Morgunblaðið - 20.10.1961, Síða 14

Morgunblaðið - 20.10.1961, Síða 14
14 MORGUNBLAÐIÐ Föstudagur 20. okt. 1961 — Ræða Bjarna B ened iktssonar Framhald af bls. 13. sett a3 mjög vel athuguðu máli. Ég hef nú í rúm 11 ár verið í ríkisstjóm, 19 ár á Alþingi og fullan aldarfjórðung átt þess kost í miðstjórn Sjálfstæðis- flokksins að fylgjast með því, sem gerzt hefur í stjórnmálum þjóðarinnar, og fullyrði, að eng- in löggjöf hefur verið betur undirbúin eða meira til hennar vandað allan þennan tíma en viðreisnarlöggj öf in. Þar lögðu hönd að verki ýmsir fremstu innlendir sérfræðingar, þar á meðal menn, sem mjög er sótt eftir til starfa á alþjóðavett- vangi, og samráð var haft við erlenda sérfræðinga, sem ger- þekkja svipuð vandamál annars staðar að. Loks ákváðum við stjórnmálamennirnir, að fengn- um ráðum og tillögum þessara manna, hvað gera skyldi. Sann- leikurinn er og sá, að undir niðri efuðust hinir fremstu og reyndustu andstæðingar okkar ekki um, að vandinn væri mik- ill og viðleitni okkar stefndi í rétta átt. Þeir héldu hins vegar, að vandinn væri svo mikill, að við gætum með engu móti við hann ráðið. Trú þeirra var sú, að við hlytum að gefast upp. Sú trú styrktist við það, að árið 1960 var að ýmsu leyti erfitt. Verðfall varð á ýmsum útflutn- ingsvörum, einkum síldar- og fiskimjöli og lýsi. Bátaafli brást sumsstaðar a vertíð, einkum í Vestmannaeyjum, sumarsíldveiði varð með lélegra móti og afla- leysi hjá togurum. Mun láta nærri, að þjóðarbúið hafi af öll- Um þessum orsökum orðið fyrir nær fimmhundruð milljóna kr. halla, miðað við það, að allt hefði gengið skaplega. Forystumenn stjórnarandstæð- inga trúðu því þess vegna statt °g stöðugt, að ríkisstjómin myndi gefast upp og engin ráð yrðu með að koma flotanum úr höfn eftir áramót. Þessi trú var aðalorsökin til þess, að þeir beittu ekki verkfallsvopninu gegn ríkisstjórninni á árinu 1960, eíns ög ætlunin hafði þó verið. Þeir óttuðust, að al- menningur mundi kenna jafn- vægisleysið og verðhækkanir, sem leiddi af nýrri kauphækk- unaröldu, þeim, sem henni kæmi af stað. Þeir kusu heldur að stjórnin yrði sjálfdauð, eins Og þeir sögðu. En þeim varð ekki að þeirri trú sinni. Við- reisnarráðstafanirnar voru reist ar á raunhæfum grundvelli og gengislækkunin hin minnsta, sem von var til að komizt yrði af með. Svartamarkaðsverð á erlendum gjaldeyri var eftir hinar ítrekuðu dulbúnu gengis- lækkanir V-stjómarinnar orðið mun hærra en ákveðið var með hinni formlegu gengislækkun, en þessi meinsemd hvarf eftir hana skjótlega að mestu eða öllu. ings, þá var samanlagður halli á greiðslujöfnuðinum að meðal- tali 345 millj. kr., — miðað við 38 kr. gengi á dollar — árin ustu og orðvörustu menn. Fyrir síldarvertíð í sumar lýsti Ey- _ steinn Jónsson því, er hann kom 1956 til 1959. Á árinu 19601 úr yfirreið um Austfirðingafjórð hvarf þessi greiðsluhalli hins 1 ung, að þar væri næg atvinna vegar að mestu eða öllu. slegið getur jafnvel hina hyggn ^slíkra neyðarráðstafana, sem að gengisfellingunni nú. Munurinn og samdráttar væri enn ekki Eins og ég áður sagði, þá varjfarið að gæta. Allir vita, að enginn gjaldeyrisforði til í árs- ekki hefur hann orðið síðan. lok 1959, heldur gjaldeyrisskuld Svo hefur farið í því héraði, ir í hans stað. Á