veit ég ekkert um nánar.
ELINBORG LUTZEN sýnir
ir að þessi sýnlng skuli hafa
verið haldin i Listasafni íslands.
Þetta er skemmtileg og fróðleg
sýning um færeyska menningu.
Valtýr Pétursson.
E'nar á Hvanná sextugur
EINAR Jónsson, bóndi að Hvanná
í Jökuldal er sextugur á morgun.
Foreldrar hans voru Jón oddviti
Og alþm. Jónsson, bóndi að
Hvanná og kona hans Gunnþór-
un Kristjánsdóttir, bónda á
Hvanná Jóhannssonar Kröyer.
Einar gekk í alþýðuskólann að
Eiðum 1918—’20, en dvaldist síð
an heima með foreldrum sínum.
Hann tók við búi á Hvanná 1930
asamt Benedikt bróður sínum.
Bjuggu þeir félagsbúi þar til
Benedikt lézt. Stendur félagsbúið
á Hvanná enn og veitir Einar því
forstöðu.
Árið 1933 kvæntist Einar Krist
björgu Guðmundsdóttur úr Eyr-
ursveit á Snæfellsnesi. Hafa þau
eignast fjögur börn, sem öll eru
á iífi.
Einar gerðist hreppstjóri Jökul-
dælinga 1944 og er það enn. Fleiri
trúnaðarstörfum gegnir hann
einnig fyrir sveit sína og annast
auk þess póstafgreiðslu og síma-
vörzlu. Hann hefur nýlega byggt
mikið íbúðarhús að Hvanná, en
áður var þar mikill bær og traust
ur. Sömuleiðis útihús öll og rækt-
að svo tún að nú er allur heyskap
ur fenginn af ræktuðu landi.
Félagsbúið að Hvanná hefur jafn
an verið eitt stærsta bú sveitar-
innar.
Einar á Hvanná er drengur góð
ur og farsæll í starfi. — Vinur.