Morgunblaðið - 21.10.1961, Blaðsíða 13

Laugardagur 21. okt. 1961
MORGU'NBLAÐIÐ
13
lóflegir sknttar otvinnullfs-
ins hngsmunnmál fólksins
RæSa Gunnars Thoroddsens
fjármálaráðherra á Landsfundi
Sjálfstæðisflokksins
Gunnar Thoroddsen, fjármálaráðherra, flytur ræðu sína.
SA MAÐUR, sem fyrir tveim, ár-
um vildi kaupa vöru frá útlönd-
um, þurfti að ganga í gegnuim
mikið völundarhús og margvís-
legar þrengingar. Hann þurfti að
sjálfsögðu í fyrsta lagi að skrifa
lumsókn um innflutnings- og
Igjaldeyrisleyfi; það mun nú í
faestuim tilfellum hafa dugað,
heldur þurfti hann líka að ná við
tali við fjóra forstjóra Innflutn
ingskrifstofunnar og kannsiki ein
ihverja starfsmenn, suma e.t.v.
oftar en einu sinni, jafnvel standa
S biðröð tímum saman, dag eftir
idag. Ef hann var svo heppinn að
fá leyfi, þurfti hann að snúa sér
til banika og sækja um gjald-
eyri; það gat orðið ný Kanossa
iganga og tekið sinn tíma, umssekj
andinn orðið að bíða lengi og
þurft að tala við marga menn.
Ef þetta gekfc nú allt saman
vel að lokum og hann fékk inn-
flutningsleyfi og gjaldeyri og var
an kom til landsins, þá komu
itollarnir til sögunnar. Það voru
ekki fáar tegundir aðflutnings-
gjalda, sem þurfti að greiða af
vörunum. í fyrsta lagi vörumagns
toll, í öðru lagi sérstakan viðauka
við vörumagnstollinn, í þriðja
lagi verðtoll, í fjórða lagi sérstafc
an viðaufca við verðtollinn, í
fimmta lagi innflutningssöluskatt
i sjötta lagi innflutningsgjald,
sem var með þrem mismunandi
hundraðshlutum, í sjöunda lagi
tollstöðvargjald, áttunda lagi
byggingarsjóðsgjald, níunda lagi
matvælaeftirlitsgjald, ef um mat
væli var að ræða, eða rafmagns
eftirlitsgjald, þegar um rafmagns
vörur var að ræða. Og svo þurfti
hann að sjálfsögðu að borga yfir
íærslugjald.
Ekki ein báran stök.
En málið var þyngra i vöfum
en svo, að reikna mætti út allar
þessar tíu tegundir gjalda í einu
lagi. Gjöldin voru reifcnuð af
margvíslegum, mismunandi
grunni. Eitt gjaldið var reiknað
af magni vörunnar, annað af
verði hennar, þegar hún kom til
landsins, þ.e. cif-verð, þriðja var
miðað við cif-verð að viðbættum
vissum tollum og 10% álagningu,
fjórða var reiknað af cif-verði
að viðbættum tollum, söluskatti,
innflutningsgjaldi og 10% álagn-
ingu, fimmta var miðað við upp-
hæð vörumagnstolls og verðtolls
með viðaukum. Voru þessir
grunnar a.m.k. sjö fyrir skömmu.
Allir hljóta að sjá, hvílík skrif
finnska og sóim á vinnuafli og
tíma hefur verið fólgin í öllu
þessu, innflutnings- og gjaldeyr
isleyfa og tollafcerfi.
1 1 tíð núverandi stjórnar hefur
tekizt að kippa í lag hinum fyrra
jþætti með því að afnema Innflutn
ingsskrifstofuna og gefa verzlun
ina frjálsa. Nú eru menn að veru
Jegu leyti lausir við þessa skrif-
finnsku og tímatafir, sem bakaði
hinu opinbera, innflytjendum og
öllum almenningi óhagræði og
aufcakostnað.
Tollafrumvarp fyrir næsta þing.
