Morgunblaðið - 21.10.1961, Blaðsíða 17
Laugardagur 21. okt. 1961
murgvnblaðið
17
— Ræða Gunnars
Thoroddsen
Framhald af bls. 13.
í>að sem gerðist 1 skatta- og
útsvarsmálum þegar á fyrsta
þingi var í stórum dráttum
þetta:
í fyrsta lagi var sú breyting
gerð að tekjuSkattur var aínum
ánn af alimenmim launatekjum.
Hjón, sem hafa 70 þúsund kr.
tekjur þurfa ekki að borga skatt;
eíðan bætast við 10 þús. kr. tekj-
ur fyrir hvert barn. Hjón með
fþrjú börn og 100 þús. kr. tekjur
(þurfa því ekki að borga neinn
tekjuskatt.
í öðru lagi var breytt þeirri
reglu, sem gilt hafði í marga ára-
tugi, að sveitarfélögin gætu jafn
að útsvörum niður eftir efnum
og ástæðum. Þó að þessi skipan
[hafi vafalaust átt rétt á sér áður
fyrr, ög kunni að eiga rétt á
sér enn í fámennum sveitarfélög
lum, er útilokað, að halda slíkri
skipan eftir þá þróun, sem orðið
hefur í atvinnulífi Islendinga.
Hér varð að fá fastara undir
fótum, ákveðna útsvarsstiga.
Með því að afnema þessa reglu
ium niðurjöfnun útsvara eftir
efnum og ástæðum var stigið á-
kaflega þýðingarmikið spor. Að
vísu höfðu sveitarfélögin yfirleitt
haft útsvarsstiga sér til hliðsjón-
ar, en voru engan veginn bund-
in v;ð þá. Þriðja: Þessir út-
svarsstigar voru mjög ólíkir um
eða yfir 200 að tölu. Þeim var
með þessari útsvarslagabreytingu
fækkað niður í þrjá. Fjórða:
iVeltuútsvar var heimilt að leggja
iá og á valdi niðurjöfnunarnefnda
Og hreppsnefnda hversu hátt það
Bkyldi vera í hverri grein. Nú
var lögboðið hámark, að í engri
grein mætti veltuútsvarið vera
hærra en 3%.
I fimmta lagi var svo áikveðið
að útsvör, þar með veltuútsvar,
væru frádráttarbær, þegar út-
evar skyldi næst á lagt.
I sjötta lagi voru afnumin þau
sérréttindi, sem samvinnufélög-
in höfðu haft varðandi veltuút-
svör.
- Sveitafélögunum var álkveðinn
nýr tekjustofn, 20% af söluskatt
inum nýja, 3% smásöluskattinum
og 8% innflutningsSkattinum.
Af öðrum breytingum, sem á
fyrsta ári ríkisstjórnarinnar tóku
gildi, voru einnig breytingar á
fyrningarreglum fasteigna til
Skatts, þannig að 1% fyrning af
steinhúsum var hækkuð upp í
4%, og af timburhúsum úr 2%
upp £ 6%. Loiks var afnuminn
9% söluskattur af innlendri fram
leiðslu og þjónustu.
Skattaframtöl hafa stórbreytzt.
Þess var beðið með nokkurri
eftirvæntingu, hvernig almenn-
ingur mundi taka þessum breyt
ingum, sem gerðar voru í skatta
imálunum, — yfirleitt var þeim
iákaflega vel tekið, — en einnig
hins, hver áhrif þessar miklu
breytingar myndu hafa á fram-
töl. Von okkar hefur verið sú,
að eftir því sem skattalögin væru
færð til meiri sanngirni og rétt-
lætis, því meiri von væri um
það, að framtölin yrðu réttari og
drægi úr skattsvikum.