árinu 1960 batnaði gjaldeyrisstaðan um 239,5 millj. með þeim árangri, að gjaldeyrisforðinn um áramót- in 1960—61 var 112 millj. kr. Þetta tókst þrátt fyrir það, þó að frá 1. júní 1960 hafi 60% heildarinnflutnings verið frjáls frá öllum löndum. Annar inn- flutningur, það er 40% heildar- innflutnings, hefur í raun og veru verið frjájs frá jafnkeypis- löndunum en háður leyfum frá öðrum löndum. Meginhluti duldra greiðslna hefur einnig verið frjáls. Leyfi hafa verið gefin út eftir föstum reglum og fyrirframgerðum og auglýstum áætlunum. Framkvæmd innflutn ings- og gjaldeyrismála hefur verið gerð stórum einfaldari, öllum til mikils sparnaðar og hagræðis. Mikil aukning varð á spari- innlánum strax eftir að áhrifa viðreisnarinnar tók að gæta. Mánaðarleg aukning þeirra frá apríl 1960 til júní 1961 var 67% meiri en á árinu 1959. Um heildarárangurinn í þessum efn- um sagði stjóm Seðlabankans í ársskýrslu sinni: „Ef athugaðir eru reikning- ar viðskiptabankanna fjög- urra og Verzlunarsparisjóðs- ins, þá hafa innlán hjá þess- um stofnunum aukizt um samtals 265 millj. kr., en út- lán þeirra aukizt um 254 millj. kr. og er útlánaaukn- ingin þannig 11 millj. kr. lægri. Árið 1959 nam útlána- aukning þessara stofnana 527 millj. kr., innlánaauking 228 millj. kr. Er hér stórmikil breyting til batnaðar". Árangurinn keraur í Ijós Menn eiga að vonum erfitt með að átta sig á öllum þeim tölum, sem á víxl eru fram bomar í deilunni um, hvernig til hafi tekizt. Staðreynd er, að ef menn gera sér grein fyrir greiðslujöfnuðin- um, án þess að taka með inn- flutning skipa og flugvéla og lántökur vegna þess innflutn- Fólkið ekki dulið neins Ríkisstjórnin fór aldrei dult með, heldur lagði á það ríka áherzlu, að á meðan verið væri að rétta við á ný eftir það, sem aflaga hafði farið, yrðu menn að búast við einhverri kjara- skerðingu. Margvíslegar ráð- stafanir voru þó gerðar til þess að draga úr kjaraskerðingunni, einkum hjá fjölskyldufólki. Þar áttu drýgstan hlut í stórauknar fjölskyldubætur og lækkun á sköttum og útsvörum. Ennfrem- ur voru ellilaun og örorkubætur mjög hækkaðar. Niðurstaðan varð því sú, að kauplagsnefnd, sem skipuð er fulltrúum Alþýðu sambands, Vinnuveitendasam- bands ásamt Hagstofu íslands, reiknaði út, að vísitalan hefði aðeins hækkað um- 5% frá því í febrúar 1960 til 1. júlí 1961 og var- þó sú hækkun ekki öll efnahagsráðstöfunum ríkisstjórn arinnar að kenna. Þetta gefur samt engan veginn rétta mynd af hinu raunverulega ástandi, því að skattaframtöl 1960 sýna, samkvæmt úrtaksrannsóknum Hagstofunnar, að tekjur verka- manna, iðnaðarmanna og sjó- manna hafa hækkað um 6% á árinu 1960. Sú niðurstaða er að þakka mikilli atvinnu á árinu. Spádómar um móðuharðindi, af mannavöldum, munu um alla framtíð haldast í minni sem dæmi ofstækis og blindu, er takmarka þennan rétt almennt, þótt einungis um sinn sé. Almennur skilningur á því, að á yztu nöf sé komið, verð- ur am.k. að vera fyrir hendi. er sá, að þær ráðstafanir voru dulbúnar gengislækkanir og með þeim hætti gerðar, að til vax- andi vandræða hlaut að leiða, einmitt vegna þess að reynt var Draga má í efa, að svo hafi að dylja vandann fyrir almenn- sem Framsóknarmenn lýstu á ár inu 1959, að nánast myndi leggj ast í auðn vegna