Morgunblaðið - 15.10.1961, Page 8

8
MORGUNBLAÐIb
Sunnudagur 15. okt. 1961
heimsdkn hjá verkalýös-
féfögum í Bandaríkjunum
p ^
evtar Guðna H. Arnason trésmið
NtJ 1 SUMAR átti ég þess kost staðsett alíslenzk' fyrirtæki, sem
að ferðast um Bandaríkin í.boði kunnugt er, Coldwater Seafood
ríkisstjórnar Bandaríkjanna,1 Corporation (Sölumiðstöð hrað-
ásamt fleiri mönnum frá íslenzk i frystihúsanna) og vinnur að fullu
um launþegasamtökum. Ferða- úr íslenzkum fiski ýmiskonar
félagamir voru: Már Jóhanns-
son (Verzl.mannafél. Reykjavík-
ur), Eyjólfur Sigurðsson (Hið
ljúffenga fiskrétti, tilbúna á borð
amerískra húsmæðra. Þarna er
stórmerkilegt stárf unnið, undir
xsl. prentarafélag), Karl Steinar stjórn duglegra og vel menntaðra
Guðnason (Verkalý'ðs- og sjó- j íslenzkra manna. Við skoðuðum
mannafélag Keflavíkur), Þór þessa íslenzku fiskiðnaðarverk-
Ingólfsson (Iðnnemafélag Akur- j smiðju og þótti mikið til koma.
eyrar) og undirritaður (Tré- j Er skemmst frá því að segja að
smiðafélag Reykjavíkur). Til-j móttökur allar voru með mikl-
giangur ferðalagsins var að kynn 1 um myndarbrag af hálfu íslend-
ast verkalýðs'hreyfingunni í inganna, sem þama vinna. Báru
Bandaríkjunum, starfi hennar, þeir okkur á höndum sér þá
og skipulagi, svo og vinnutilhög- : þrjá daga, er við dvöldum með
un og menntun hinna ýmsu þeim. Meðal annars komum
vinnustétta, og síðast en ekki við á tvö íslenzk heimili, til hjón
sizt, að ferðast um og skoða ýms- anna Jóhannesar Einarssonar,
ar framkvæmdir, iðnfyrirtæki,
iðnskóla og byggingaframkvæmd
ir o. s. frv.
verksmiðjustjóra og konu hans
og einnig til Guðna Gunnarsson-
ar, fiskiðnfræðings, og konu
_. , , , , , -. hans. Þáðum við hjá þessu fólki
Eins og kunnugt er, þa hefir| ra„CT1J1T.lpf,nr TTm bessa
fjoldi þjoða um allan heim tek
Guðni H. Arnason
rausnarlegar veitingar. Um þessa
ni pjooa um al™n"jhelgi voru staddir þarna ýmsir
!ð þann hatt upp að bjoða tilj |. lslendi þ á. m. Árni
foila ur syo að segja ollum olafsson með |jölskyldu sinni og
stettum bJ oðfelagsins, til þess . In ssJon en þeir veita
*ð kjmnast þattum og si um fyrirtæki*u forstöðu, með að-
viðkomandi . þjoða, serstaklegaj , New York ’
Luk. Má geta þess t. d. að^á síð- á 4aia að ^hitt f°oe dveRa^eð samninga Um 011 Bandaríkin’ en
ustu 8 árum hafa yfir 6000 manns ég note þette tækifæri tii báðir sknldhinda tiJ
fra verkalyðshreyfingum 62 | að gþakka þvi indælar mót-
landa komið i shkar kynmsferð- fv' „„ ánæsiuieear samveru- “* *
ir til Bandaríkjanna einna. Ferða! tnk r g anægJuies31 samveru kvoddu sattamonnum.
lag okkar hófst að mórgni 19. stun ir-
júní og var farið með flugvél
frá Loftleiðum til New York, og Stöðvar verkalýðshreyfing
síðar strax áfram til höfuðborg- arinnar í New York.
arinnar Washington D.C. Kom-
um við þangað um kvöldið, eft-1 New York og dvalið þar í rúma
vetrinum fjölgar þeim, verða um
3000, og þá eru nemendurnir
meira blandaðir, eða um helm-
ingur af hvorum — svörtum og
hvítum mönnum. Nemendur
voru bæði stúlkur og piltar, allt
ungt fólk á aldrinum 17—22 ára.