Nú hefur það komið í ljós við
athugun á skattaframtölum í
Reykjavík, að framtaldar tekjur,
ibæði einstaklinga og félaga, hafa
stór-aukizt. Nettótekjur einstakl
inga sSmkvæmt framtölum eru
nú 150 millj. kr. meiri en í fyrra,
og framtaldar nettótekjur félaga
lum 11 millj. kr. hærri en árið
á undan. Þetta liggur að ein-
hverju leyti í því, að menn hafa
haft í krónutölu hærri tekjur á
s.l. ári heldur en ’59. En það er
álit Skattstofunnar í Reykjavík,
»ð hækkun á framtöldum tekjum
í ár eigi að verulegu leyti rót sína
að rekja til réttari framtala.
Vissulega er þetta ánægjulegt
tímanna tákn. Það sýnir hversu
almenningur tekur því vel og
réttilega, þegar hann finnur, að
verið er að leiðrétta ranglætið,
verið að stefna fram til meira
réttlætis og sanngirni en áður
hefur verið.
Aformaðar breytingar á skatta-
Og útsvarslögum.
En þó að þessar breytingar hafi
verið gerðar á skatta- og útsvars
lögum, þá er mikið óunnið. Enn
er eftir að koma í kring umbót-
cnm til handa atvinnulífinu. Það
mál hefur verið undirbúið, og
gert ráð fyrir, að nú fyrir þetta
jþing verði lögð frumvörp til
nýrra skattalaga og nýrrar lög-
Igjafar urn tekjustofna sveita-
félaga. Eg skal rekja í örstuttu
máli megin breytingar.
Varðandd tökjuskattslögin er
gert ráð fyrir, að skattur á félög
um læMd úr 25% í 20%. I öðru
lagi, að hlutafélög fái rétt til þess
að gefa út svokölluð jöfnunar-
hlutabréí. Nafnverð hlutabréfa er
oft örlítið brot af raunverulegu
verði í dag, vegna verðbólgu og
mikilla verðbreytinga, þykir þá
rétt að- gefa hlutafélögum kost
á því með útgáfu jöfnunarhluta-
bréfa, að leiðrétta slíka
skekkju, og hæikka nafnverð
hlutabréfanna, án þess að slík
leiðrétting sé skattlögð sérstak-
lega.
í þriðja lagi er gert ráð fyrir,
að sá arður, sem hlutafélög mega
greiða hluthöfum skattfrjálst
hækki úr 8% upp í 10%.
í sambandi við þetta komum
við inn á stórt framtíðarmál, sem
er hlutafélög almennings. i V-
Þýzkalandi hafa framfarir í efna-
hagsmálum orðið geysilegar síð
an í stríðslok. Eitt af því, sem
V-Þjóðverjar hafa tekið upp eru
almenningshlutafélög. Hlutafé
stórra fyrirtækja er skipt í smá
hluta-bréf, sem almenningur á
kost á að kaupa og getur þannig
ávaxtað fé sitt og fengið góðan
hagnað af, um' leið og atvinnu-
lífið er stutt til aukinna átaka.
Þetta er eitt af þeim verkefn-
um, sem framundan eru, eins og
arðskipti og hlutdeildarfyrir-
komúlag það í atv/nnurekstri,
sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur
barizt fyrir.
Það er nauðsynlegt, að fyrir-
tæki hafi möguleika til að greiða
niður stofnkostnað og endurnýja
tæki og hús. Til þess þarf að
veita því vissan frádrátt vegna
afskrifta. Slíkar afskriftir eru nú
miðaðar við verð eignarinnar í
upphafi, sem oft er aðeins brot áf
kostnaðarverði samskonar eignar
í dag, vegna verðbólgunnar und
anfarin ár. Nú er ætlunin að
breyta þessu þannig, að heimilt
sé að miða afskriftir við endur-
kaupsverð þ.e.a.s. vissan hundr-
aðshluta af því sem nú kostar að
endurnýja eignina.
Þá er lagt til að breyta vara-
sjóðs-ákvæðum þannig, að hluta-
félög megi leggja 26% af hagn-
aði sínum í varasjóð, í stað 20%
nú.
