Morgunblaðið - 15.10.1961, Side 9

Sunnudagur 15. okt. 1961
MORGVNBLAÐtÐ
ITLER 0
Samanburður
ÞEGAR sá, sem kunnugur er sögu
síöari ára, les nýleg ummæli og
ræður Nikita Krúsjeffs um frið
©g afvopnun, þá hlýtur hvað eftir
annað að hvarfla að honum, að
þetta hafi hann allt heyrt áður.
I>að er heldur ekki erfitt fyrir
hann að rifja upp, hvar og hve-
nær það var. Tilvísaniir í raeður
Adolfs Hitlers, sem hann hélt
áður en hann steypti þjóðum
heims í styrjöld, sýna auðsæjar
og eftirtektarverðar samlíkingar.
Hér er um að ræða sams konar
aðferðir í málflutningi, sams kon
ar skírskotanir á sviði mælsku-
listar og jafnvel sama orðalag.
• Tekið var mark á orðum
Hitlers
!' Tillögur Hitlers um heimsfrið
©g afvopnun eru næstum gleymd-
ar nú. Mynd sú, sem geymist af
Hitler í sögunni, er mynd stríðs-
sesingaseggs og styrjaldarhefj-
anda, Og af þeim sökum virðast
nú allar fullyrðingar, fullvissan-
ir Og tryggingar hans um frið
jnnantómar og fánýtar. En þær
voru samt teknar nógu alvar-
lega á sínum tíma í hinum vest-
rænu lýðræðisríkjum, ekki ein-
ungis í alþýðlegum og vinsælum
blöðum, heldur einnig á æðri stöð
um Og meðal framámanna Og á-
Ibyrgra stjórnmálaleiðtoga. f>eir,
eem héldu dauðahaldi í þá trú
sína, — þrátt fyrir allt sem benti
til hins gagnstæða — að Hitler
væri í raun og veru friðsemdar-
maður sem vildi vel, og hægt
væri að ná skynsamlegu sam-
komulagi við, litu á hverja hag-
Stæða bendingu í ræðum hans
eins og loforð, sem hægt væri að
reisa nýjan heim á. Almenningur
ibeið eftir hverri ræðu hans í
eftirvæntingu, eins og þær væru
■ mun mikilvægari en allt það, sem
! raunverulega gerðist í Þýzkalandi
á valdatímum Hitlers.
I
• Skírskotað til friðarvona
Af eðlisávísun sinni skildi Hitl-
er þessar óskir alls mannkynsins
um frið, og þörf manna og þrá
eftir orðum, sem gáfu vonir um
að hann héldist. Hann vissi allt
Of vel, hvernig hann átti að færa
6ér þessar óskir í nyt, þegar hann
var að framfylgja stefnu sinni
®ð gera Þýzkaland svo hernaðar
lega máttugt, að hann gæti kom-
ið vilja sínum fram á alþjóðavett-
Vettvangi. Kringumstæðurnar
voru vissulega frábrugðnar að-
stæðunum nú að því leyti, að
OÞýzkaland endurhervæddist í
trássi við hinar einhliða afvopn-
unarklausur í Versalasamningn-
unum, en Sövétríkjunum hafa á
liinn bóginn aldrei verið settar
neinar hömlur, sem fullvalda ríki,
á að vígbúast eins mikið og þeim
sjálfum sýnist. Engu að síður er
líking með þessum tveimur til-
Vikum: Hitler leitaðist ekki ein-
göngu við að vinna á ný í hend-
ur Þjóðverja réttinn til að kveðja
menn til herþjónustu og að fram-
leiða vöpn af öllum gerðum; hann
reyndi að komast fram úr hinum
vestrænu lýðræðisríkjum og ná
góðu forskoti með því að leika á
vonir þeirra um afvopnunarsátt-
mála. Þannig gat hann tafið end-
urvígbúnað þeirra, unz allt var
um seinan, og þau gátu ekki náð
Þýzkalandi nema á löngum tíma.
