Morgunblaðið - 25.10.1961, Side 11

Miðvikudagur* 25. okt. 1961
MORGVNBLAÐIÐ
11
Lárus Arnórsson
M álleysingjas kól i —
Heyrnarleysingjaskóli
i.
I MBL. í morgun, (þ. e. 20. okt.),
á 23. bls. gefur að líta grein „frá
Alþingi“, þar sem frá því segir,
að í frv. um kennslu heyrnar-
lausra (barna), sé lagt. til að
nafni Málleysingjaskólans verði
foreytt, svo að framvegis heiti
skólirín „Heyrnarleysingjaskóli“.
Kökstuðningur þessarar laga-
foreytingar er sagður sá, að „það
hefði oft valdið óþægilegum mis-
skilningi, að hér væru heyrnar-
leysingjar almennt kallaðir mál-
leysingjar í daglegu tali, en það
leiddi aftur til þess, að fólk gerði
sér ekki alltaf ljóst, að þeir væru
heyrnarlausir. Málleysið væri
afleiðing heyrnarleysisins".
I þessari lagabreytingu sýnist
mér felast alveg einstök smá-
munasemi, þar sem engu getur
valdið um gagnsemi skólans fyrir
þá, sem hjálpa á, hvort nafríið
skólinn ber.
Fyrst er nú það, að langflestir
munu nú vita, að málleysi er af-
leiðing heyrnarleysis, og annað
ekkL I annan stað er harla ólík-
legt, að nokkur forráðamaður
mállauss barns léti undir höfuð
leggjast að leita því lækningar
við málleysinu, þótt hann óvart
héldi, að málleysið væri sjálfstæð
ur sjúkdómur, en ekki afleiðing
heyrnarleysis, og fyrir þær sakir
sniðganga Málleysingjaskóla, er
hann vissi að til væri. — Væri
ékki þvert á móti nokkur hætta
því samfara, ef núverandi nafn-
gift skólans yrði breytt eins og
írv. ætlast til, að svona fávís mað
ur vanrækti að .leita barninu
'lækningar, jafnframt því að hann
harmaði sáran að „Málleysingja-
skólinn“ skyldi vera niður lagð-
ur eða honum breytt í Heyrnar-
leysingjaskóla, eins og hann hæg-
lega gæti frétt. Þessi fyrirhugaða
lagabreyting — sem sennilega
stafar að einhverju leyti af for-
dyld — gæti því frekast orðið til
ÉG var að koma heim frá minn-
ingarathöfn sem fram fór í Bildu
dalskirkju í dag 31. ágúst 1961
um Helga heitinn Magnússon sem
■lézt af slysförum 24. júlí síðast-
liðinn, og langar mig til að rita
fáar línur um þennan góða dreng,
því ætti nokkur það heiti með
sönnu að vera drengur góður þá
var það Helgi heitinn. Drenglund
aður, hjartahreinn, velviljaður og
hjálpsamur öllum, og ávalt reiðu
foúinn til hjálpar, sérstaklega
þeim sem bágt áttu og sýndi það
gleggst hans góða hugarþel. Ég
veit að við öll sem Helga þekkt-
um eigum afar bágt með að sætta
okkur við að hann sé horfinn frá
okfeur. Öllum sem þú eitthvað
kynntist varstu kær.
Milli okkar sem þéssar fáu lín-
ur skrifa var oftast góðlátleg
glettni, en þó alvara á stundum.
Og veit ég að þú hafðir sterka
trú á Guð, og fullvissu fyrir
áframhaldandi lífi. Enda má
segja að þú hafir hagað lífi þínu
í samræmi við þá hugsun, því allt
þitt dagfar var öðrum til fyrir-
myndar.
Barnavinur mikill og dýravin-
ur varstu. Og ég veit að það
er enginn maður sá til sem þér
eitthvað kynntist sem ekki hefur
borið hlýhug til þín.