Þá er gert ráð fyrir, að fram-
lög til menningar- og líknarmála
innan vissra takmarka verði
skattfrjáls hjá gefanda. Þá verð-
ur ákveðið að úrskurðir ríkis-
skattanefndar verði rökstuddir,
en það hefur verið venja hing-
að til, að ríkisskattanefnd hef-
ur ekki látið aðilja í té rökstuðn-
ing fyrir úrskurðum sínum.
I stað þess, að nú er fyrirtækj-
um leyft að flytja tap milli
tveggja ára, er ætlunin að leyfa
slíkan taps-flutning yfir fimm ára
mót. I landi með jafn áhættusam-
an atvinnurekstur og Island hef-
ur að mörgu leyti, verður afkoma
fyrirtækja góð eitt árið, en léleg
annað árið, og gagnvart sköttum
er því réttlátt og nauðsynlegt, að
leyfa að jafna hér á milli.
Breytt fyrirkomulag, sem mun
spara 2 millj. krónur.
Loks er ætlunin að gjörbreyta
öllu kerfinu varðandi álagningu
skatta. I stað þess að hafa undir-
skattanefndir í hverju sveitafé-
iagi og yfirskattanefndir í hverri
sýslu, verði nú settar á stofn fáar
skattstofur, að meginreglu til ein
fyrir hvert kjördæmi. A þessum
skattstofum starfi hinir færustu
menn, endurskoðendur, hagfræð-
ingar, viðskiptafræðingar, lög-
fræðingar eða aðrir þeir, sem
hafa góða aðstöðu til þess, að
meta framtöl og skapa samræmi.
A því ætti að vera lítill vafi, að
þessi breyting, sem mun spara
upp undir tvær milljónir króna
á ári fyrir ríkissjóð, muni skapa
meira samræmi og réttlæti um
framtöl og álagningu skatta.
Varðandi tekjustofna sveitarfé
laga eru meginbreytingar þær
sem fyrirhugaðar eru og liggja
fyrir í tillögum þeirrar nefndar,
sem um þetta fjallaði, þessar:
Sporið _sé nú stigið til fulls,
þannig, aó' einn og sami útsvars-
stigi gildi fyrir landið allt, bæði
kaupstaði og sveitir.
Samræmdur verði og lögfestur
fasteignaskattur um allt' land,
sem renni í sveitasjóði.
Veltuútsvarið verði afnumið,
en í stað þess verði heimilað að
leggja á svokallað aðstöðugjald.
i tillögum tekjustofnanefndar
sveitarfélaga er gert ráð fyrir,
að ríkisfyrirtæki og bankar
greiði nokkuð í jöfnunarsjóð
sveitarfélaganna. Afengis- og tó-
baksverzlun og Sölunefnd varnar
liðseigna greiði hundraðshluta af
hagnaði sínum, ýms önnur ríkis-
fyrirtæki miðað við sinn rekstur,
og bankarnir greiði hundraðs-
hluta af vaxtatekjum sínum.
Þetta „landsútsvar“ renni í jöfn-
unarsjóðinn, eins og hluti sölu-
skattsins og sé þaðan jafnað milli
svextarfélaga.
Vlðbrögð skammsýnna
lýðskrumara.
Eg minntist á það, að annar
þáttur skattamálanna, umbætur
til handa atvinnulífinu, væru
eftir.
Nú er enginn vafi á því, að
þegar fram verða lögð frumvörp-
in, sem fela í sér umbætur at-
vinnurekstrinum til handa, þá
mun verða x»xkið upp ramakvein
mikið hjá stjórnarandstæðingum.
Hvenær, sem skattar hafa verið
hækkaðir á atvinnurekstri lands-
manna, hafa hinir skammsýnustu
lýðskrumarar landsins klappað
iof í lófa og hrósað happi yfir
því, að nú skyldu þeir ríku fá að
borga. Hitt skipti minna máli,
hvort atvinnulífið lamaðist. Þessi
sömu öfl munu að sjálfsögðu nú
gera hróp mikil, þegar þeir heyra,
að með nýjum skattalögum eigi
að búa betur að atvinnulífinu en
áður og segja að nú ætli stjórnin
að „ívilna auðfélögum landsins
á kostnað almennings". Þessi áróð
ur er þegar haíinn af hendi
kommúnista og málgagna þeirra.