Enn er ekki búið að kippa í lag
síðara þættinum, en það er tolla
flækjan. En eitt af fyrstu verk
um stjórnarinnar var það að
setja allt tollakerfið í endurskoð
un. Með öðrum þjóðum hefur það
tekið 5—10 ár að endurskoða tolla
kerfið allt. Hér hafa unni að
þessu verki hinir færustu em-
bættismenn og sérfræðingar í
tæp tvö ár og er löigð öll á-
herzla á að hraða endurskoðun
tollskrárinnar. Ég geri ekfci ráð
fyrir, að unnt verið fyrr en næsta
haust að leggja það frumvarp fyr
ir AlþingL
Það sem að er stefnt með end-
urskoðun tollskrárinnar, er í
fyrsta lagi að gera allt tollakerfið
og framkvæmd þess ódýrara og
einfaldara í sniðum. Það er að
því stefnt, að sameina alla þessa
tolla og aðflutningsgjöld í þeim
mörgu myndum, sem ég nefndi, í
einn verðtoll. Ef til vill þarf einn
ig að hafa, eins og löngum hefur
verið, vörumagnstoll að ein-
hverju leyti. í öðru lagi er að því
stefnt að losna við þessa mis-
munandi grunna, sem af er reikn
að, þannig að einn tollur verði
reiknaðuf af einum og sama
grunni..
Hæstu gjöld — nema austan
tjalds.
í annan stað er það verkefni
að lækka tollana. Eg ætla, að það
sé ekki ofmælt, að aðflutnings-
gjöldin á Islandi séu hærri en
þekkist annars staðar á Vestur
löndum. Nýlega var reiknað út,
hvað aðflutningsgjöldin yrðu
hæst á tollhæstu vörum og
reyndust það vera 311%. Við lönd
in austan járntjalds er í raun og
veru enginn samanburður mögu
legur. Þar eru tollar og söluskatt
ar mjög notaðir. Það var reiknað
út fyrir tveim árum, hvað Sovét
ríkin legðu mikið á íslenzku síld
ina, sem seld er þangað. Niður
staða varð sú að á síldina mundi
vera lagt eitthvað milli 1900 og
2000%. Það hefur ekfci fengizt
sundurliðun á því, hvað kallað
er álagning, hvað tollur, hvað
söluskattur, en þessi er nú mun
urinn á því verði sem við fáum
fyrir síldina, og því sem hinir
hamingjusömu Sovétborgarar
eru látnir greiða.
Hinir háu tollar á Islandi hafa
margvíslegar afleiðingar. i fyrsta
lagi valda þeir óeðlilega háu
verði á mörgum vörum. Í öðru
lagi gera þeir rífcissjóð alltof háð
an aðflutningsgjöldum, þar sem
þau nema nú töluvert meiru
en helmingi allra ríkisteknanna.
Þetta hefur komið greinilega í
Ijós í sambandi við framkvæmd
efnahagsaðgerðanna. Þegar í þær
var ráðizt í fyrra, til þess að
jafna gjaldeyrishallann við út-
lönd og draga úr innflutningi,
hlaut það auðvitað að bitna á rifc
issjóði í minnkandi tolltefcjum.
Um leið og ríkisstjórnin stefndi
að því að draga úr innflutningi,
til þess að jcifna þann halla, sem
verið hafði í mörg ár á viðskipt
unum við útlönd, þá var um leið
verið að minnfca tekjur ríkis-
sjóðs og skapa honum örðugleifca.
Þetta var ofcfcur ljóst, en hjá
þessu varð hinsvegar ekfci kom-
izt, vegna þess að undirstaðan
undir allri viðreisninni var auð-
vitað að koma á jöfnuði gagn-
vart útlöndum.
Eg ætla að íslenzfci ríkissjóður
inn sé miklu háðari aðflutnings-
gjöldum heldur en tíðkanlegt er
annars staðar, þar sém tollar eru
yfirleitt lágir á Vesturlöndum og
ekki nema lítill hluti ríkistekn-
anna.
i þriðja Iagi eru þessir háu tollar
til mifcils trafala, ef islendingar
vilja gerast aðiljar að viðsfcipta-
bandalagi í Evrópu. I f jórða lagi
eru þessir tollar ein meginorsöfc
að þeim tollsvikum og smygli,
sem hér hefur átt sér stað í stór
urn stíl, þó að hið rammfalska
gengi og gjaldeyrismismunun
undanfarinna ára hafi valdið þar
miklu um.