kjördæmabreyt ingarinnar og hinnar nýju stjórnarstefnu, er hennar vegna yrði tekin upp. Til verkfallanna á þessu sumri var ekki efnt vegna þess, að viðreisnin hefði farið út um i sumar var óhjákvæmileg afleið- Þuftur- . hafðl ÞYert a Ung kauphækkananna. Af hálfu moti, þratt fynr ofyr1rs]aanlega[ríkisstjórnarinnar hafði því orðugleika, miðað vel áfram, og verið í sumar. Gengislækkun afleiðing verkfallanna Nú horfir öðru vísi við. Af hálfu forystumanna Alþýðu- sambandsins eru hafðar uppi hótanir um, að afli skuli beitt, til að efna til nýs ófarnaðar. Þær hótanir hvíla á augljósum falsrökum. Gengislækkunin í lífskjör almennings hennar vegna ekki rýrnað svo sem ráð hafði verið fyrir gert. Það var vegna þess, að mikið betur hafði tekizt til en andstæðingamir bjuggust við, sem þeir brugðu verkfallsvopninu. Með því ætl uðu þeir að ganga af ríkisstjóm inni dauðri og ryðjast sjálfir til valda. Útför mannsins míns JÓNS SVEINSSONAR fer fram frá GrindavÍKurkirkju laugardaginn 21. okt. Húskveðja verður að beimili hans, Ártúni kl. 1,30. — Blóm og kransar vinsamlega afbeðið. — Þeim sem vildu minnast hans, er bení á barnaleikvöll Grindavíkur, — Bílferð verður frá Bifreiðastöð íslands kl. 12 á hádegi. Margrét Jónsdóttir Reynt að afstýra verkföllum Sjálf gerði ríkisstjómin sitt til að reyna að koma í veg fyr- ir verkföllin. Hún lét kanna hvort mögulegt væri að hækka kaup þegar í stað, á þann veg, að til varanlegra kjarabóta yrði og tryggt væri, að launþegar gætu á næstu árum fengið launa hækkanir í samræmi við aukna framleiðslu og vaxandi þjóðar- tekjur. Samkvæmt þeirri athug- un, sem fram fór, kom í Ijós, að unnt mundi að hækka raun- veruleg laun þegar um 3% og veita fyrirheit um 3% launa- hækkun á tveimur næstu ár- um, hvort árið. Þessi gögn voru látin í té trúnaðarmönnum verkamanna og atvinnurekenda á sl. vori. Ekki tókst á þennan farsæla hátt að koma í veg fyrir verkföllin. Vinnuveitend- ur tóku þó 'upp tillögur ríkis- stjórnarinnar, en fulltrúar verka manna voru óviðmælandi um þær. Síðan gerði sáttasemjari tillögu um 6% launahækkun nú þegar, 4% eftir 1 ár og 3% eft- ir 2 ár. Stjórnin taldi, að þessi hækkun væri meiri en svo, að unnt yrði að ábyrgjast, að ekki þyrfti að gera gagnráðstafanir hennar vegna. Engu að síður var hún fús til að leggja sig alla fram um, að svo þyrfti ekki að verða, þótt enga ábyrgð væri hægt að taka á því. Á meðan atkvæðagreiðsla um þessa sátta tillögu fór fram, bjuggust ein- stök félög SÍS til að gera samn- inga við verkalýðsfélög um mun hærri kauphækkanir og á Húsa- vík hafði einn þingmanna Fram- sóknar þegar áður haft forystu um að ryðja brautina fyrir þær. Með þessu atferli jukust mjög líkur fyrir,að stefnt yrði í al- gjört öngþveiti, enda varð af- leiðingin sú, að eftir misjafn- lega löng verkföll var almennt ið marglýst yfir, að sú hlyti að verða afléiðingin, ef knúnar væru fram kauphækkanir um fram gjaldgetu atvinnuvega. Ríkisstjómin var ekki ein um þá skoðun. Sjálfur formaður SÍS, Jakob Frímannsson, lýsti yfir því skömmu áður en ein- stök félög SÍS gerðu hina eftir- minnilegu kaupgjaldssamninga í sumar, að ný gengisfelling mundi verða afleiðing almennra kauphækkana, og munu fáir, sem hugsuðu málið til hlítar, hafa efast um, að svo hlyti að