Á sama hátt miðast friðaráróður
Sovétríkjanna ákveðið að því að
fá Vesturlönd til að draga úr víg-
búnaði sínum, minnka vopna-
birgðir eða yfirgefa vissa hern-
aðarlega mikilvæga staði, án þess
að gera raunverulega neinar sam
bærilegar takmarkanir á hern-
aðarmætti Sovétríkjanna.
• Hitler leikur friðarpostula
Þegar Hitler komst til valda
árið 1933, settu þjóðir heims von
sína á afvopnunarráðstefnuna,
sem þá var að koma saman í
Genf. 16. maí hvatti Roosevelt
Bandaríkjaforseti til algers af-
náms „árásarvopna“. Þau vOru þá
skilgreind sem sprengjuflugvélar,
stórskotavopn og skriðdrekar, —
einmitt þær tegundir vopna, sem
Þýzkalandi voru bannaðar skv.
Versalasamningunum, og sömu
tegundirnar, sem Hitler var þá að
undirbúa stórframleiðslu á handa
hinum nýju hersveitum sínum.
Hitler hélt ræðu í ríkisþinginu
næsta dag og lézt þá vera keppi-
nautur Roosevelts um áhuga á
friði og afvopnun. Hann sagði
Þýzkaland „vera reiðubúið til að
afsala sér öllum árásarvopnum,
ef hinar vopnuðu þjóðir vildu að
sínu leyti eyðileggja öll árasar-
vopn . . . Þýzkaland er reiðubú-
ið til að leggja niður allar hern-
aðarstofnanir sínar og eyðileggja
hinar litlu vOpnabirgðir, sem enn
eru til, ef nágrannalöndin vilja
gera slíkt hið sama ... Þýzkaland
Tillaga að höggmynd af „friðarboðunum“ Hitler og Krúsjeff
• Notaði timann til
hervæðingar
Enn vonuðu menn, að Hitler
myndi verða ánægður með tákn-
rænan vott sjálfstæðs endurvíg-
búnaðar, og myndi að lokum
failast á takmörkun hergagna og
vígbúnaðar. Meðan slíkar vonir
voru við lýði, var enginn áhrifa-
maður í stjórnmálum í Bretlandi
eða Frakklandi reiðubúinn að
boða eða beita sér fyrir stórauk-
inni stríðsgetu lands síns, auk-
inni vopnaframleiðslu Og vígbún-
aði, því að öllu slíku hefði orðið,
að varpa fyrir róða ef að lokum
Grein eftir G.F. Hudson
er tilbúið til þess að gerast aðili
að hátíðlegum sáttmálum, þar
sem ríki skuldbinda sig til að
gera ekki árás hvert á annað, þar
sem það hefur ekki í huga að
ráðast á neinn, heldur einungis að
öðlast öryggi“.
• Hitler „sáttfús“ gegn
tilslökunum
En um haustið kallaði Hitler
þýzku sendinefndina á afvopn-
unarráðstefnunni slcyndilega
heim og tilkynnti úrsögn Þýzka-
lands úr Þjóðabandalaginu. Hann
hafði það að yfirvarpi, að Frakk-
ar krefðust þess, að alls liðu átta
ár meðan Þjóðverjar væru smátt
og smátt að endurheimta fullkom
ið jafnræði á við aðra um herbún
aðarréttindi. Með því að halda
sýningu á hryggð Og reiði þjóð-
arinnar vegna þessa, á útifund-
um og í kröfugöngum, fékk hann
stuðning heima fyrir við stefnu
sína um hraðan og hömlulausan
endurvígbúnað, en á sama tíma
reyndi hann allt til þess að telja
Vesturveldunum trú um, að hægt
væri að fá sig aftur til þátt-
töku í afvoþnunarráðstefnunni, ef
hann fengi hæfilegar tilslakanir,
eftirgjafir og viðurkenningar.
hefði orðið af allsherjarafvopnun.