Við heimsóttum einnig stofn-
un þá, er sér um íbúðarhúsa-
byggingar á ‘vegum borgarinnar,
en hún heitir „Chicago Housing
Authority“ og skoðuðum mikl-
ar byggingaframkvæmdir á henn
ar végum. I Chicagoborg hefir
verið unnið geysimikið á und-
anförnum áratugum að því að
byggja upp ný íbúðahverfi, þar
sem áður stóðu gömul borgar-
hverfi. Er þetta gert með þeim
einnig verkstæðin, þar sem bíla- hætti, að heil svæði eru tekin
mótorarnir eru settir saman, og fyrir í einu. Ollum gömlum hús
að síðustu safn Fordverksmiðj- Um er sópað burtu, í bókstaf-
anna. Þar var t. d. í fullri stærð íegri merkingu þess' orðs, með
„framtíðarbíllinn" á tveimur stórvirkum vélum. Síðan er
hjólum og einna líkastur þotu- byggt upp að nýju. Þessar fram
flugvél í laginu. Allt er mjög kvæmdir á vegum borgarstjórn-
stórbrotið í þessum verksmiðj-' arinnar í Chicago hófust árið
um, byggingar o. s. frv. og ég 1938, en voru ýmsum erfiðleik-
vil geta þess til gamans, að ég Um bundnar á stríðsárunum. Þó
spurði leiðsögumann okkar að var 1946 búið að byggja húsa-
því, hvað bílastæði, sem við vor ( samstæður samtals um 10.000
um að horfa á tæki marga bíla. íbúðir. Næstu árin voru svo
Hann sagði að þetta tæki 24000 fullgerðar 16.000 íbúðir til við.
bíla, en sagði jafnfnamt, að við bótar, en nú i sumar var enn
verksmiðjurnar væru fjögur önn unnið af fullum krafti og í árs-
ur af svipaðri stærð. j lok 1961 á að verða lokið þeim
Merkasta heimsókn okkar í byggingum, sem nú eru á döf-
Detroit var í aðalskrifstofur lnni með samtals 9000 ibuðum.
sambands bíla- og flugvélaiðn-, programmið er svo
aðarverkamanna. I þessu verka-i Það- að byggja þa stærstu husa-
lýðssambandi eru 1200 félög, og samstæðu, sem byggð hefir ver-
heildarmeðlimatala er um 1.200 í lð,J. einu 1 nokkurri borSJ Banda
000 menn. Forseti sambandsins rlkJnnum- Þetta verða 12 >-blokk
er Mr. Walter Reuther, en það lr hver beirra 16 \æðir- me»
er svo meðlimur i AFL-CIO. ■ s’amta]s 4450 lbuSum. Þessu a að
Þarna var okkur sagt frá ýmsu,
er varðar starf manna við bíla-
iðnaðinn aðallega. Og vil ég geta
þess helzta. Eitt stærsta og erf-
iðasta vandamálið er að skapa
félagi sáttasemjara á staðnum
Akvæði um þessa meðferð deilu
mála eru í fjölda kaup- og kjara
báðir aðilar skuldbinda sig til
þess að hlíta þeim úrskurði, sem
upp er kveðinn af þessum tli-
vera lokið í árslok 1963. Þetta
nýjasta fyrirtæki mun kosta um
68.000.000 dollara, þegar með
eru taldar verzlunarbyggingar
— samkomuhús — leikvellir o.
vinnu fyrir fólkið, og 'ke\ndu'
forsvarsmenn aðallega um hinni 5 88 &
háþróuðu vélvæðingu? en þó sér: W\\UTn’ 7° °g gatnagerð
staklega sjálfvirku vélasamstæð i asamt tl lleyrandl’ er talmn \aIÍ
sagour liður 1 kostnaðaraætlun
unum, sem sifellt eru að yerðaj^^ framkvæmda Fróðlegt
fullkomnan með hverju an sem .. ,
líður. Nefndu þeir einfalt dæmi'^L að sl« bvernig undirstoður
bessu til sönnunar Arið 1947 i bessara miklu bygginga voru
unnu 649.000 menn í bílasmiðj- ge.rö?5arf en J,arðvegur barna
r u • 4?_, blautur og svo ajupur ao
unum í Detroit og þeir fram-! t _
i • j j a oí\í\ 9ao •» >i ' -ni„ ' • eKKi var nsegt ao komast niour
I samtölum kom það víða framj \60 \am ’ vinnandi mönnu\ ao/æsta\ fH?'diúp™® m 1
?ð ,bessi. storf n;ota,.vlnsælda fækkað, voru ekki nema 612.000.' bolurum 20 m d]upar 1/4 m 1
bæði hja verkalyðsfelogum og En það ár voru framieiddir 7.900 ' pvermal
f ——— i • . « • v im | V11111U V CHCIIU UIll UE ct (J VmiS
jafnve! erfið deilumál eru leyst
ir* ágæta ferð að heiman.