Þegar hin nýja tollskrá verður
lögð fram, þá dettur engum
manni í hug að hafa í henni svo
svimandi háar tölur, sem ég
nefndi, þar sem tollarnir komast
upp í 311%. Eg geng út frá því,
að á engri vöru verði tollur yfir
200%, og helzt þarf hámarkið að
vera talsvert undir þeirri tölu.
Vitanlega þarf að hafa vakandi
auga á hagsmunum hins íslenzka
iðnaðar. Bkki svo að skilja, að
rétt sé að hafa hér tollvernd í
stórum stíl fyrir íslenzkan iðnað.
En í sambandi við iðnaðinn verð
ur að sýna fulla sanngirni og taka
eðlilegt tillit til samkeppni hinna
íslenzku iðnaðarvara við erlend
ar vörur. Þess þarf að gæta, að
íslenzkur iðnaður fái nægilegan
fyrirvara eða aðlögunartímabil,
þegar hin nýja tollskrá gengur í
igildi.
Á dögum v-stjórnarinnar
dafnaði smyglið.
Eitt af þeim vandamálum, sem
íslenzka þjóðin á nú við að glíma
er smyglið, Þótt smygl hafi vafa
.laust alltaf átt sér stað, telja flest
ir að keyrt hafi um þverbak eftir
jólagjöf v-stjórnarinnar 1956.
Þá var lagt mjög hátt innflutn-
ingsgjald á ýmsar vörur, og skipti
þá svo um, að stórlega dró úr
hinum löglega innflutningi
þeirra. Það er erfitt að ráða við
tollsvik og smygl hér eins og
annars staðar, það er einnig erf
itt að reifcna út, hve miklu kunni
að vera smyglað af hverri vöru
tegund. Þó má draga nokkrar
ályktanir, bæði af innflutnings-
skýrslum og áætlunum kunnugra
manna. Síðan í fyrra hefur ver
ið unnið að því að reyna að fá
nokkra hugmynd um, hversu víð
tækt þetta mál væri. Talið er til
dæmis, að smygl á nælonsokkum
sé það mifcið, að tekjutap rikis-
sjóðs af því sé a.m.fc. 10 millj. á
ári. Varðandi smygl á ytra fatn
aði telja kunnugir menn að tefcju
tap rífcissjóðs sé a.m.fc. 20 millj
kr. á ári. Þessar tvær tölur, sem
vel má vera að séu of lágar, gefa
nokkra hugmynd um það vanda-
mál, sem hér er við að glíma.
Nú er ákveðið að ráðast til at
lögu við smyglið, og gera það með
tvennum hætti. Annars vegar að
lækka aðflutningsgjöld á ýmsum
vörum, sem smyglað er í stórum
stíl og erfitt að koma í veg fyrir.
Hinsvegar verður að herða á toU
skoðun og tolleftirliti í landinu.
Ef lækkun tollá hefur þau
áhrif, að töluvert af þessum varn
ingi fcemst inn á löglegar braut
ir, mundi ríkissjóður væntanlega
efcki missa í af tekjum, jafnvel
hið gágnstæða. Margar .vörur
mundu lækka í verði, almenn-
ingi til hagsbóta. Ein stétt manna
missir spón úr aski sínum, en
það eru smyglarar og aðrir ó-
þarfa milliliðir.
i næsta mánuði muiþ ríkis-
stjórnin leggja fyrir Alþingi til-
lögur um þessi efni.
Tollar og aðflutningsgjöld eru
megin tekjulind ríkissjóðs og
hafa mikil áhrif á vöruverð og
þar með á lífskjör fólicsins 1
landinu.
Víða hefur það verkefni tefcið
langan tíma að koma nýrri skip
an á tollamála. En það er í þessu
efni eins og öðrum með okfcur ís
lendinga, að okkur liggur svo
milkið á, við þurfum að gera alla
hluti á mifclu skemmri tíma en
aðrir. Þess vegna viljum við ekki
ætla okkur meira en 2—3 ár í
þetta verfc.