Á þennan hátt vann Hitler mikils
verðan tíma, því að hann einn
vissi, að til afvopnunar myndi
ekki koma. Andstæðingum hans
skildist of seint, að meðan hann
í þóttist vera að athuga afvopnun-
artillögur, voru Þjóðverjar í óða-
önn að endurhervæðast, svo að
þýzki flugherinn varð brátt öfl-
ugri en flugherir Frakka og Breta
samanlagt.
• Friðarræða og hátíðleg
loforð
Hitler hélt engu að síður áfram
friðartali sínu. Þegar hann steig
úrslitaskrefið í afneitun Versala-
samninganna með því að innleiða
herskyldu á ný í Þýzkalandi, hélt
hann um leið ræðu í ríkisþinginu,
sem var svo full af aðdáanlegum
friðarvilja og friðarhugleiðingum,
að henni var hælt á hvert reipi
í blöðum þeirra þjóða, sem fjór-
um árum síðar urðu að berjast
gegn Þýzkalandi. Hitler sagði,
að kynþáttakenning hans útilok-
aði og kæmi í veg fyrir allar
hugsanlegar óskir manna af þýzk
um stofni til að undiroka ó-
germanskar þjóðir, því að inn-
limun slíkra þjóða í alþýzkt þjóð-
ríki gæti aðeins veikt það. Hann
kvaðst að fullu og öllu falla frá
sérhverju tilkalli til Elsass-Lothr
ingen (Alsace-Lorraine), og hann
..viðurkenndi hátíðlega og ábyrgð
ist“ landamæri Frakklands. Hann
lýsti því yfir, að hann myndi
„skilyrðislaust halda“ griða
samninginn, sem hann hafði
gert við Pólland; að hann myndi
ekki blanda sér á nokkurn hátt
í innanríkismál Austurríkis
láta sig þau neinu skipta, hvað
þá að hann myndi gera samkomu
lag um takmörkun eða afnám
allra þungavopna, sem „sérstak-
lega væru gerð til árásar“.
• „Engar landakröfur"
Hitler lýsti yfir því, að Þýzka-
land „vildi frið vegna grundvall-
ar-sannfæringar sinnar. Það vill
einnig frið vegna skilnings
hinni einföldu staðreynd, að ekk-
ert stríð er líklegt til þess að bæta
úr hörmungum Evrópu . . . höf-
uðáhrif hverrar styrjaldar felast
í eyðingu þess, sem bezt er hjá
hverri þjóð . . . Sá, sem tendrar
stríðskyndilinn í Evrópu, getur
ekki vænzt neins nema algers
öngþveitis".
Skömmu síðar, þegar Hitler
rauf Locarno-sáttmálann með því
að hertaka hin óvörðu Rínarlönd,
fullyrti hann enn, að þótt Þýzka
land væri ákveðið í að „endur-
reisa heiður þjóðarinnar“, þá
mundi það nú „fremur en nokkru
sinni áður“ beita sér af alefli
fyrir „skilningi meðal þjóða
Evrópu“. „Við gerum engar landa
kröfur í Evrópu", sagði hann í
ríkisþinginu. „Þýzkaland mun
aldrei rjúfa friðin".
• „Seinasta landakrafan“
Tveimur árum síðar, þegar
hann hafði hrifsað Austurríki til
sín og spanað svo upp deiluna
við Tékkó-Slóvakíu, að við styrj-
öld mátti búast, sagði hann Ne-
ville Chamberlain, að krafa hans
til Súdetahéraðanna væri
„seinasta landakrafa sín í
Evrópu". Brezki forsætisráðherr-
ann var svo sannfærður um að
Hitler hefði að lokum fengið full
nægju sína, að hann sagði þeim,
sem fögnuðu honum við komuna
til Lundúna: „Yes, it is peace in
our time“ (: já, það þýðir frið
um okkar daga).
UNDANFARH) hefur mörgum
þeim, sem skrifa um alþjóða-
mál, orðið tíðrætt um það, hve
Krúsjeff gerist nú líkur Hitl-
er í aðferðum sínum við að
knýja fram stefnu sína. Blíð-
mælum og hótunum er beitt til
skiptis, og biti gleyptur fyrir
biía — og alltaf á það að vera
seinasti bitinn.