í Washington.
Dvalið var í höfuðborginni í
18 daga og var ýaaist hlustað á
fyrirlestra eða farnar kynnis-
ferðir um borgina.
Allir voru þessir fyrirlestrar
viku
Þar í borg voru heimsóttar
ýmsar stöðvar verkalýðsfélaga,
t. d. höfuðstöðvar sjómanna á
austurströnd Bandaríkjanna og
aðalskrifstofur hafnarverka-
manna í New York. Sjómanna-
samtökin höfðu þá nýlegá stað-
ið í verkfalli, en því lauk með
mjög fróðlegir og fjölluðu um því að foM’etí Bandaríkjanna
margskonar efm, en þo aðallega bannaði það og beitti til þess
um sögu og starf verkalýðsfélag
anna í Bandaríkjunum.
I Washington er stofnun sem
kölluð er „International Center“.
landslögum. er kveða svo á, «ui ., - ,, .. „ . ,
verkföll mégi banna. . ef hann |
fljótt og örugglega með þessu
móti. Hið opinbera kemur hvergi
nærri þessum störfum, nema um
stórmál sé að ræða, er varða
þjóðarheildina alla. Ýmislegt
fleira sáum við og heyrðum i
New York. Meðal annars skoð-
uðum við ýmis söfn og bygging-
ar, svo sem hina miklu og fögru
byggingu Sameinuðu þjóðanna,
Empire State-bygginguna o. fl.,
að einnig vorum við viðstaddir
telur að þjóðarheill sé stefnt í1
biasjónvarpsstöðinni,, skoðuðum
000 bílar. Dæmið skýrir sig
með nokkurra metra
millibili, en einnig boruð göng
á milli holanna. Þetta var allt
sjalft. Stöðugt er unnið j Því j ]Wbbundðög síðan steypt UPP
að reyna að stytta vmnuvAuna JÞann stancfa þessi stóyp húfPá
moir.Q cwn mi (4.(1 ct > ncf mpn. ö . . . _ „
meira en nú er (40 st.) og með-
al annars er sótt mjög hart eft-
ir því að fá eina helgi í mánuði
þriggja daga helgi. Sumarfrí eru
3—3% vika eftir starfsaldri. Fé-
lagsgjöld borga menn mánaðar-
lega og eru þau há á þeirra mæli
kvarða eða 5 dollarar. Þessir
peningar renna að mestu i at-
vinnuleysissjóði, og veitir ekki
af, vegna þess að alltaf er eitt-
hvert atvinnuleysi í stéttinni. En
þegar menn verða atvinnulaus-
ir, fá þeir greitt sem svarar 65%
súlum, en ekki er hafður neinn
kjallari undir.
Eg vil geta þess til gamans og
fróðleiks, að aðalverktaki þess-
ara nýjustu byggingafram-
kvæmda var sænskur húsa-
smíðameistari, Gustaf K. New-
berg að nefni, er kom sem inn-
flytjandi til Bandaríkjanna árið
1940. Hann er nú talinn einn af
fjórum stærstu verktökum í
byggingaiðnaði vestan hafs, og
kvað hafa mjög marga iðnaðar.
u 4 . _ voða. Þessi lög eru mjög óvin-1 brezka stórskipið Queen Mary _ o......................... . —--------
Hun hefur það hlutverk m. a. að gæl meðal vinnandi fólks í Banda 1 og slðast en ekkl Slzt saum vlð: af venjulegum tekjum, í allt 39 j menn fra Norðurlondum í sinni
kynna erlendum gestum það rikjunum |hmn „fræga songleik „My Fair vikur. Heildarsamningar eru þjónustu, vegna þess að þeir
i x A ' t _a.,“ gerðir til þriggja ára, en á svoj hafa alveg sérstaklega gott orð
1nv> M,. 4íw> nLil: nbr>r>nrt TrTYI 1C 9 CPT CPm rf T— 4r/\T«1rman v> nrí
helzta, sem þar er að sja. A veg- New York h8fn er stærsta Lady .
um þessarar stofnunar var far- j höfn Ameriku og hafnarverka-
ið a ymsa merka staði og Þeir enn eru þar mjög sterkir fé_
skoðaðir. I lagslega. Kaup þeirra er mjög
Eitt smn var t. d. fanð i kynn, gott eftir
því sem um er að ræða
isferð viða um borgma. Þa skoð- j almennri verkamannavinnu,
uðum við m. a. Howard-haskol-| vinnutimi er svipaður og hér
ann og St. Marys Shrine kn-kj- heim,a dagvinna frá 8-12 og
una, sem mun vera ein stærsta j_5 Eftír það er yfirvinna, sem
kirkja 1 heumnum, feikilega greidd er með 50% álagi. Helgi-
fogur og tilkomumikil byggmg. d eru taldir 13 á ári en af
I þessan ferð voru menn hvaðan þeim eru 9 greiddir sem unnir_
Slasist menn við vinnu, fá þeir
greidd sem svarav 85% af meðal-
launum þeirra starfshátta, sem
æfa að úr heiminum og var ekki
laust við að litið væri með dálít-
ill forvitni hver á annan, svona
fyrst í stað. En vel fór á með
í Detroit og víðar.