Þó þýða þessi orð alls ekki að
þú hafir talað eins og hver vildi
heyra. Nei fjarri fer því Helgi
Var maður sem hafði ákveðnar
skoðanir, lét þær ekki í ljós fyr
en eftir góða umhugsun, en stóð
þá fast á sínu málL
Mjög vel gefinn maður var
Helgi heitinn, hagyrðingur góður
en fór dult með. Prýðis verkmað-
ur til allrar vinnu og ákaflega
samvinnuþýður. Við hjónin og
börn okkar sendum þér hjartans
þakkir yfir móðuna miklu fyrir
tjóns, ef nolckuð væri, en aldrei
hugsjóninni til framdráttar, þvi
að vart gæti þessi umræddi mis-
skilningur þeirra fáfróðustu, orð-
ið sjálfu kennaraliði skólans
neinn fjötur um fót í starfi sínu.
Það er því með öllu óséð, að
þessi lagabreyting gerði nokkurt
gagn. Hún megnar ekki einu
sinni í sjálfu sér að upplýsa þá
staðreynd, að málleysi sé afleið-
ing heyrnarleysis. Hinir fáfróð--
ustu sjá það ekki af nafngiftinni
einni — skýringalaust. En þess-
um misskilningi er auk þess hægt
að útrýma á annan og auðveld-
ari hátt.
En þetta mál hefir aðra hlið —
Og hana alvarlegri. Og sú hliðin
er, að hér er lagt til að lögfesta
á skóla, sem borið hefir sæmilegt
nafn — ónefni, skírnarnafn, —
nafn, sem er óþolandi íslenzkri
máltilfinningu.
Heyrnarleysingjaskóli! Hvílík-
ur málmekkur! Það hefir opinber
lega verið á það bent, hvílík á-
sókn er á síðustu tímum að inn-
leiða afarlöng orð. Eg ætla, að
Helgi Hjörvar hafi m.a. gert það í
prýðisgóðu útvarpserindi fyrir all
löngu. Þar minntist hann á aug-
lýsingu, þar sem „Kolbeinstaða-
hreppingar" voru ávarpaðir. Þeir
heita nú frá fornu fari aðeins —
Kolhreppingar“ réttu nafni.
Það er sem sé staðreynd, að
sjálf þjóðartungan er ekkert
smeyk við að stytta orð til muna.
Vottur slíks er t. d. orðið raf-
magn. Fyrst hét það rafumagn.
Nú nefnir enginn maðuf það orð
lengur. Þó fara stuttu orðin enn
þá betur í samsetningum, og þá
verða úrfellingarnar ennþá meiri.
Menn tala þannig ógjarnan um
rafmagnsfræðinga, hvað þá
rafurmagnsfræðinga, heldur raf-
fræðinga, og taka ekkert tillit til
þeirrar hættu sem í því kunni að
liggja, að orðið raffræðingur
allt sem þú varst okkur. Móður
þinni og systkinum vottum við
innilegustu samúð. En orð okkar
mannanna eru svo fátækleg und
ir svona kringumstæðum. Og
aldrei finnum við mennimir
sárar til smæðar okkar, en er
dauðinn heggur svona miskunn-
arlaust að okkur virðist og tekur
það bezta er .við áttum, því ég efa
að nokkur móðir hafi átt betri
son en Helgi var sinni móður.
Mesta huggun hennar verður
í minningunum, því ég veit að
þau eiga ekki annað en bjartar og
góðar minningar um þig.
Fyrir handan hérvistar
harmi drifna móðu.
Ég sé í anda sólgiltar
sælustrandir himneskar.
Vinur.
Cunnar Zoega
lögg. endurskoðandi
Endurskoðunarstofa
____Skólavörgustíg 3,_______
I. O. G. T.
St. Eining nr. 14
Fundur í kvöld kl. 8%. 1. fl.
sér um skemmtiatriði. Félagar,
komið stundvíslega. Æt
.
s>imi
3V333
flVAUT TIL LEIGU
c?A'R3)yTU'R_
Vc/sk’ó/lut*
Xvanabílat*
Drá/'íarbilar*
Vlutnin.gadagnar j
þuNGAVINNWáARH/r
34333
verði skilið sem sérfræðingur á
rafi — steintegundinni sem raf-
magn ber nafn af — að vísu fyrir
misskilning — efnið sem Drack-
mann orti um sitt snilldarkvæði.
