Morgunblaðið - 15.10.1961, Qupperneq 13
Sunnudagur 15. okt. 1901
MORGVNnL4Ð1Ð
13
Hl<i..mji,inu«
GÓÐIR hljómleikar grundvall
ast á tilfinningum — og mik-
illi hlýju og samúð. Fyrir mér
haldast músik og geðshræring
í hendur.
Hinir raunverulegustu og
sönnustu dagar jassins og
blásturshljóðfæranna voru
rétt fyrir og um aldamót — á
undan „The Roarin’ Twenti-
es“. Fyrsta reynsla mín af
Dixieland-jassinum var þrung
in samúðartilfinningu og gleði
— það voru fyrstu klúbbarn-
ir. Og návökurnar og jarðar-
farirnar í New Orleans, þar
sem músikin var svo ríkur
þáttur, eru einkennandi fyrir
uppruna jassins — já því að
jassinn er í raun og veru runn-
inn frá hinum dauðu.
Sem barn vakti ég oft lengi
Og horfði og hlustaði á það,
sem fram fór á návökunni.
— Við sitjum umhverfis líkið
sem er á miðju gólfi. Jóm-
frúrnar ganga framhjá. Þú
Louis Armstrong
Louis Armstrong skrifar
IMávökurnar og jarðarfarirnar i IMew Orðeans
eru einkennandi fyrir uppruna jassins
verður gripinn geðshræringu
eins og allir aðrir. Hljóðfæra-
leikararnir byrja og koma öll-
um á hreyfingu. Næsta dag
er líkið kistulagt, en á með-
an leikur hópur blásara. Þeg-
ar syrgjendurnir birtast í dyr
unurn hættir músikin, en bassa
trumban hljómar áfram. Hún
hljómar lágt — rum, tum,
tum — og líkfylgdin heldur af
stað. Það er alltaf einhver að
syngja. Útfararmarsar eru
leiknir. á leiðinni til líkhúss-
ins — þar lærði ég söngva eins
og til dæmis: „When the Saints
Go Marching in“, „High So-
ciety“, „Oh, Didn’ the Ram-
ble“ og marga fleiri. En megn-
ið af músikinni byggðist á inn
blæstri augnbliksins — tónar
sem mönnum flaug í hug Og
þegar komu fram á hljóðfær-
inu. Hljómsveitin Iék í vagni
sínum og fólkið söng — Þarna
voru kádiljákarnir, sem tekn-
ir höfðu verið á leigu, hjúkr-
unarkonurnar sem önnuðust
ættingjana og allir aðrir, sem
komnir voru til að syrgja hinn
látna ög samgleðjast honum
með að komast til annars
heims.
Við gröfina náði músikin há
marki — og þannig upphófst
jassinn Þess vegna hleypir
hann lífi í fólkið Eg var meðal
fólksins þá og er það enn. Eg
mun alltaf verða hluti af á-
heyrendum — ekkert annað —
þaðan fær maður innblástur-
inn meðan á leiknum stendur.
Allt mitt líf í músikinni hef
ég verið að læra af viðbrögð-
um fólksins.
. — ★ —
A öðrum tug aldarinnar átti
jassinn einna mestu fylgi að
fagna í Chicago og svo er enn.
Þar voru „The Boll Weevils“,
„Baby“ Dodds, Coleman Hawk
ins, Joe Smith, „Red“ Nichols,
Fletcher Henderson og „King“
Oliver. Þegar ég var ungling-
ur hlustaði ég á þessa stór-
laxa spila meðan aðrir strákar
voru úti að slást. Kapphlaupið
við götustrákana varð mér
ágæt lífsfílósófísk lexía. Eg
vildi heldur heyra músik —
þér skiljið — dægurlög. Vildi
heldur syngja og „svinga"
með trompetinu mínu. Undr-
izt ekki þó ég segi syngja með
trompetinu, — það er eins
hægt að syngja með því eins
og röddinni — va, va, mute —
og hljóðfærið grætur eða hlær.