Frá New York var farið til! °Sum með aukasamnmgum. er
borgarinnar Syracuse í New j latnir eru gilda til loka aðal-
York-ríki, en þaðan til Geneva-| samningstímabils.
löngu tímabili skapast oft ýmisj a ser sem góðir verkmenn, að
vandamál. sem leyst eru jafn- hverju sem þeir ganga.
Af öllum þeim margvislegu
verkfærum, er þarna voru not-
uð, þótti mér skemmtilegast að
borgar í sama ríki, og dvalið i okkur var sagt að alltaf væri borfa a hlna nsastóru lyftikrana.
þar í viku. Þá var haldið til|rikjandi mikin spenningur í ?a0nTn g?td k S«-UPP
Buffalo og dvalið þar 1 ruman, bílaiönaöinum, þegar sumri hall! \ 20, hðr ef.með burftl> og
sólar'hring, en tíminn notaðurjaði hvert ár, en það er vegna' y°ru,,beir að slalfsogðu noteðir
til þess að fara í skemmtiferð j þess að þá nálgast sá tími, að L1 rfmsflutnmga. Eg spurði
að Niagara-fossunum. Þessir 1 nýja ,,Modelið“ fær að sjá dags-1 3 Samni mmu að þvi. hvað
fossar eru þekktir um allan heimj ins ijés. Þannig voru nú í surnar sv?na verkfæn kostuðu, og var
fyrir fegurð og tign, enda er ó
slitinn ferðamannastraumur
þarna alla tíð. Það er ógleyman
, , , _ . þeir unnu með. svo lengi sem
okkur, þo að við værum smn ur þeir eru óvinnúfærir. Þó er sá leg sjón að sjá þessa miklu
hvern attmni, Formosa — Ghana háttur á hafðuri að menn fá fossa að degi til. En þegar kvöld
—: Cmle — Japan Holland hærri slysagreiðslu ef þeir slas-|ar og myrkur er komið, þá eru
Filabemsstrondm — Indland, að agt um þorð j skipi heldur en ef j Þeir lýstir upp með sterkum
ogleymdum okkur Islendmgun- þeir glasast á byrggju eða í vöru Ijóskösturum, í öllum regnbog-
um — og amensku leiosogumonn gkemmujn I ans litum. Skortir mig alveg orð
unum — og var mjog skemmtl' j Meðal þess sem við heimsótt- til Þess að lýsa því, sem fyrir
legt að kynnast folki fra svo. um f Ngw York voru aðaiskrif_1 augun ber, þegar þessir miklu
morgum þjoðum. , stofur Félags sáttasemjara í fossar steypast fram af hamra-, ________________ 0__„ __________________
KomiD var 1 pmgnusm °g pao Bandarikjunum Þessi storf eru brúnunum, baðaðir 1 marglitu1 haft í för með sér mikið fjártjón
skoðað — og komið m. a. 1 Dað- unn á ut n hátt þar heid ! ljosafloði. Það er ægifogur sjon fyrir viðkomandi bílasmiðju.
ar þmgdeildir, þar sem^fundu ur en hér tiðkast_ Qg má^gja að| og tignarleg. | y
I þessi störf séu alveg sérstök at-1 Frá Buffalo var haldið til hinn. Húsasamstæða með 4450
í júlílok, stór samsetningarverk
stæði slálokuð hjá stóru verk-
smiðjunum og enginn óviðkom
mér sagt að þau kostuðu frá 78,
000 og upp í 115.000 dollara.