Skattar hafa íþyngt einstakl-
ingum og fyrirtækjum. „
Það er auðvitað öllum Ijóst,
að það ástand í Skatta- og útsvars
málum, sem hér hafði ríkt um
langan aldur, var ekki aðeins ó-
viðunandi, heldur hættulegt fyr
ir alla velmegun og lífskjör þess
arar þjóðar. Þetta skattaástand
hefur verið til niðurdreps fyrir
atvinnureksturinn, meinað at-
vinnufyrirtækjum að endurnýja
sig, efla og auka starfsemi sína og
afköst. Og í fjölda tilfella hafa
þessir skattar dregið úr fram-
taki og orku einstaklinganna.
Þess eru mörg dæmi, sem við
þekkjum með sanni. Þess eru
dæmi, að þegar sjómenn hafa
verið.orðnir alltekjuháir, Og ósk
að var eftir eiginkonum þeirra
til vinnu í frystihúsum, hafa
menn þeirra amast við því, vegna
þess að skatturinn tæki kúfinn
af tekjunum.
Þannig hefur skattafarganið
ekfci aðeins verið til óþurftar fyr
ir atvinnuvegina, heldur í mörg
um tilfellum dregið úr dugnaði
og vinnusemi einstafclinganna.
En aufc þessa hefur skattaáþján
in haft þau áhrif, að skattsvik
hafa verið orðin almennari á Is
landi heldur en í nágrannalönd-
um okfcar. i rauninni var svo kom
ið, að þorri manna taldi það
eðlilegt og réttlætanlegt að draga
undan skatti það sem mögulegt
var. Þetta skapaði svo^aftur hið
mesta misrétti og ranglæti. Þeir
þjóðfélagsborgarar, fyrst og
fremst launamenn í opinberri
þjónustu, sem urðu að telja
fram allar tekjur sínar, töldu Oft
með réttu, að skattar þeirra væru
í hinu argasta ósamræmi við
skatta nágrannans, sem hafði hag
rætt sinu framtali betur. Það er
Orðið þjóðfélagsvandamál, þjóð-
félagsböl, þegar það er kocmið
inn í almenningsálitið, að sjálf
sagt sé að draga undan eins .og
frekast er fært.
Varðandi bæjar- og sveitarfé-
lögin vaf ástandið þannig, að þau
höfðu aðeins einn tekjustofn,
sem nokkru skipti, þ. e. útsvörin.
Yfir 90% af tekjum þeirra, urðu
þau að ná inn með útsvörum.
Um leið og bæjar- og sveitarfé-
lögum var meinað ár eftir ár að
fá nýja tekjustofna, var hrúgað
á þau nýjum útgjöldum með
nýjum lögum. Hvaða ráð höfðu
þá sveitarfélögin? Ein af nauð-
vörnum þeirra var sú að
grípa til veltuútsvara, í æ ríkari
mæli, til þess að ná inn nauð-
synlegum tekjum, án þess að
íþyngja hinum almenna borgara
um of. Einnig urðu veltuútsvör-
in í augum margra sveitarstjóma
nauðvörn gegn ófullkomnum
framtölum.
Framsókn hótaði stjómarslitum.
Bæjar- og sveitarfélög höfðu
haldið uppi harðri baráttu fyrir
því að fá lögfesta nýja tekju-
stofna sér til handa. I heilan ára-
tug höfðu þau háð þessa hildi.
Eitt sinn fór svo á Alþingi, að
krafa sveitarfélaganna um hlut-
deild í söluskatti náði samþykki
í neðri deild Alþingis. Þá gerð-
ust þau tíðindi, að tveir Fram-
sóknarráðherrar risu upp og lýstu
því yfir, að stjórnarsamstarfinu
við Sjálfstæðismenn væri slitið,
ef sveitarfélögin fengju þennan
nýja tekjustofn. Af því varð ekki
þá, en baráttan hélt áfram. Þegar
núverandi ríkisstjórn tók við
störfum, var það eitt verkefnið
við endurskoðun skatta- og út-
svarsmála að útvega sveitarfélög-
unum nýjan tekjustofn.
Frh. á bls. 17.
Bjarni Bencdiktssou og Gunnar Thoroddsen í hópi ungra Sjálfstæðismaima.