Og svo er sveigjan og itring-
urinn. Þegar sungið er í
„sving“ verður það að vera
eins Og „fljótandi“ — það er
hinn tilfinningalegi grundvöll-
ur, hinn mikli þáttur jassins
sem ekki ér hægt að læra af
blöðum.
Sumar af mínum beztu
stundum átti ég með „King“
OliVer, þegar ég lék á trompet
fyrir hann í Chicago ásamt
Honoré Dutray, sem lék á
trombon, Johnny Dodds á
klarinettu, Lil Hardin á píanó,
„Baby“ Dodds á trumbur, Bill
Johnson bassa og Bud Scott og
John St. Cyr á banjó. Það var
um líkt leyti — í kringum
1925 — sem við Bessie Smith
lékum og sungum inn á plöt-
ur hjá Parlophone lögin Reck-
less Blues, St. Louis Blues og
Cold in hand Blues.
Eg elska góða músik —
hvort sem það er jass, sígild
músik eða dægurlög og ég
hugsa að fólk um allan heim
sé sama sinnis — er ekki svo?
Við eigum Öll minningar frá
gömlum og góðum dögum. Um
fólkið í heiminum, sem kom á
hljómleika í trú og hamingju.
Við eigum ekki að auka á
áhyggjur þess, heldur gefa það
sem fólkið vill heyra, góða
músik.
Þegar ég var veikur á Italíu
hljóp Eileen Farrell oft í skarð
ið fyrir mig á hljómleikum
og ég var henni þakklátur.
Það kom bá vel í ljós, að hún-
gat sungið dægurlög eins vel
og hinar stórfenglegu óperu-
aríur. En það var ekki fyrr
en ég kom heim og sá dagblöð-
in, að mér skildist hvað ég
hafði verið afskaplega veikur.
Blöðin sögðu, að éa hefði legið
í móki. — Þegar ég var lítill
í New Oreleans var aðeins
ríku fólki leyft að liggja í
móki.
— Hitler Krúsjefí
Framh. af bls. 9.
einnig í ljós þá hagsmuni, sem
einokunarhringir auðvaldsins eigi
að gæta í vopnaiðnaðinum, og
hagsmuni heimsveldissinnanna,
er noti styrjaldir sem tæki stefnu
sinni til framdráttar. (Þessi orð
eru gamalkunn úr ræðum Hitl-
ers). Nú, jæja, segja Rússar þá,
ef vestrænar þjóðir leggja svona
mikla áherzlu á eftirlit og umsjón
í sambandi við afvopnunarsátt-
mála, þá eru Sovétríkin reiðubú-
in að láta undan þessum hleypi-
dómum og heimta „allsherjaraf-
vopnun undir ströngu eftirliti."
En þegar vestrænir samninga-
menn reyna að ræða um fram-
kvæmdaratriði hins fyrirhugaða
eftirlits, þá kemur á daginn, að
alit raunverulegt eftirlit er ekk-
ert annað en njósnastarfsemi, að
fyrst verður að komast að sam-
komulagi um afvopnun, áður en
nokkru eftirlitskerfi er komið á,
Og að hvernig sem allt veltist,
verði kommúnistaríkin á einn eða
annan hátt að hafa neitunarvald
um allt eftirlit innan þeirra
sjálfra.
• Einræðisríki gegn lýðveldi
Á tímum Hitlers komust sam-
komulagsumleitanir um afvopn-
un aldrei svo langt, að þræta um
eftirlit réði úrslitum. Enginn dreg
ur samt í efa, að Hitler hefði
svikið hvers konar afvopnunar-
samninga, sem hann hefði undir-
ritað, þegar höfð er í huga saga
nazistastjórnarinnar og vitneskja
sú um hugarfar Hitlers og félaga
hans, sem við höfum fræðzt um
sf gögnum eftir heimsstyrjöldina.
Það er reyndar svo, að alræðis-
stjómarfar í flokksríki hefur vafa
lausa yfirburði fram yfir lýðræð-
isriki, þegar um það er að ræða,
hvort virða beri slíka samninga.