fara. ihgi. Nú er gengið beint framan að hlutunum, treyst á skilning fólksins við þær ráðstafanir, sem því sjálfu eru fyrir beztu. En ef enn tekst að espa til verkfalla, er ekki lengur um þaS að villast, að hér er vegið að heill almennings og bættum lífs- kjörum hans. Þá er verið að mia nota það vald, sem trúnaðar- menn í almenningssamtökum 'hafa þegið frá umbjóðendum sínum. Þá bætist enn ein ástæða við margar fyrri fyrir brýnni þörf á endurskoðun vimnulög- gjafarinnar, sem nú er í undir- túningi. Ekki er um það eitt að tefla, né einungis um lífskjör og efna- hagskerfi, heldur um hitt hverj- ir eigi að ráða í þjóðfélaginu: Löglega kjömir fulltrúar meiri* hluta kjósenda, Alþingi og rík- isstjórn, eða einstakir sérhags- munahópar og stundum beinir skemmdarverkamenn. Það, sem í þessum málum gerist á næstu mánuðum, verður að skoðast með þessar staðreyndir í huga. sínar ályktanir. Og lýðræðis- sinnar £ verkalýðsfélögunum Ef ríkisstjórnin hefði ekki að Ef slku fer fram, verða Alþingi gert, hlaut að komast í algert og rkisstjóm að draga af þvl óefni innan farra mánaða og í síðasta lagi uim næstu áramót. Aukinn síldar afli og nokkuð mega gæta þess, að þeir bregð- 'hækað verðlag á sumum útflutn! ast samtökum sínum, ekki' með ingsvörum frá því, sem var 1960, i því að neita að taka þátt í kröfu- gat engu breytt tun það. ÞráttJ og kapphlaupi stjórnarandstæð- fyrir verðhækkun á sumum af-1 inga, heldur með því að van- urðum í ár frá því í fyrra, var meðalverð þorsk-, karfa- og sí’d- arafurða í ágústmánuði 1961 3,8% lægra en í árslok 1959. Og, hengi. þrátt fyrir sæmilegan síldaraflaj í sumar og betri vetrarvertíð bátaflotans, er heildarfram- leiðsla sjávarafurða reiknuð á föstu verði 3,2% lægra 1961 en 1959, en við aflamagn og verð- lag þess árs var miðað í undir- búningi viðreisnarlöggjafarinn- rækja að mótmæla þeirri fásinnu og láta vera að skýra fyrir fé- lögum sínum hið sanna sam- Hægt að vinna stórvirki. í kjaramálum. Betur færi, ef umboðsmenn verkalýðsins hyrfu nú frá fyrri vinnubrögðum og reyndu i þeirra stað að ná samfcomulagi ar 1960. Aflabrögð togaranna eru um raunhæfar aðgerðir til að m.a.s. svo léleg að almennar efna hagsráðstafanir nægja þeim ekki. Þar þarf meira til að koma. Ef sá kostur hefði verið val- inn, að láta nú fljóta sofandi að feigðarósi, hefðu gjaldeyrisvara- sjóðir tæmzt og erfiðleikar at- vinnuveganna vaxið. Um áramót í siðasta lagi hefði því orðið að taka upp nýtt hafta- og uppbóta- kerfi eða gera gengislækkun, sennilega meiri en þá, sem dugði i ágúst, en þá hefði einnig verið kominn gjaldeyrisskortur, sem erfitt hefði verið að vinna upp að nýju. Út á við hefði landið vefið búið að glata því trausti, sem því með ærnum erfiðleikum hafði verið aflað undanfarin missiri. Ríkisstjómin tók því þann kost að gera gagnráðstaf- bæta lífskjörin, m. a. með bættri tilhögun vinnu og é’kvæðiskaupi, þar sem því verður við komið. Enginn efi er á því, að með góð- vild og skilningi allra aðila er hægt að vinna stórvirki í þess- um efnum á skömmum tíma. Ríkisstjómin er fús til að taka upp samstarf við hvern þann, sem að þeirri þróun vill vinna. Lega íslands, landsihættir og mannfæð þjóðarinnar skapa okk ur Islendingum ýmsa örðug- leika, sem aðrir eiga ekki við að