Frá hendi kommúnista stefnir all
ur þessi áróður að einu marki. Hið
frjálsa atvinnulíf má ekki fá skil-
yrði til að blómgast og dafna,
því að þá verður efnahagskerfið
stöðugra. Athafnalífið stendur
fastari fótum og getur með eðli-
legum og öruggum skrefum aukið
framleiðslu þjóðarinnar og bætt
lífskjör fólksins. Kommúnisti
vil ekki frjálst, traust og stöð-
ugt efnahagslíf á Islandi, heldur
verðbólgu og verkföll, uppbætur,
styrki og skattkúgun. Annars
væri hann ekki sannur kommún-
isti.
En hvers vegna eru endurbæt-
ur í skattamálum atvinnulífsins
nauðsynlegar? Því er fljótsvarað.
Það er ekki vegna einhverra auð-
kýfinga, heldur vegna almenn-
ings í landinu. Endurbæturnar
eru vegna almennings en ekki
auðmanna.
Þeir skattar, sem atvinnu-
reksturinn hefur orðið við að
búa, eru að dómi allra hlutlausra
og sérfróðra manna með þeim
hætti, að þeir lama atvinnufyrir-
tækin, draga úr eðlilegri endur-
nýjun og aukningu véla, tækja
Og húsa, minnka afköstin og
draga þar með úr þjóðartekjun-
um. Þess vegna kemur minna til
skipta milli landsins barna, þess
vegna kemur minna í hlut.
Blómlegt atvinnulif
er undirstaðam.
Velmegun almennings veltur
á blómlegu atvinnulífi. Umbætur
í skattamálum atvinnulífsins eru
hagsmunamál og kjarabót fyrir
allan almenning. Hóflegir skattar
atvinnulífsins eru hagsmunamál
fólksins. Sumir verkalýðsleiðtog
ar virðast slegnir þeirri blindu, að
það sé bezt fyrir verkalýðinn að
lama atvinnufyrirtækin með
sköttum. Vitanlega er hið gagn-
stæða rétt. Það er hagsmunamál
verkalýðs og launþega, að örva
atvinnulífið, gefa. atvinnufyrir-
tækjunum kost á að eflast og end
urnýjast til þess að þau séu fær
um að greiða hærra kaup. Og því
blómlegra, fjörlegra og fjöl-
breyttara sem atvinnulífið er,
því meiri eftirspurn er eftir
vinnuaflinu.
Tilgangur skattlagningarinnar.
Góðir fundarmenn!
Þið hafið nú heyrt, að ríkis-
stjórnin vill lækka tolla og beina
skatta. Þá kunna menn að spyrja:
Hvar ætlar hún þá að taka þessa
aura, sem þarf til þess að standa
undir starfsemi ríkisins? Um leið
og við snúum okkur að því verk-
efni, verðum við að svara ann-
arri spurningu: Hver er tilgang-
urinn með því að leggja á skatta
og útsvör. Um það eru ákaflega
skiptar skoðanir. Sumir telja, að
við skattaálagningu eigi í ríkum
mæli að gilda það sjónarmið, að
koma í veg fyrir fjársöfnun.
Með skattalögum þurfi að
hindra, að einstakir menn eða
fyrirtæki fái of háar árlegar tekj
ur eða geti safnað fjármagni. En
það er einnig annað sjónarmið
uppi, og það er að eitt meginat-
riði í skattamálum sé að
greiða fyrir vissum verzlunar-
formum, en lam,a önnur. í augum
Sjálfstæðismanna, hljóta bæði
sjónarmiðin að vera fjarstæð. Til-
gangurinn með skattalögum á
fyrst og fremst að vera sá, að
ná inn nauðsynlegum tekjum
handa ríki og bæjarfélögum, til
þess að standa undir nauðsynleg
um útgjöldum.