í lýðræðisríki myndi afvopnun-
•rsamningur verða lögákveðin
skuldbinding, og sérhver tilraun
til samningsbrota væri lögbrot,
sem yrði afhjúpað og vítt opin-
berlega í þjóðfélagi, þar sem til
er sjálfstæður pólitískur minni-
hluti og írjáls blaðapressa. í al-
ræðisríki af nazista- eða komm-
únistategund eru allar aðgerðir
ríkisins huldar leynd, og almenn-
ingi er alls ekki kleift að rann-
saka opinberar framkvæmdir,
sem ríkisstjórnin vill halda leynd
um. Jafnvel þótt leyniþjónustu
erlendra ríkja tækist að kómast
á snoðir um ólöglegan vígbúnað
myndi skýrslum þeirra verða
neitað. Það er heldur ekki nóg
að segja, að lýðræðisríki geti end
urhervæðzt, ef það uppgötvar,
að hinn aðilinn heldur ekki samn
inginn. Á þeim tíma, þegar þjóð
lýðræðisrikisins hefur sannfærzt
um að samningurinn hefur verið
rofinn, og vill taka að vígbúast,
getur verið of seint fyrir hana að
komast úr lífshættulegri aðstöðu.
• Hættuleg trúgirni
Þessi atriði eru vitanlega ofar-
lega ofarlega í hugum þeirra
vestrænu embættismanna, sem
þurfa að fást við afvöpnunartil-
lögur Sovétríkjanna. Aftur á móti
hefur það ekki verið svó auðvelt
að sannfæra vestrænt almennings
álit um að hættulegt sé að semja
um slíkar tillögur. Hér er eink-
um átt við vissa dálkahöfunda og
blaðaritst.jóra, sem setja sig á
háan hest og líta stórt á sig og
háleitar skoðanir sinar. Einnig
verður að taka tillit t:'l skoðana
„hlutlausu'* þjóðanna, og þær eru
Oft mjög móttækilegar og næm-
ar fyrir Kommúnistískum afvopn-
unaráróðri. Að auki bætist við,
að á Vesturlöndum er töluv'ert
um fólk, sem — þótt það hneigist
ekki að kommúnisma i stjórnmál-
um — er reiðubúið að trúa á til-
boð Krúsjeffs, á sama hátt og
„Times“ í Lundúnum trúði frið-
arræðu Hitlers árið 1935. Meira
að segja meðal þeirra, sem eru
ekki svo trúgjarnir, gætir til-
hneigingar til þess að segja sem
svo, að samkomulag um afvopn-
un væii ómaksins vert, jafnvel
án starfshæfs eftirlits- og um-
sjónarkerfis, því að álit alls
mannkynsins myndi þvinga fram
hlýðni við slíkt samkomulag —
sama almenningsálit heimsins,
sem hugsjónamenn treystu einu
sinni á aö myndi halda aftur af
Hitler.
• Hótanir Krúsjeffs
Það, að Krúsjeff skuli hafa
gripið til tungutaks beinna ógn-
ana vegna Berlínarmálsins, hefur
auðvitað reynt á trúarlund þeirra
sem treystu á friðarvilja hans.
Árásargjarn einræðisherra, sem
reynir að blekkja heiminn með
hjali um friðsamlegan tilgang
sinn, verður fyrr eða síðar, til
þess að fá sitt fram, að ógna og
hóta með orðum og gerðum, sem
eru ósamrýmanlegar fyrri um-
mælum, er voru einungis yfir-
skin. Þegar Krúsjeff segir Amilio
Fanfani, forsætisráðherra Ítalíu,
að flugvélar, sem fljúgi'um „loft-
göngin“ til Berlínar skv. gildandi
samningum, verði skotnar niður:
þegar hann hefur kjarnorku-
sprengjutilraunir á ný og gortar
af þvi, að Ráðstjórnarríkin muni
senn eiga sprengjur með 100
megatonna sprengjukrafti, og
þegar hann lýsir því yfir, að
Bretland, Frakkland og ítalía
séu „gíslar“ Sovétveldisins vegna
þess að þau muni aldrei voga sér
að berjast, — þá sér heimurinn
og heyrir nýjan Krúsjeff. Hann
er ekki lengur hinn alþýðlegi um-
ferðasölumaður og innfjálgur
postuli friðsamlegrar sambúðar;
hann er þá ósvífinn og óskamm-
feilinn fjárkúgari, sem hótar
heimsstyrjöld, fái hann ekki leyfi
til að þröngva kommúnistískri
yfirdrottnun upp á íbúa Vestur-
Berlinar.