etja. Atvinnuvegir eru svo fábreytt- ir, að þegar af þeim sökum eir erfitt að halda við hæfilegu jafn vægi í efnahagslífi. Svo hlýtur því fremur að verða sem hinir fornu umdirstöðuatvinnuivegir. anir þegar í stað og ákvað að landbúnaður og sjávarútvegur, fela Seðlabankanum að hafa &ru, að verulegu leyti ,háðir ó. gengisskráninguna með höndum, svo sem tíðkazt í flestum lýð- fyrirsjáanlegum náttúruöflum. Færsla verzlunar og flutninga til ræðislöndum og svipað því; sem ; landsins og frá í hendur inn. samið um 13%% og þaðan af hærri kauphækkanir, í einstök- um tilfellum mun hærri: Ríkisstjórninni hefur nokkuð verið legið á hálsi fyrir að hafa ekki hindrað þessa þró- un, og þá einkum með því að lögbinda ekki miðlunartillögu sáttasemjara. Það var ógerlegt þegar af þeirri ástæðu, að með lögfestingu hefði ríkisstjórnin tekið á sig siðferðilega skuld- bindingu um, að launþegar nytu raunverulega þeirrar hækkunar, sem þannig var lögboðin. Það var ekki hægt, þó að ríkisstjórn in væri reiðubúin til að gera sitt ýtrasta til þess að svo gæti orðið. Til viðbótar kemur, að ríkisstjórnin vildi í lengstu lög, samkvæmt yfirlýstri stefnu sinni, halda í gildi samnings- rétti verkamanha og atvinnu- rekenda. Sá samningsréttur er viðurkenndur í lýðfrjálsum lönd um og ekki skertur nema þjóð- arvoði blasi við. Auðvitað var bersýnileg hætta á ferðum. En margt kemur til álita, þegar meta skal, hvort grípa eigi til Sjálfstæðisflokkur og Framsókn arflokkur voru sammála um að leggja til 1950. Seðlabankinn taldi gengisbreytingu óhjákvæmi lega þegar í stað, enda var með henni einungis verið að stað- lendra manna, bættar samgöng. ur innanlands og landa á milli, iðnaðarframleiðsla fyrir innan. landsmarkað, vaxandi vinnsla úr okkar eigin efnivörum til sölu erlendis og vísir að annarri iðn. festa í formi það, sem þegar aðarframleiðslu fyrir erlenda hafði verið gert í verki með verk föllunum. Endurskoðun vinnulöggjafar Forystumenn Alþýðusambands ins halda því nú fram, að rík- isstjórnin megi ekki ákveða kaupgjald. Ríkisstjórnin ákvað ekki kaupgjald með ráðstöfun- um sínum nú i ágúst. Hitt er markaði eftir rétta gengisskrán- ingu, allt hefur þetta ásamt tækniþróun í landbúnaði og sjáv arútvegi gerbreytt lífskjörum þjóðarinnar og tryggt efnahag hennar mun betur en áður var. Enn getur þó erfitt tíðariar og aflabrestur sett efnahagskerfi okkar úr skorðum og ef til vill skapað hreint neyðarástand áð. annað mál, að þær hafa áhrif á ur en varir. Til að bæta úr þessu kaúpmáttinn eins og efnahag | og sjá sívaxandi fólksfjölda fyr- þjóðarinnar í heild. En mikill ir nægri atvinnu, er brýn þörf hluti allrar löggjafar nú á dög- um miðar einmitt til slíkra á- hrifa. Og hvað gerðu þessir herr ar sjálfir þegar þeir voru í V- stjórninni 1956—1958? Fyrsta verk hennar var að lögbinda fest ingu á kaupi í ágúst 1956ogmeð „jólagjöfinni" 1956 og „bjarg- ráðunum“ 1958 var kaupmáttur a þvi, að orkulindir landsins verði betur nýttar en hingað til hefur verið gert. N'ýía þarf orkulindlrnar. Fossaafl og hveraorka eru þær auðlindar, sem emn eru að mestu ónýttar, þó að stórvirki hafi þegar verið unnin með afli launa ekki síður skertur en með þeirra. En þar er einungis upp.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.