Ég kem þá aftur að þeirri
spurningu, hvernig á að mæta
því tekjutapi, sem ríkissjóður
kann að verða fyrir vegna lælck
unar á beinum sköttum og tollum
á næ9tunni. Varðandi beinu
skattana, þá geri ég ekki ráð fyr
ir, að þær lagfæringar, sem í
ráði er að gera gagnvart atvinnu
rekstrinum, þýði tekjutap fyrir
ríkissjóð. Eg vænti þess að þær
lagfæringar rnuni verka þannig,
að atvinnureksturinn telji betur
fram til skatts en áður, og að
skattabreytingarnar muni skapa
nýtt blómatímabil í islenzkum at
vinnurekstri, þannig að hann
skili meiri arði fyrir þjóðarbúið
og þar með meiri tekjum í rikis
sjóð.
Varðandi hinsvegar læbkun
tollanna með nýrri tollskrá má
vel vera að ríkissjóður verði fyr
ir verulegu tekjutapi. Það kann
að vera að þjóðin verði að velja
á milli þessa tvenns: Hvort vilja
menn heldur lækka tollana, sem
hjá okkur eru hærri en þekkist
annars staðar á Vesturlöndum,
og bæta ríkissjóði það upp með
einhverri hækkun söluskatts, eða
halda tollunum í því ófremidar-
ástandi, sem þeir eru, og hafa
söluskattinn óbreyttan?
Eftir að Gunnar Thoroddsen
ihafði síðan rætt um afkomu rík
issjóðs, afleiðingu kauphækkan-
anna í sumar, rikisábyrgðir o. fl.
lauk hann ræðu sinni á þessa
leið:
1 rétta átt.
A síðasta landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins var gerð svo-
hljóðandi ályktun:
„Tollar og skattakerfi ríkis-
og sveitarfélaga skal endurskoð-
að frá rótu-m, endurbætt og að-
hæft nýjum kringumstæðum.
Uppbygging skattakerfisins miði
að því að koma í veg fyrir að
Skattaálögur hindri eðlilega þró
un atvinnuveganna. en tryggi
jafnrétti skattgreiðanda, örvi
hann til starfa og geri kerfið
einfaldara og ódýrara í fram-
kvæmd.“
Eg vænti þess, að landsfund-
arfulltrúar geti fallizt á það, að
við fulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins í ríkisstjórninni höfum reynt
eftir megni að framfylgja þess-
ari ályktun síðasta Landisfund-
ar.
Auk þeirra mála. sem ég hef
gert að umtalsefni, hefði verið
æskilegt að ræða um fram-
kvæmdaáætlunina. sem forsætis
ráðherra gerði að umtalsefni í
gær lánstraust landsins út á við,
lánamöguleika o.fl. Til þess er
ekki tími nú.
Löghlýðni og réttlát lög.
En átökin um skatta- og tolla-
málin eru ekki barátta um efna-
hagsmálin ein. Það er um leið
barátta fyrir mannréttindum, að
ekki sé eignum rænt af mönn-
um, og með því höggvið nærri
þeim helgu réttindum, sem
stjórnarskrá okkar. eins og
flestra annarra landa vill
vernda. Og baráttan um skatta-
málin er auk þess að vera efna-
hagsmál, og auk þess að vera
mannréttindamál, — barátta um
siðferði og löghlýðni í landinu.
Barátta fyrir því, að löggjafinn
setji ekki lög, sem gera menn
að lögbrjótum, lög, sem eitra
andrúmsloftið og spilla almenn-
ingsálitinu, svo að fólk telji rétt
og sjálfsagt að brjóta þau.