En löngu orðin virðast ætla
að verða furðu lífseig meira en
„tízku-fyrirbæri“. Þannig er nú
talað um hernaðarsérfræðinga.
En í ungdæmi mínu hefði verið
látið nægja að kalla þá herfræð-
inga. Og mundu langyrðin raf-
magnssérfræðingur, eða rafur-
magnsmálasérfræðingur skiljast
nokkuð betur en hið stutta og
laggóða orð raffræðingur!
Svona mætti lengi telja. En
niðurstaðan er sú, að gjalda þarf
varhuga við löngu orðunum!
(Það veitti annars varla af að
„skipa nefnd" til þess að gera
styttinga-tillögu um sum nýju
langyrðin, sem eru að komast í
tízku!)
Svo er annað. Það er vonandi,
að innan þingveggjanna leynist
ekki menn, svo lélegir í móður-
málinu, að ekki viti þeir, að sam
setning tveggja nafnorða er jöfn-
inn höndum gerð af eignarfalli
sem af stafni fyrra orðsins, sem
að samsetningunni stendur.
Þannig tölum við um vetrar-
mann og vetrar-i örkur (ve-srar
ef. af vetur), og um veturftætur
og vetur-vist, (stofninn vetr).
Þetta síðara atriði er svo algengt,
að varla getur dulizt nokkr-
um þeim manni, sem um
málfar hugsar. Þannig segjum
við búfræðingur, ekki bús-fræð-
ingur, málleysingi, ekki málsleys
ingi, og stjórn-leysingi, ekki
stjórnarleysingi. — Nú telst mér
svo til, að orðin „stjórn“ og
„heyrn“ beygist nokkuð svipað.
Og fyrst við tölum um stjórn-leys
ingja, ættum við kinnroðalaust
einnig að geta talað um heyrn-
leysingja. „Heyrnleysingi“ er án
samanburðar skárra orð en
„heyrnarleysingi", sem er orð-
skrípi. Hvernig þætti þér, les-
andi góður, að heyra talað um
stjórnarleysingja? I mínum eyr-
um er orðið „heyrnarleysingi"
álíka áferðarfagurt. En svo mikið
sem orðið „heyrnleysingi", þá
ber af orðinu „heyrnarleysingi“,
þá ber það þó ennþá meir af í
samsetningum, svo sem áður er
að vikið, og því meir sem sam-
setningin er lengri. Og þetta á
sér stað um orðin „Heyrnarleys-
ingjaskóli“ og „heyrnleysingja-
skóli“. Þar ber hið síðara langt
af.
II.
Fyrst ég hefi lagt upp í þessa
málvöndunar-ferð út af þessu
meinlausa frumvarpi, get ég tæp
ast slíðrað svo pennann að ég ekki
minnist á mál-„perlu“, sem var
marg-endurtekin á yfirstandandi
ári í útvarpsauglýsingu. Það var
áskorun eða aðvörun frá einhverj
um „stjórnarvöldum" sem beint
var til manna, sem bjuggu milli
einhvers ákveðins staðar (ég man
nú ekki lengur hver hann var)
— og Vífilsstaðalæks. Orðið læk-
ur“ verður þarna „læks“ í eign-
arfalli, í stað lækjar. Samkvæmt
því ætti maður að segja læks-
bakki, en ekki lækjarbakki, og
læks-vatn fyrir lækjarvatn o. s.
frv. Og þá héti þingstaður Hraun
hreppinga Læks-bugur en ekki
Lækjarbugur.
F élagslíf
Valur
2.flokkur knattspyrnudeild. —
Kaffifundur -erður í félagsheim
ilinu fimmtudag 26 okt. 1. Rætt
verður um utanförina. 2. Kvik-
myndasýning. Mætið stundvís-
lega — Nefndin
Knattspyrnufélagið Valur
Knattspyrnudeild
Meistara- og 1. flokkur. Munið
æfinguna í kvöld kl. 8,30. Stjórn
in býður í kaffi eftir æfinguna.
Myndirnar eru komnar.