• Réttið mér litlafingur, og ...
Engu að síður kynnir Krúsjeff
sjálfan sig enn sem boðbera frið-
arins. í miðju hættuástandinu,
sem hann hefur skapað af ásettu
láði, reynir hann að tendra vónir
um tímabil friðar og góðvilja,
sem muni renna upp, bara ef
hægt sé að yfirstíga þennan eina
erfiðleika. Verði látið undan kröf
um hans, muni frelsi Vestur-
Berlínar verða verndað óg
ábyrgzt með tryggingum, sem
eigi á einhvern hátt að verða bet-
ur bindandi og öruggari en samn
ingarnir, sem hann hefur nú róf-
ið. Þar á ofan heldur hann því
fram, að Berlínarmálið sé alger-
lega einstætt, og ef einungis sé
hægt að ryðja því úr vegi, þá sé
ekkert lengur því til fyrirstöðu,
að þjóðir heims lifi saman í hinu
sæla samræmi og samlyndi, sem
hjarta hans girnist svo mjög. Með
hans eigin orðum: „Látum oss
leita af alvöru og í góðri trú að
iausn á vandamálinu um gerð
þýzkra friðarsamninga, svo að
vér getum í tíma stöðvað skrið
ríkjanna ofan í helvíti eldflauga-
Og kjarnorkustyrjaldar. Þá mun
allt falla í ljúfa löð aftur. Þá
verða ekki einungis engar kjarn-
Orkusprengjutilraunir, heldur
verður kjarnorkustríði ekki einu
sinni hótað“.
O — X — X — o
Vestrænum þjóðum er þannig
lie;tið gullinni framtíð, ef þær
aðeins vilja láta undan í Berlín.
Alveg eins og Hitler kvaðst eng-
ar fleiri kröfur myndu gera, ef
V ann fengi sínu framgengt í
Tékkó-Slóvakíu, þá ætlar Krús-
jeff aldrei að ónáða heiminn
framar, ef hann fær sínu fram-
gengt í Berlín. „Þá mun allt falla
í ljúfa löð aftur“, og það mun
verða eilíft sólskin eftir dimm-
virðið. En hin vestrænu lýðræðis-
ríki munu gera sig sek um óbæt-
anlega heimsku og klappaskot, ef
þau trúa því. Gefist Vesturveldin
upp í Berlín, mun það einungis
verða Krúsjeff hvatning til enn
frekari yfirgangs og ofbeldis. Sé
hægt að hræða Vesturveldin nú
með hótun um kjarnorkustyrjöld
(nuclear blackmail), hvað er því
þá til fyrirstöðu, að sama ógn-
unin verði endurtekin aftur og
aftur til þess að þröngva vilja
Moskvu upp á „gíslþjóðirnar" í
Evrópu, og að lokum á Bandaríki
Norður-Ameríku líka? Við vit-
um, hvað gerist á enda þeirrar
brautar. Styrjöldin hefst ári síð-
ar en Miinchen.
(Lausl. þýtt).
Utvegsmenn
Almennur fundur útvegsmanna ,sem ætla að láta
báta sína stunda síldveiðar við SV-land í haust,
verður haldinn í íundarsal Landssambands ísl. út-
vegsmanna, í Hafnarhvoli, mánudaginn 16. október
kl. 8,30 r.iðdegis-
Fundarefni: Síldarsamningarnir.
Landssamband ísl. útvegsmanna.
i
/