Grein sú, sem hér fer á eftir
er tekin upp úr „The New
Leader“. Hún er eftir þekktan
sérfræðing um alþjóðamál, G.
F. Hudson. Hanin var starfs-
maður brezka utanríkisráðu-
neytisins á árunum 1939—1946,
en er nú forstöðumaður þeirr-
ar stofnunar við St. Antony’s
College í Oxford, sem fæst við
austræn fræði og málefni
hinna fjarlægari Austurlanida.
Blekkingarnar tókust
Aðferð Hitlers var- einföld í
undirstöðuatriðum, þótt henni
væri beitt á margvíslegan og hug
vitsamlegan hátt. Hann gerði sér
far um að leika bæði á strengi
vonar og ótta mannkynsins, not-
aði á víxl loforð og hótanir, eða
sameinaði jafnvel hvort tveggja.
Hann veifaði framan í augu
heimsins lokkandi tilboðum um
friðsamlegt samkomulag, um leið
Og hann reif samninga í sundur
og beitti valdi þar, sem honum
sýndist. Valdbeiting hans hverju
sinni afhjúpaði. stefnu hans og
hlaut að vera í mótsögn við fyrri
fullvissanir hans um friðsamlega
sambúð, en jafnvel þá gafst hann
ekki upp á að svæfa grunsemdir
og ala á voninni. Eftir hvert samn
ingsrof og brot á samkomulagi
bauð hann nýjar tryggingar fyrir
friði, vináttu og nýjum samning-
um. Hver ný krafa átti örugg-
lega að vera hin síðasta. Allar
sögulegar rannsóknir, athuganir
og skrif um hið svokallaða
,appeasement“ („friðunar-
stefnu“), sem kom upp fyrir
seinni heimsstyrjöldina, leiða
skýrt í ljós, hve árangursrík þessi
stefna Hitlers var. Sem dæmi
um það, hve þessi friðunarstefna
gat gengið í lýðræðisríkjunum,
má minna á leiðaraummæli í
„Times“ í Lundúnum, þegar Hitl-
er skírskotaði í ræðu ákaft til
friðarins, eftir að hafa komið
herskyldu aftur á í Þýzkalandi,
þvert ofan í alla samninga. Þá
sagði „Times“ í leiðara: „Von-
andi verður ræðunni hvarvetna
tekið sem einlægum og vandlega
íhuguðum ummælum, er þýða
nákvæmlega það sem þau segja“.
• Krúsjeff verðugur arftaki
Hitlers
Hitler er löngu dauður, en ef
draugurinn Hitler gengur enn
götur Berlínar, hlýtur hann að
viðurkenna, að hann hefur eign-
azt verðugan arftaka. Þegar hann
hugleiðir, hvernig Krúsjeff hef-
ur haldið á utanríkismálum Sovét
ríkjanna seinustu þrjú árin, hlýt-
ur hann að sjá, að framkvæmd
þeirra mála er verð viðurkenning
ar hans.
• Aðferðir Hitlers endurbættar
Áróðursherferð Sovétríkjanna
fvrir „friðsamlegri sambúð" og
„a'gerri afvopnun" er tækniiega
séð endurbót og framför á mynd-
inni, sem Hitler gerði af sjálfum
sér sem friðarhöfðingja meðal
þjóða heimsins. Sovétríkin ,,berj-
ast fyrir friði“ og „beita sér fyr-
ir því að frelsa mannkynið frá
styrjaldarbölinu með því að krefj
ast algers allsherjarafnáms vopna
hverju nafni sem nefnast". Vest-
urlönd lenda í varnarstöðu, þeg-
ar þau halda áfram að spyrja
hvernig hægt sé að tryggja, að
áætlun um afvopnun yrði fram-
kvæmd heiðarlega af öllum aðil-
um, ef hún yrði samþykkt.
Samkvæmt sovézkum áróðri
eru slíkar spurningar ekkert
nema óhróður og rógur um hinar
stórkostlegu fyrirætlanir Sovét-
ríkjæma. Spurningarnar leið;
Frh. á bls. 13.