Stjórnin
Knattspyrnufélagið Valur
Skíðadeild
Aðalfundur skíðadeildarinnar
verður þriðjudagirín 31. þ.m. í fé
lagsheimilinu að Hlíðarenda kl.
8,30. Venjuleg aðalfundarstörf.
Stjórnin
Helgi Magnusson fró Bíldndol
Fæddur 28. okt. 1923.
Dáinn 24. júlí 1961
En hvernig er það: Kunnaj
„opinberir" starfsmenrí hérlend-!
ir svo lítið til íslenzkrar tungu, I
að þeir beri ekki skyn á að leita |
hins rétta eignarfalls orðs, ef þeir j
eru í vafa? — að leita þess í j
samsetningum, þar sem viðkom- j
andi orð er fyrri hluti samsetta j
orðsins? Tökum tildæmis orðið
vetur, sem áður er nefnt; eignar-
fall vetrar, en sumum finnst það
veturs. Rétta myndin finnst auð-
veldlega í samsetningunum vetr-
ar-maður, ekki veturstíð. Og
vetrartíð, ekki veturstíð. Og
Og sama kemur í ljós, þótt sam-
setningin sé af stofni orðsins:
Vetur-vist, ekki veturs-vist; vet-
ur-nætur, ekki vetursnætur o. s.
frv. Eignarfallsmyndin „veturs“
skýtur hvergi upp kolli! Hún er
dauðadæmd.
Menn þurfa að temja sér að
vanda mál sitt, og vanda það
betur en orðið er í seinni tíð, ekki
sízt í blöðum og útvarpi. Því að
blöð og útvarp „kenna“ þjóðinni
málið meir en allir skólar til sam
ans. Fyrir því fer vel á því, að
„norrænu-fræðingar“ skipti í út-
varpinu þrjú æðstu sætin, en
þar þyrfti raunar að vera sæmi-
lega fær íslenzkumaður í hverju
sæti, svo að slíkt afskræmi máls
sem Vífisstaðalæks flyti þar ekki
Um þessar mundir hefur
Islandsvinurinn dr. phil.
Haye-Walter Hansen sýn-
ingu á verkum sínum í
Mokka-Café á Skólavörðu-
stíg. Á sýningunni eru 20
teikningar og 15 olíumál-
verk frá 10 löndum, þar af
11 frá íslandi. — Sérstak-
lega hefur dr. phil. Han-
sen lagt sig eftir torfbæj-
unum og þjóðbúningunum
íslenzku og hefur hann
arfleitt Þjóðminjasafnið að
þeim teikningum sínum og
málverkum, sem kunnugt
er. — Teikning þessi er frá
í Dyrhólaey.
í gegn, en slíkar málleysur á út-
varpið að leiðrétta sjálfkrafa. Og
bæði útvarp og blöð þurfa að
gæta hlutverks síns betur en orð
ið er. Því að það er hart á það
að horfa, að móðurmálið blessað,
það sem á að geta gengið fram
eins og íturvaxinn ungur maður,
með fjör og kraft í hverri hreyf-
ingu, þurfi að hökta áfram eins
Og örkumla aumingi, sem skadd-
ast hefir af slysförum, — við
hækju og staf.
p. t. Reykjavík, 20/10 ’61
Lárus Arnórsson,
Miklabæ
Flugmálafélag Islands
heldur almennan íélagsfund í Oddfellow-húsinu
niðri í kvöld kl. 8,30.
Fundarefni:
1. Agnar Kofoed Hansen spjall um flugmál.
2. Kvikmyndir: Flug við hljóðmúrinn.
3. Félagsmál.
Kaffidrykkja STJÓRNIN.
Útlœrð
hárgreiðslustúlka óskast strax. Uppl. milli kl. 6—7.
Hárgreiðslustofan ONDÚLA
Aðalstræti 9.
/*

S A L T
í NOREGI, cr bezt afgreitt frá
A/S NORSRE SALTKOMPAGNI
Bergfen
Simi 18135, símnefni „Saltkompaniet“
Stærstu innflytjendur Noregs
af fiskisalú, með eigin birgða-
stöðvar og sambönd meðfram
allri ströndinni.
--------------------------------/