I Chicago skoðuðum við einn-
ig mikla skrifstofu- og verzlun.
andi mátti koma þar nærn. Þar, aSrbyggingu er verig vfr að reis
var sem se verið að setja saman ., miðri borginni) þessi bygging
ao var 60 hæðir, en ekki mjög stór
um sig vegna lóðarþrengsla. Yf-
irsmiðurinn, sem var ungur mað
sem gerðar yrðu’á nýjustu framurLð.danfur- sýndi okkur %
^iSslnnni á«nr en hún vrði OO- ?3gðl .f™ ÞV1 helzta. Sem Vlð
„Model 1962“. Skildist mér
það myndi ganga guðlasti næst,
ef eitthvað kvisaðist út frá verk
smiðjunum um þær breytingar
leiðslunni áður en hún yrði op-
inberlega kynnt, og gæti slíkt
stóðu yfir. Einnig í
þjóðþingsins.
ibúðum.
kom þessari stóru byggingu, en
ekki er rúm til þess að segja
frá því að gagni. Þó vil ég geta
þess til fróðleiks, að það tíðk.
ost mjög víða í Bandaríkjunum.
að fjársterkir aðilar byggi slík
, _ . | vinnugrein. Þessi samtok voru ar mikiu bílaiðnaðarborgar 1 , ----- . , stórhvsi sem betta oe leisi bau
Þá skoðuðum við einmg mmn stofnuð 1926 ,og nu eru meðlim- Detroit Þar heimsóttum við með Fra Detroit var haldið til stornysi sem pett,a ng lelgl Pa^
ismerkin um Washington, Jeff- ir Um 1300, dreifðir um öll fylk-1 ai annars stærsta dagblað borg- Chicago og dvahð þar 1 nokkra slðan ub Var V“lfhul° *P Jeig]ai
erson og Lincoln. Allar þessar .in. Þeir vinna að margskonar arinnar „The Detroit Free daga. Þar skoðuðum við m. a. ^ "m fZ u;™
byggingar eru stórfallegár og sáttastörfum bæði fyrir vinnu- pres,s“ og skoðuðum byggingu mjög fullkominn iðnskólæ jnuss allt ao zu T" lra 1 'ý1'
stílhreinar og standa í mjög veitendur og verkalýðsfélög og þess, frá ritstjórnarskrifstofum í>essi skoli var byggður 1956 ogi? £ lpfi2 1 a
fögru umhverfi, umgirtar stór-, eru mikið notaðir af báðum að- 0g allt niður í pappírsgeymslurn er talinn með fullkomnustu skól 1 m'arzAOK iyo^-
r\rt milrlnm +T*íá_ ilnm T1 A nt- Ko « ní iriS ónn 1 _________ __1 Cfnrfe 1 TTm nn.D r tpplinrlar f Tía n H ílr 1
um görðum og miklum trjá-!ilum. T. d. er það, að ef við ánn 1 ar, sem voru mjög stórar. Starfs j um sinnar tegundar í Bandaríkj
gróðri. Yfirleitt er Washington.1 ar hvor aðili telur hinn hafa lið blaðsins'er um 1200 manns. v---
borg mjög fögur og hrein, enda í brotið einhver ákvæði gerðra Þá skoðuðum við Ford-verk-
talin ein fallegasta borg i heimi. samninga, þá koma þeir sér smiðjurnar og sáum þar m. a.
Meðan dvalið var í Washington, | saman um að láta sáttasemjara | stálframleiðsluna — allt frá því
var ein helgin notuð til þess að
Stórbrotin sýning.
Chioago er ein af stærstu borg
um Bandaríkjanna. íbúatala
fara til borgarinnar Salisbury í
Marylandríki. Þar í nánd er lit-
ill bær, Nanticoke, sem hefir
unum. Fyrir utan kennslustofur
hefur skólinn kennsluverkstæði
í 29 iðngreinum, vel búnum tækj , .. . ___ , .
um og áhöldum. Þá eru þar tveir hennar var talln 4'2,20-0.00 b lan-
skera úr um ágreininginn. Er að járngrýtið liggur í haugum \ stórir leikfimissalir — sundlaug I gingaog^mörg mhijasöfn
þá einn sáttasemjari fenginn úti á opnum svæðum og þar til — mjog stort bokasafn, veitinga | °ygg g g haldna_ mikia|
• ‘ ‘ ... - ........~ ■ ... sailr o. s. frv. Þarna voru a sum "al. elu dl ? ,dr ml, r
arskólatímablinu um 1600 nem- symngar af ymsu tagi, hljom-
fyrir vinnuveitanda, annar fyr-1 plötustálið kom
ir vinnuþiggjanda og jafnvel sá vélunum, að því er virtist í ó
111 UdCl , il ClH í/lt,Ul\C, bvil 1 Hdll. II V 11III U^/IggJ U11U cX Ug J «111V Cl í>Ct V C1U11UIII ^ d(J VI C1 V 11 tio’t ± u “ —v —1
það sér til ágætis, að þar er | þriðji (oddamaður) skipaður af, slitinni bunu. Þá skoðuðum við. endur, aðallega negrar. En að
Framhald á bls. -12