Islenzka þjóðin var áður fyrr
þekkt fyrir það að hún hefði
engan konung yfir sér, aðeins
lög. Islendingar eiga elzta lög-
gjafarþing þjóða. En þessi merka
menningarþjóð verður að halda
lög sín í heiðri. og það er ekki
aðeins jalmenningur, sem þa.rf
að hlýða lögunum. heldur verð-
ur löggjafinn að setja lög, sem
eru í samræmi við réttarmeð-
vitund fólksins. t fjármálum, í
skattamálum. í tollamálum ís-
lendinga þarf siðferðilega bylt-
ingu, sem stefnír að því göfuga
marki að gera íslendinga aftur
að löghlýðinni þjóð. — þjóð,
sem býr við réttlát lög, og telur
sér skylt að virða lögin, hlýða
þeim og fylgja þeim fram.
— Landsfunuurinn
Frh. af bls. 8.
hættan er, þeim mun betur
leggjum við okkur fram. Hverju
hættuástandi fylgir tækifæri —
tækifærið til að sigrast á hætt-
unni.
í þeirri mikilvægu baráttu,
sem nú væri háð til að tryggja
grundvöll þeirrar þjóðfélags-
skipunar, sem fæli í sér réttinn
til að lifa lífinu í samræmi við
lífsskoðanir okkar, væri við
andstæðinga að etja, sem einsk
is svifust. Slíkri ögrun gætu
Sjálfstæðismenn aðeins svarað á
einn veg — með því að ganga
harðar fram en nokkru sinni
fyrr í sókn og vöm fyrir flokk-
inn.
Þannig sigrum við
— Við hljótum að efla og
auka okkar flokksstarf, svo
sem kröfur timans gera kall
til, — sagði framkvæmda-
stjórinn að síðustu. Við hljót
um að leggja okkur fram svo
sem mikilvægi baráttu okkar
og hugsjóna heimtar. Þannig
notum við okkar tækifæri.
Þannig sigrum við.
Fleira gerðist ekki á þessum
fundi.
Skipulagsreglur samþykktar.
Kvöldfundur hófst síðan kl.
8,30 og stóð hann fram yfir mið-
nætti. Voru skipulagsmál flokks-
ins rædd á fundinum og hafði
Magnús Jónsson, bankastjóri,
framsögu fyrir skipulagsnefnd
landsfundarins, en hún hafði
fjallað um frumvarpið. sem laigt
var fyrir fundinn í gærmorgun.
Hafði nefndin gert nokkrar
breytingar á frumvarpinu.
Miklar umræður urðu um
skipulagsmálin og hinar nýju regl
ur og tóku þessir til mál auk
framsögumanns: Ingólfur Möller,
Jón Pálmason, Agúst Jónsson,
Ólafur Bjarnason, Jósafat Arn-
grímsson, Séra Magnús Guð-
mundsson, Bjarni Benediktsson,
Egill Hjörvar, Helgi S. Jónsson,
Páll Kolka, Halldór Briem, Hann
es Þorsteinsson, Inglmundur
Gestsson, Sigurður Magnússoin,
i Hörður Einarsson, Guðlaugur
Gíslason, Ótthar Hansson, Guð-
mundur Ólafsson og Guðmundur
Guðnason.
Að umræðum loknum voru
bornar upp nokkrar breytingar-
tillögur við frumvarpið að skipu
lagsreglum Sjálfstæðisflokksms
og síðan var frumvarpið sam-
þykkt í heild. Var þar með lokið
afgreiðslu þessa máls.
Fundarstjóri á þessum fundi
var Eggert Jónsson, bæjarfógeti
í Keflavík, en fundarritarar Páll
Guðmundsson, Gilsárstekk, og
Jón Þorgilsson, Hellu,
GUNNAR IÓNSSON
LÖGMADUB
við undirrétti og hæstarétt
Þingholtsstræti 8 — Simi 18259
TIL SÖLIJ
Huseignin Gretfisgata 5
sem stendur á eignarlóð er til sölu nú þegar. —
Upplýsingar í síma 18298 eftir kl. 1 næstu daga.
Aðalfundur
Taflféla^s Reykjavíkur verður haldinn
fimmtudascinn 26. þ.m. kl. 20. í Breiðfirð-
ingabúð uppi.
Taflfélag Reykjavíkur